Osmanlıca Sözlük

OSMANLICA SÖZLÜK

A B C D E F G H I J K L M N O P R S T U V Y Z

i'ba' : Hazırlık.

i'bad : Kul etmek, köle yapmak.

i'cab : Şaşırtmak. Hayran etmek. Hayrete düşürmek. * Hodpesendlik. Kendini beğenmişlik.

i'caf : Devamlı olarak hastaya bakma. * Zayıflatmak.

i'cal : Acele ettirme, çabuk yaptırma. * Öne geçme.

i'cam : Harflere, yazıya nokta koymak. * İsteğini açıklıkla bildiremeyip, maksadı belirsiz, muğlak söylemek.

i'caz : Âciz bırakmak. Acze düşürmek, şaşırtmak. * Edb: Mu'cize derecesinde düzgün ve icazlı söz söylemek. Benzerini yapmada herkesi acze düşürmek. Güzel söz söylemekte insanların muktedir More…

i'cazkâr : f. Mu'cizeli olmak. Başkalarını acze düşürecek derecede olmak.

i'cazkârane : f. Herkesi yarışmada âciz bırakacak yolda.

i'caznüma : Mu'cize gösterir derecede. Mu'cize derecesinde eser göstermek. Âciz bırakmayı göstermek. ◊ Mu'cize gösterir derecede. Mu'cize derecesinde eser göstermek. More…

i'da' : Düşman etmek. * Sıçratmak. * Geri getirmek. * Muavenet etmek, yardım etmek.

i'dad : Hazırlama. Yetiştirme. Geliştirme.

i'dadiye : Hazırlığa ait. Hazırlığa mahsus. * Orta tahsili veren okullar. Vaktiyle rüşdiyeden sonra gidilip yüksek mekteblere girebilmek için lâzım gelen bilgileri öğreten okul. Sultaniyelerden aşağı More…

i'dal : Güç olmak, zor olmak.

i'dam : Vücudu ortadan kaldırmak. Yok etmek. Öldürmek.

i'fa' : Çoğaltmak. * Terketmek.

i'kad : Düğümlemek. Bağlamak. Bend etmek.

i'kar : Kadının dölyatağını sakatlama.

i'la : (Ulüv. den) Yükseltmek. Bir şeyin yukarısına çıkmak. Yukarı kaldırmak. Şânını yüceltmek. Şöhretini artırmak.

i'laf : (Alef. den) Hayvana yem verme.

i'lak : (Alak. dan) Sülük yapıştırmak. ◊ (Alak. dan) Sülük yapıştırmak.

i'lal : Harf-i illetlerin kolaylık için başka harfe değiştirilmesine denir. ( ) nin ( ) olduğu gibi.

i'lam : Bildirmek. Belli etmek. Anlatmak. * Mahkeme hükmünü bildiren resmi karar yazısı.

i'lamat : (İ'lam. C.) Bir dâvânın mahkemece nasıl bir hükme bağlandığını gösteren resmî vesikalar.

i'lan (ilân) : Belli etmek. Yaymak. Herkese duyurmak. * Gazetelerde veya sokaklarda duvarlara kâğıt yapıştırarak ticari bir iş, bir adres veya başka bir şeyi herkese bildirme. * Açığa vurma, yayma, meydana More…

i'lanat : İlânlar.

i'lanen : İlân ederek, ilân yoluyla.

i'lanname : f. İçinde ilân yazılı olan kâğıt. * Bir hususun herkese ilân edilmesi için hükümetçe hazırlanıp bastırılan resmi kâğıt.

i'lem : ( $ masdarından emirdir.) 'Bil!' mânasına gelir.

i'ma : Kör etme, âmâ yapma.

i'mad : Direk dikme. ◊ Direk dikme.

i'mak : Derinleştirme. Bir şeyin derinliğine varma.

i'mal : Yapmak. İşlemek. İhdas eylemek. * Kullanmak. * Zabt, idare ve hâkimlik etmek. * Fık: Sözü mühmel bırakmayıp bir mâna ile mukayyed ve yüklü eylemek.

i'malat : Bir memlekette veya bir fabrikada yapılan işler ve eserler.

i'malgâh : f. Fabrika, atölye.

i'mar : Yapmak. Tâmir etmek. Şenlendirmek. Mâmur kılmak. Harabilik ve ıssızlıktan kurtarmak.

i'na : Zahmete uğramak.

i'nac : Hayvanı kıç üstü çökertmek. (Omurga kemiği) ağrıma. ◊ Hayvanı kıç üstü çökertmek. (Omurga kemiği) ağrıma.

i'nad : Dinmeden akma. * Çekişme.

i'naf : Sertlik etme.

i'nan : Büyü ile bağlanma.

i'nat : Zahmete uğratma, meşakkate maruz bırakma. * Edb: Mukayyed kafiye ve mukayyed seci' san'atı.

i'ra : Çıplak bırakma, soyma.

i'rab : Düzgün konuşmak ve hakikatı açıklamak. * Gr: Kelime ve fiillerin sonunda bulunan harf veya harekelerin değişmesi ve bu değişikliği ve sebeblerini öğreten ilim.

i'raz : Yüz çevirmek. Başka tarafa dönmek. İctinab, çekinmek.

i'şa' : Akşam yemeği verme.

i'sar : Fakirlik. * Borçluya karşı takaza etmek, sıkıştırarak alacağını istemek, güçleştirmek. ◊ İkindi zamanında bulunmak. * Kızın gelinlik çağına gelmesi. * Kasırga. ◊ İkindi More…

i'ta : Vermek. Bahşetmek. İhsan etmek.

i'tab : Şikâyeti kendisinden def' ile razı ve hoşnud etmek. Hoşlandırmak. * Hışım etmek. ◊ Öldürme, katletme. Helâk etme.

i'tak : Esir, köle veya cariyeyi serbest bırakma.

i'tibar : (İtibâr) Ehemmiyet vermek. Hürmet, riâyet ve hatır saymak. Kulak asmak. İbret alıp uyanık olmak. Birisini veya sözünü makbul farzetmek. * Taaccüb etmek. * Şeref, haysiyet. * Bir şeyin gerçek More…

i'tibarat : (İ'tibar. C.) İ'tibarlar, şeref ve haysiyetler. * Var sayılan şeyler, faraziyeler.

i'tibaren : ...den beri, ... başlıyarak, ... den başlıyarak, ...den (yerinde kullanılır.)

i'tibarî : (İtibarî) Hakiki kıymeti olmayıp kıymeti var kabul edilme. Farazî ve izafî olan. Varlığı, başka şeylere nisbet edilmesi halinde bilinen.

i'tida : Sesini yükseltmek. * Zulmetmek. * Haddinden geçmek.

i'tidad : Yardım isteme. İmdât isteme. * Bir şeyi kol üzerine alma.

i'tidal : Bir şeyde veya halde ifrat veya tefrite düşmemek. Vasat derece olmak. * Yumuşaklık. Uygunluk. * Gündüz ve gecenin birbirine denk, eşit olması. * Miktar ve keyfiyyet hususunda iki hâlet More…

i'tifa' : Bağış dileme, afvedilmesini isteme.

i'tifar : Yere vurma. Kavrayıp yere çarpma. Üzerine atılıp kavrama.

i'tikab : Veresiye vermeme. Bir malı borç olarak satmama. Parasını almadıkça malı teslim etmeme.

i'tikad : İnanmak. İnanç. Sıdk ve doğruluğuna kalben kararlı olmak. Gönülden tasdik ederek inanmak. Dinin temelini meydana getiren şeylere inanmak. (Bak: İltizam)

i'tikadât : (İ'tikad. C.) İnanışlar. Bağlanışlar ve inançlar.

i'tikadî : İtikad ve inançla alâkalı.

i'tikadiyat : İtikada ait mes'eleler.

i'tikâf : Bir şeye devam etmek. * Ist: Bir yere çekilip yalnız ibadetle meşguliyet. Hususan Ramazanın son on gününde, mescidlerde ve buna benzer yerlerde kalıp, ibadet, ilm-i iman ve Kur'an, More…

i'tikal : Sağmak için koyunun ayaklarını iki bacağı arasına alma. * Devenin dizini büküp bağlama. * Güreş yaparken rakibini sarmaya getirip yıkma. ◊ Zorlaşma, müşkilleşme.

i'tikâl : (Ekl. den) Kemirme, kemirerek yeme. * Dalgaların, deniz kenarlarındaki karaları döğerek aşındırması. * Tıb: Yaranın, vücudu yemesi. Yaranın büyümesi.

i'tikam : Biriktirme, yığma.

i'tikar : Birbirine karışıp sayılamama.

i'tikas : Tersine dönme, akislenme.

i'tila : (Ulüv. den) Yükselmek. Yukarı çıkmak. * Yüksek rütbelere çıkmak.

i'tilaf : Yem yeme.

i'tilafat : (İ'tilaf. C.) Uyuşmalar, anlaşmalar.

i'tilak : Âşık olma, birinin sevgi ve muhabbetine tutulma.

i'tilal : (İllet. den) Hasta olma. * Hastalanma. * Bahane etme. * Her şeyden vazgeçip tek bir şeyle meşgul olma. ◊ (İllet. den) Hasta olma. * Hastalanma. * Bahane etme. * Her şeyden More…

i'tilam : Öğrenme, bilme.

i'tilan : Aşikâr ve meydanda olma. İlân olunma, meydana çıkma. * Doğum esnâsında çocuğun görünmesi.

i'timad : (İtimad) Güvenerek bağlanmak. Emniyet etmek. Bir şeye kalben güvenip dayanmak.

i'timaden : İtimad ederek, dayanarak, güvenerek.

i'timadname : f. İtimad yazısı, itimad bildiren yazı. ◊ f. İtimad yazısı, itimad bildiren yazı.

i'timak : Derinine varma, derinliğine inme.

i'timam : (İtimam) Başına sarık sarmak. * Ortalık yeşillenmek. * Miğfer giymek.

i'timan : Emniyet etme, emin bulunma.

i'tina : (İtinâ) Çok dikkat etmek. Özenmek.

i'tinak : (Unk. dan) Birbirlerinin boyunlarına sarılma. * Kucaklama. * Sıkıca kavrayıp alma.

i'tinan : Bir kimsenin içyüzü meydana çıkma. * İnsanın önüne durma.

i'tiraf : (İtiraf) Kabahatini saklamamak. Suçunu söylemeği kabul etmek. Gizleyip söylemek istemediği şeyi açıklamak.

i'tiraz : (İtiraz) Kabul etmediğini bildirmek. Bir fikir veya işin olmasını kabul etmemek. * Men' eylemek. Men' olmak.

i'tiraziye : İtiraza, kabul etmediğine dair yazı. * Edb: Cümlenin esasından olmayıp yalnız bir husus hakkında söylenen ibare. (Bak: Cümle-i mu'terize)

i'tisa : Asâya dayanma, baston kullanma. ◊ Asâya dayanma, baston kullanma.

i'tişa' : Akşam vakti yola çıkma.

i'tisab : Sinirlenme, asabileşme. * Kanaat etme.

i'tisaf : Zulüm ve haksızlık etmek. Doğru yoldan ayrılmak. Haksızlık.

i'tisam : Günahlardan sakınmak. * Pâk olmak. * Bir şeye yapışarak sıkı tutmak ve korunmak. ◊ İstediğini vermek.

i'tisar : Suyunu çıkarmak için bir şeyi sıkma. ◊ Zorluk, güçlük, meşakkat.

i'tisas : Gece gezip dolaşma, devriye vazifesini görme.

i'titaf : Bir şeye örtünme, bürünme.

i'tiva : Bükme veya bükülme.

i'tiyad : (İtiyat) Alışkanlık. Huy. Âdet. Âdet edinmek.

i'tiyak : Alıkoymak, engel olmak, mani olmak.

i'tiyan : Dik dik bakma, gözünü dikme. * Yardım etme.

i'tiyaş : Geçinme. İdareli yaşama.İ'TİZA' : Bir kavim veya kimseye bağlı bulunma.

i'tizad : Yardım etme. Muavenette bulunma. * Yardım ve imdat isteme. * Bir şeyi kol üzerine alma.

i'tizal : (İtizal) Bir şeyi işlemeğe tamamen kasd ve teveccüh eylemek. * Nefsine müracaatla cürüm ve hatasını itiraf etmek. ◊ Ehl-i Sünnet olan hak mezhebden ayrılıp hakka aykırı başka More…

i'tizam : Azim ve kasdeylemek. Gitmek üzere olmak. Fütursuz ve kasd üzere olmak. ◊ (İtizam) Büyüklük kazanmak. Azametlenmek. Büyüklenmek. ◊ (İtizam) Büyüklük kazanmak. Azametlenmek. More…

i'tizar : Kusurunu bilerek özür dilemek. Kusurunu beyan edip ve anlayıp af dilemek. (Takdire şayan güzel bir haslettir.)

i'tizaz : Kendini aziz, izzetli saymak.

i'var : Bir gözünü kör etme, tek göz bırakma.

i'vicac : Doğru davranmamak, eğri büğrü olmak. Hamlık. * Hakkı bâtıl, bâtılı hak göstermek.

i'zab : Suyu temizleme. * Vazgeçme. * Azaba düşürme veya düşürülme.

i'zam : Büyük görmek, büyük bilmek. Bir hâdiseyi büyük göstermek, büyütmek. ◊ Göndermek. Yollamak.

i'zaz : Hürmet etmek. Ağırlamak. İkram etmek. Aziz kılmak. Galip gelmek.

i'zazen : İkram ederek, ağırlayarak.

ia' : Koyun sürmek, koyun gütmek.

iab : Kökünden koparmak.

iad : Korkutmak, tehdit etmek. Vaidde bulunmak.

iade : Geri vermek. Eski haline getirme. * Mukabilini yapma. Karşılığını yapma. * Avdet ettirmek. * Edb: Bir mısraın veya beytin son kelimesini, kendisinden sonra gelen mısra veya beytin ilk More…

iadeten : Geri vermek üzere.

iale : Çoluk çocuğun nafakasını te'min etme. Evlâd u iyâlin maişetini tedarik etme. * İyali çoğalmak, çoluk çocuğu artmak.

ianat : (İâne. C.) İaneler.

iane : Yardım. İmdat. Yardım için istenen, toplanan şey.

ianet : (Avn. dan) Yardım.

ianeten : İane suretiyle, yardım olmak üzere.

iare : Emaneten vermek. Bir malın kullanılmasından karşılık istemiyerek meccanen başkasına vermek.

iareten : İare olarak. Emaneten.

iaşe : Geçindirmek. Beslemek. Yaşatmak. Diriltmek.

iaz : İşaret etmek.

iaza : (İvaz. dan) Bedel ve karşılık vermek. Bedel vermek.

iaze : Sığındırmak. Muhafaza etmek. İltica.

ib'ad : Uzaklaştırmak. Sürmek. Kovmak.

ib'as : Yeniden yaratmak, göndermek. Hayat vermek.

iba' : Çekinmek. Tiksinmek. * Kabul etmemek, bir işe razı olmamak. * Doymadan yemekten çekilmek.

ibabe : Yol, tarik.

ibad : Tıb: Bacaklarda diz mafsalının iç kısmındaki büyük damar. ◊ (Abd. C.) Kullar. Allah'ın kulları. ◊ Devenin ayağını bağladıkları ip.

ibadat : (İbâdet. C.) İbâdetler.

ibade : Helâk etmek.

ibadet : Allah'ın (C.C.) emirlerini yerine getirmek ve nehiylerinden kaçmak.

ibadetgâh : f. Kanunlarla tanınmış bir dine, bir mezhebe ait ibadetlerin icrasına tahsis olunan yerler. Mabet, ibadethane.

ibadethane : f. İbadetgâh. Allah'a ibadet edilen yer.

ibadetkâr : f. İbadet yapan. İbadete düşkün.

ibadullah : Allah'ın kulları.

ibaet : Bir şeyi diğer bir şeye ircâ etme.

ibag : Helâk etmek.

ibah : İtibar etmek, ehemmiyet vermek. Hürmet etmek.

ibaha : (İbahe) Sevab veya günah olmamak. Bir şeyin yasak ve haram olmaktan çıkması. * İzin vermek. Mübah ve helâl kılmak. * Bir şeyi izhâr etmek. ◊ Ateşi söndürme.

ibahat : (İbâhe. C.) Mübahlar. Günah ve sevab olmayan işler.

ibahî : Herşeyi mübah sayan.

ibahiyye : Sevab veya günah olduğunu kabul etmeyen bâtıl ve dalâlete saparak dinden çıkan bir fırka veya bu fırkadan olan kimse.

ibahiyyun : İbaheciler. Her şeyi mübah sayan bâtıl bir zümre.

ibak : Bir esirin, bir köle veya câriyenin sebepsiz olarak, sahibini bırakıp kaçması.

ibale : Kuyu bileziği. * Hayvanları muhafaza etme. * Küçük çocuklara def-i hacet ettirme. * Devenin hallerini ve huylarını iyi bilmek.

ibane : Irak etmek, uzaklaştırmak. * Ayırmak. * İzhar etmek, göstermek.

ibar : Eritilmiş kurşun. * (İbre. C.) İğneler, ibreler.

ibarat : (İbare. C.) İbareler. Bir ifadeyi meydana getiren kelime ve cümleler.

ibaratüna şettâ : Bizim ibarelerimiz çeşit çeşittir, muhteliftir, dağınıktır.

ibare : Bir fikri anlatan bir veya birkaç cümlelik yazı. Parağraf. * İbretli ders veren söz. (Bak: İbaret) ◊ Beyan etmek, açıklamak. ◊ Helâk etmek.

ibare-senc : f. Düzgün konuşan, akıcı söz söyleyen.

ibaret : Meydana gelmiş, toplanmış. Bir şeyden teşekkül etmiş. Bir şeyin aynı. Bir şeyin içindekini ve aslını beyan. Bir halden bir hale tecavüz eylemek. * Rüya tabir etmek.

ibas : Kurutmak.

ibase : Tedkik ve teftiş etme.

ibat : (İbt. den) Bohça, koltuğun altına alınan şey. Paket.

ibate : Bir yerde barındırma. Gece yatırma.

ibate ve iaşe : Barındırma ve besleme.

ibavet : Yabancı bir adamın bir çocuğa baba gibi olması, babalık yapması.

ibb : (C.: E'bâ) Yük dengi, ağır yük. ◊ Zâyi ve telef etmek.

ibbân : Uygun zaman, vakit. Her şeyin mevsimi.

ibcal : Büyük saygı, tâzim ve tekrim. (Bu mânâlarda kullanılırsa da tebcil şeklinde kullanılması doğrudur.)

ibcam : Huzur ve rahatını bozma. Rahatsız etme.

ibda' : Cenab-ı Hakkın âletsiz, maddesiz, zamansız, mekânsız yaratması ve icâdı. * Misli gelmemiş bir eser meydana koymak, icâd, ('İbda', ihdâs, ihtirâ, icâd, sun', halk, tekvin' More…

ibdad : Uzaklaştırma, teb'id. * Bir şeyi uzatma.

ibdal : Değiştirmek. Tebdil ve tahvil eylemek. Birinin yerine diğerini getirmek.

ibdan : Kısrak. * Câriye, kız veya kadın esir.

ibek : f. Put, sanem, haç.

iber : (İbret. C.) İbretler, ders alınacak şeyler. ◊ (İbre. C.) İbreler, iğneler.

ibgaz : (Buğz. dan) Buğzetme, nefret etme, hoşlanmama, sevmeme.

ibha : Kesilme, inkıtâ'.

ibhac : Sevindirme, sürur ve sevinç verme.

ibhah : Sesini boğuk bir şekilde çıkarma.

ibhak : Gözünü çıkarma, kör etme.

ibhal : Kendi hâline bırakma, salıverme.

ibham : Mübhem, kapalı bırakmak. Belirsiz olmak. Muayyen olmayan. * Edb: Sözün kolayca anlaşılmayacak şekilde kapalı olması, vâzıh olmayışı. * Baş parmak.

ibhamat : (İbham. C.) Mübhem şeyler, açıklanmayan mes'eleler, üstü kapalı sözler.

ibhamvarî : f. Belli etmeyerek, âşikâr surette tanıtmıyarak, gizli bir şekilde, mübhem olarak.

ibhar : (Bahr. dan) Deniz yolculuğu.

ibhirar : Gece yarısı olma.

ibibik : Çavuşkuşu, hüdhüd.

ibik : Horozun başındaki kırmızımsı bir renkte uzanmış et parçası.

ibil : (Bak: İbl)

ibiş : Hımbıl, salak. * Orta oyunu ve kukladaki şahıslardan biri.

ibka : Bâkileştirmek. Devamlı etmek. Azletmeyip yerinde bırakmak. Yerinde devamlı etmek. * Tayinleri her sene, bir sene müddetle yapılan memurlardan bu müddet bitmeden evvel hizmetleri More…

ibka fermani : Tâyinleri bir sene müddetle yapılan memurların vazifelerinde devam edeceklerine dâir gönderilen ferman.

ibkaen : İbka suretiyle.

ibkaen ta'yin : İşinden ayrılan bir memuru tekrar eski işine getirme.

ibkal : Yerde ot bitmesi. Ramis adı verilen otun yeşermesi.

ibkar : Fecirden kuşluğa kadar olan vakit. * Tehir etmek, sonraya bırakmak.

ibl : (İbil) Dişi deve. * Deve sürüsü.

ibla' : Yutturma, emdirme.

iblag : Bildirmek. Yetiştirmek. Haberdar etmek. Göndermek.

iblak : Alaca olmak. Kapı açmak.

iblan : İki sürü deve.

iblas : Mahzun olmak, ümitsiz olmak.

iblî : Deveci.

iblik : Erkek.

iblim : Anber. * Bal.

iblis : İnsanları Allah yolundan çıkarmağa çalışan şeytan. (Bak: Hannas, Şeytan)

iblisane : Şeytanca. İblisçesine, müfsidane.

ibn : Oğul.

ibne : Kız çocuğu. Veya teennüs eden oğlan.

ibrâ : (Ber'. den) Temize çıkarmak. Borçtan kurtarmak. Sağlamlaştırmak.

ibrad : Güçsüzleştirme, âciz bırakma. * Soğutma.

ibrahim : 'İbrahim kelimesi, İbranicede baba anlamına gelen 'eb'; ve cumhur demek olan 'reham' kelimelerinden meydana gelmiştir. 'Ebu-l cumhur' ise; cumhurun babası More…

ibrahim hakki : (K.S.) : Hi: 12. asırda yaşamış büyük âlim ve mutasavvıftır. Hasankale'li olup en son Tillo'da yaşamıştır. Marifetname isimli meşhur eseri vardır.

ibrahim-vari : f. İbrâhim (A.S.) gibi. Fani, gelip geçici şeylere kalbini bağlamamak sureti ile.

ibrak : Av hayvanlarını ürkütüp korkutmak. * Koyun kurban etmek. * Şimşek çakmak. ◊ Deveyi çökertmek.

ibram : Israrla rica etmek. Usandırıncaya kadar üzerine düşmek. * Usandırmak, yıldırmak. * İpi sağlam bükmek. * Muhkem kılmak.

ibramat : (İbram. C.) Yalvarmalar, ısrar etmeler, rica etmeler, zorlamalar.

ibraname : Alacaklı kimse tarafından alacak ve verecek kalmadığına dair verilen kâğıt. İbrâ senedi.

ibrani : Eski Yahudi Sülâlesi veya o soydan olan.

ibrar : Yapılan yeminin doğru olduğu tasdik edilme.

ibraz : Göstermek. Meydana koymak.

ibre : İnce iğne gibi âlet. * Saatlerde veya pusuladaki rakamlara işâret eden ince âlet. * Çam gibi ağaçların yaprağı.

ibret : Uyanıklığa sebeb olan ders. * Çok çirkin ve düşündürücü. * Tuhaf, acâyip.

ibretamiz : (İbret-âmiz) f. İbret öğreten. Ders verici hâdise.

ibretbahş : f. İbret veren, ibreti iktiza eden.

ibretbin : f. İbret almış, ders almış.

ibreten : İbret olmak üzere, intibah ve ibret vesilesi olmak için.

ibretfeşan : f. İbret dağıtan, çok mühim ders verici hâdise.

ibretnüma : f. İbret gösteren. İbret veren.

ibretnümun : f. İbret olan, ders olan.

ibrî : (İbriyye) İğne yapan veya satan kimse. * İğne veya ibresi olan. ◊ Yahudi, İbrani.

ibric : Yoğurdu yayıp ayran yapmağa yarayan âlet. Yayık.

ibrik : (C.: Ebârik) Topraktan, tenekeden, hattâ bakırdan, gümüşten, altundan yapılan emzikli su kabı. * Abdest almağa, çay, kahve v.s. yapmağa yarayan ayrı ayrı ve türlü türlü kaplar. * İyi ve More…

ibrikdar : Eskiden sarayda büyük devlet adamlarının konaklarında su döken ve leğen ibrik işlerine bakan kimse.

ibrin : Yüzü çok parlak ve güzel olan sevgili.

ibrinşak : Ağaçta çiçek açmak.

ibrişim : İpek ipliği, bükülmüş ipek. * İbrişimden yapılmış.

ibriye : Baş konağı.

ibriyy : İğne yapıcı veya satıcı.

ibriyyun : Yahudiler, İbraniler.

ibriz : Halis altun, saf altun.

ibs : Sevinmek, ferah.

ibsal : Bir şeyi sipariş etme. * Men etme.

ibsan : Bir kimsenin huyunun veya yüzünün güzel olması.

ibsar : Dikkatle bakmak, tetkik etmek.

ibşar : (Büşr. den) (C.: İbşarât) Müjdeleme, tebşir etme, sevinçli bir haber bildirme.

ibşarat : (İbşâr. C.) Müjdelemeler, tebşir etmeler, sevinç verici haber bildirmeler.

ibsas : Sırrı açıklama. * Yayma, dağıtma.

ibşas : Bazı bitkilerin veya çiçeklerin birbirine sarılıp karışması.

ibsi'rar : At yarışlarında koşuşma.

ibt : (Ibıt) Koltuk. Omuzun alt ve iç tarafı.

ibta' : Gecikme, geciktirme. * Ağır hareket.

ibtal : Battal etmek. Çürütmek. Hükümsüz bırakmak.

ibtale : Bâtıl ve boş şey.

ibtaliyyat : İşe yaramıyan, boş sözler.

ibtar : Şaşma, tuhafına gitme, hayrette kalma. * Alabileceği miktardan fazla yük yükletme. ◊ Parçalama. * Mahrum etme, esirgeme. * Gündüzün başlangıcı.

ibtaş : Şiddetle tutma, kavrama.

ibtat : Kesmek. Kat'etmek.

ibtiar : Kuyu kazma.

ibtias : Gönderme, ba's etme.

ibtida : Baş taraf. Evvel. Başlangıç. En önce, başta.

ibtida' : Benzeri olmayan bir şey yaratmak. (Bak: İbdâ')

ibtida-şüdegan : f. Stajyer.

ibtidad : İki kişinin bir şeyi bir tarafından tutup kavraması.

ibtidaen : Önceden, ilk ve başlangıç olarak.

ibtidaî : Başlangıca ait, en önce olarak. İlk, evvelâ. * Ham, işlenmemiş. * İlk tahsil veren okul.

ibtidâiyyât : Başlangıçta olanlara öğretilen bilgiler. * Bu derslere ait kitaplar.

ibtidar : Bir işe sür'atle başlama.

ibtiga : Maksad, gaye. Taleb, arzu, istek.

ibtihac : Sevinç, sevinme. İç açıklığı. ◊ Bolluk, bereket, mebzuliyet.

ibtihal : Halktan alâkayı keserek Allaha tazarru' ve niyazda bulunmak.

ibtihar : İki parça olma, ikiye bölünme.

ibtihas : Bir şeyin doğruluğunu öğrenmek için soruşturma, tetkik etme.

ibtika' : Bir şeyin renginin fıtri olarak değişikliğe uğraması. ◊ (Bükâ. dan) Ağlama, göz yaşı dökme.

ibtikar : Sabahleyin erkenden kalkma.

ibtilâ : Belâya uğramak. Musibete düşmek. İyi veya kötü şeye düşkünlük, tiryakilik. * İnsanın iyiliğini, kötülüğünü ve kemâl derecesini meydana çıkaran imtihan, tecrübe.

ibtila' : Zorlukla yutmak. * Gelini gerdeğe koymak.

ibtilac : Meydana çıkma, zuhur etme, görünme.

ibtilal : Islanmak.

ibtilaz : Alma.

ibtina' : (Binâ. dan) Bir şeyin üzerine bina etme. Bir dava veya bahiste bir şeye istinad etme.

ibtinaen : İbtinâ ederek, mübteni olarak, dayanarak.

ibtira' : Ağaç yontma.

ibtirad : Duş yapma, soğuk su ile banyo yapma. * Serinlemek için soğuk su içme.

ibtişak : Haysiyet ve nâmusa dokunma. * Yalan söyleme.

ibtisam : Tebessüm etmek. İnce ve hafif gülümsemek.

ibtisar : (Basar. dan) Kalb gözüyle görme. Basiret. * Görüp hakikatına varma. ◊ Bir şeye başlama, ibtida.

ibtita' : Kesilme, inkıta'.

ibtitar : Tâbi olma, uyma, ittiba etme.

ibtiya' : Satın alma, mübâyaa etme.

ibtiyar : Seçip kabul etme. * Kavga yapma, dövüş etme. * Güçsüz, zaif ve kuvvetsiz olma.

ibtiyaz : Biriktirip yığma.

ibtiza' : Birşey meydanda ve açık olma.

ibtizal : Çokluğu sebebiyle bir nimetin kıymetini bilmeyip, hor kullanmak. * Devamlı şeklide bir şeyi kullanmak. * Edb: Herkesin bildiği bir sözü tekrar etmek.

ibtizar : Cebren ve zorla alma. Soygunculuk yapma.

ibtizaz : İhtiyacdan dolayı zillet ve hakaretlere tahammül etme.

ibyizaz : Beyazlama, ağarma.

ibza' : Bir kimseyi sıkıntı ve kedere boğma. Mahvetme. ◊ Kötü söyleme, fena söyleme.

ibzal : Esirgemeyip bol sarfetme, bol kullanma.

ibzaz : Bir şeyi istenilen miktardan veya gerektiğinden az verme. ◊ Yağlanma, şişmanlama, semirme.

iç : t. Herşeyin içerisi, dâhil, derun. * Bir şeyin ortasındaki kısım, göbek. * Karın, mide. * Kalb, vicdan, gönül. * Harem dairesi. * Bir şeyin görünmez ciheti, bâtın.

iç cebehane : t. Şimdiki askerî müzeye eskiden verilen addır. İç cebehâne tâbiri bilahare 'Hazine-i esliha', Üçüncü Sultan Ahmed devrinde 'Dâr-ül esliha', daha sonraları da More…

iç hazine : t. Osmanlı İmparatorluğu zamanında sarayda muhafaza edilen bir kısım paralar.

iç kale : t. Kale duvarlarıyla çevrilmiş şehir ve kasabaların bazılarının ortasında ve en yüksek yerinde yapılan küçük kaleler. Bu çeşit kalelere 'bâlâ hisâr' da denilirdi. Bu iç kaleler, More…

iç oğlani : t. Saray hizmetine alınıp devletin çeşitli makamlarına namzed olarak yetiştirilen gençler. İç oğlanı, Yıldırım Bayezid zamanında yeni teşekküle başlayan saray hizmetlerinde bulunmak üzere More…

ic'af : Yere düşürme, yıkma.

ica' : (Veca. dan) Ağrıtma, veca verme.

icaa : (Cu. dan) Yemek içmek için hiçbir şey vermiyerek aç bırakma.

icab : Lâzım. Gerekli. Lüzum. Sebeb olmak. * Ist: Akitlerde ilk söylenen söz. Bir mal sahibinin müşteriye karşı, 'Bu malımı sana şu kadar paraya sattım' demesidir. Müşterinin de kabul More…

icabat : İcablar. Gerekenler. Lüzum edenler.

icabe(t) : Kabul olmak. Kabul etmek. * Râzı olma, rızâ gösterme, muvafakat etme.

icabetgâh : f. Kabul etme yeri.

icabî : Müsbet. İcaba âit, icaba dair. * Lâzım, gerekli, zarurete müteallik.

icad : Vücuda getirmek. Yeniden bir şey meydana getirmek. Yoktan var etmek. (Bak: İbda') ◊ (Ücâd) Kapı ve pencerelerin üstlerinde bulunan kemer.

icade : İyi yapma, iyi işleme.

icadgerde : f. İcad olunmuş.

icah : Örtü, perde.

ical : Korkutmak.

icale : (Cevelan. dan) Dolaştırma, cevelan ettirme.

icalet : El kitabı. Lüzum etttiği zaman müracaat olunup faydalanılan, cepte ve elde taşınabilir küçük kitap. * Acele ile ve derhal yapılan iş.

icaleten : Hemen, acele olarak, seri bir şekilde.

icam : (Eceme. C.) Arslan yatakları. * Çalılıklar, ağaçlıklar, meşelikler.

ican : Kubl ile dübür arası. * Ahmak kimse. ◊ Boyun, unk.

icane : (C: Ecanin) Hamam taşı. * İçinde bez ve kaftan yıkanılan kap.

icar : Kiralamak. Kiraya vermek. * Kira parası. ◊ Kadının başına bağladığı nesne.

icarat : Kiranın gelirleri. Gelirler.

icare : Kira. Gelir, irâd. Ücret. * Fık: Belli bir menfaati belli bir karşılık ile satmak.

icaret : İcâr, ücret. Kiraya vermek. * Kurtarmak, yardım etmek.

icareteyn : Müeccel ve muaccel icarelerle kiralanan vakıf emlâkı. Hem derhal alınan, hem ileride alınacak kirası olan vakıf bina.

icas : Gönlüne korku düşürmek.

icaz : (İycâz) Edb: Az söyle çok şey anlatmak. Sözü muhtasar söylemek. Çok mânaya gelen kısa cümlenin hâli. Mâruf ve müteârif olan cümleden kısa bir cümle ile maksadı ifâde san'atı.Böyle More…

icazet : İzin. Müsaade. Şehadetname. Diploma. 'Olur' demek. Destur vermek. İlmî ehliyet. Reva görmek.

icazet vermek : Medrese usulüne göre okuttuğu dersi bitiren talebeye hocası tarafından izin verilmesi. Bu tasdikan verilen mühürlü kâğıda 'icazetname', icazet vermiş olan müderrise de More…

icazetname : f. Şehadetname. Diploma. Şehadet kâğıdı.

icazî : İcaza dair, icaza ait ve müteallik. Veciz bir tarzda.

icazkâr : f. İcazlı, kısa ifadelerle çok şey anlatmak halinde olan.

icba' : Ekilen ekini henüz olgunlaşmadan satmak.

icbar : Zor. Zorlama. Cebretmek.

iccar : (C: Ecâcir) Dam, çatı.

iccas : Erik. * Zerdâli. * Armut.

icdaf : Bağırıp çağırma.

icdan : Sonradan zengin olma.

içerlek : t. Dip, kuytu yer. Çıkmaz. * Daha geride, daha içeride bulunan.

icfa' : Koparmak.

icfal : Gidermek. * Devekuşu seğirtmek.

icfil : Yaşlı kadın, ihtiyar kadın. * Korkak adam.

içgüvey : t. (İçgüveyi, içgüveysi) Kayınpederinin evine alınan dâmat. Karısı tarafının evinde oturan dâmat.

icha' : Ayaz çıkma.

ichad : Eziyet çekme, elem ve sıkıntıya mâruz bırakılma. * Gayret etme.

ichaf : Zulüm etme, gaddarlık. * Gidermek. * Noksan etmek, eksiltmek.

icham : Men'etmek, engel olmak.

ichar : (Cehr. den) Sesle okuma. * Ortaya çıkarma, zuhur ettirme, meydana çıkarma, açıklama.

ichaş : Bir kimseden yardım ve medet istemek.

ichaz : Hazırlandırmak.

icî : f. Atmaca. * Hükümdar vekili.

icl : (C: İcâl) Boyun ağrısı. * Sığır sürüsü. ◊ Dana. Sığır yavrusu.

iclâ : (Cilâ. dan) Sürme, nefyetme, sürgün etme. Evinden barkından ayırma. * Sür'atle seğirtme. * Cilâlama, parlatma.

iclab : Cem'etmek, toplamak. * Yoldaşlık etmek. * Ardından çağırmak. * 'Gitsin' diye haykırmak.

iclal : Ağırlama. İkram. Tekrim eylemek. Büyüklüğünü kabul edip hürmet etmek. Büyüklük. Azamet.

iclalen : Büyük sayarak, saygı ve hürmet göstererek.

iclas : Oturtmak. Tahta çıkartmak. Padişahı tahta oturtmak.

icle : Düve, dişi buzağı.

iclet : (C: Ucul) Dişi buzağı. * Bir cins ot. * Kırba.

içli : t. İçi dolu. * Çabuk müteessir olan, hassas duygulu. * Kin tutan, haset eden.

iclihmam : Toplanmak, cem'olmak.

iclinbab : Yan yatmak.

icma' : Toplanma. Dağınık şeyleri toplamak. * Hazırlamak. * Azm ve kasdeylemek. * Topluluk. Fikir birliği. Bir mes'eleden âlimlerin ittihad etmesi. * Fık: Sahabe-i Güzin Hazretlerinin (R.A.) More…

icmad : Dondurma, câmidleştirme.

icmaen : Toplu olarak, hep birlikte. İcma-i ümmet olarak.

icmal : Hülâsa etmek. Kısaltmak, bir araya toplamak. Kısa anlatmak. Biriktirmek. * Uzun bir hesaptan çıkarılan hülâsa, netice.

icmalen : Kısaca. Özlüce. İcmali ve hülâsa olarak.

icmalî : Kısaca, toplu olarak, tafsilatsız. Muhtasaran.

icmalî iman : İman esaslarını kısaca bilmek. Allah'a ve Peygamberine imân ettiğini söylemek ve tasdik etmek. (Bak: İman-ı icmalî)

icmam : Atı soluklandırma, dinlendirme. * Biriktirme.

icmar : Bir araya toplamak. * Süratle yürümek. * Atın sıçrayarak yürümesi. * Bir şeyin umumi olması. Ateşe öd ağacı koymak. * Bir şeyi buhurlamak. Tahmini hesab yapmak. * Yeni ayın görünmesi.

icnaf : Doğruluktan ayrılma. Sadakattan uzaklaşma.

icnan : Deli etme, divane eyleme. * Bir şeyi örtme.

icne : Tıb : Yanak kemiği.

icnis : Tembel ve uyuşuk adam.

icra : Bir işi yürütmek. * Yerine getirmek. Yapma. Tatbik etme. * Vekil göndermek. * Mahkeme kararını yerine getirmek. * Suyu akıtmak. * Huk: Borçlunun alacaklıya karşı ödemekle mükellef olduğu bir More…

icra hey'eti : Mahkeme kararını tatbike memur olan heyet. İcra memurları heyeti.

icra kuvveti : Memleketi idâre eden, kanunları tatbik eden kuvvet.

icra memuru : Mahkeme kararını tatbik ile borçludan borcunu alıp alacaklıya vermekle vazifeli olan adliye memuru.

icraat : (İcrâ. C.) Meydana getirilen işler. Yapılan işler. * Ameliyat. Tatbikat.

icram : Kabahat yapma, cürüm işleme.

icre : Başına tülbent sarmak. * Besili ve semiz olmak.

icrim : Kısa boylu bodur adam.

icsa' : Dizüstü getirme. Çökertme.

icşam : Teklif etmek.

icşaş : Bir şeyi döverek ufaltma, küçültme.

ictiba : Seçmek. İhtiyar ve intihâb etmek. Seçkin bir şeyi almak. * Tahsildarın para ve vergi toplaması.

ictibaz : Mıknatıstaki kendine çekme hasiyeti.

ictihad : Kudret ve kuvvetini tam kullanarak çalışmak. Gayret etmek. Çalışmak. * Anlayış. * Kanaat. * Fık: Şeriatın fer'î mes'elelerine âit hükümleri, İslâm müçtehidlerinin, usulüne uygun More…

içtihad : (Bak: İctihad)

ictihadât : (İctihad. C.) İçtihadlar.

ictihadî : İçtihada müteallik. İçtihada dair. İçtihada ait.

ictihaf : Bir şeyden çok şey almak. * Üç parmakla yemek.

ictihah : Kadının veya dişi hayvanların hâmile olması.

ictihar : Askeri çoğaltma. * Meydanda ve gözükür olma. Aşikâr olma.

ictilab : Celbetmek, çekmek.

ictilal : Bir şeye bakmak.

ictima' : Toplantı. Toplanmak. Bir araya gelmek. Kavuşmak.

ictimaat : İçtimalar. Toplanmalar.

ictimaî : Topluluğa ait, birlikte yaşayanlara dair. Cemiyet hayatına ait ve müteallik. Sosyal.

içtimaî : (Bak: İctimaî)

ictimaiyyat : İçtimaî ilimler. Topluluk hayatına dair ilimler. Sosyoloji.

ictimaiyyun : İçtimaî hayatı en güzel şekilde idareyi düşünen ve ona çalışan. İçtimaî mes'elelere dair ilimlerle uğraşan kimseler. Sosyologlar.

ictimar : Tütsülenme, buhurlanma.

ictina : Meyve toplamak. Meyve devşirmek. Bir yere toplamak. * Aldanmak.

ictinab : Çekinmek. Sakınmak. Uzak olmak.

içtinab : (Bak: İctinab)

ictinah : Bir yana eğilme, meyletme. * Secde etme. * (Hayvan) bir tarafa meyilli koşma.

ictinan : Gizlenmek.

ictira' : (Cür'a. dan) Suyu soluk almadan birden içme. * Ağacı bir tutuşta kırma. ◊ (Cür'et. den) Cesaret etme, cür'et etme, yeltenme, atılma.

ictirah : El emeği ile kazanılan para ile geçinme.

ictiram : Kabahat yapma, cürüm işleme.

ictirar : İleri ve geri çekme, çekilme. * Hayvanın geviş getirmesi.

ictiraz : Devenin geviş getirmesi.

ictişa' : Yer uygun olmama.

ictisar : Cür'et ve cesâret göstermek. * Çölü aşıp gitmek. * Denizde geminin geçip gitmesi.

ictisas : Hayvanın, ağzı ile çayırı araştırarak otlaması. ◊ Evleri yakın olmakla bir arada olma. ◊ Ağacı kökünden çekip koparmak.

ictiva' : İğrenme, tiksinme.

ictivar : (Civar. dan) Komşu olma, muhit yapma.

ictiyab : Gömlek giyme. * Yırtma. * Kuyu kazma.

ictiyah : Öldürme.

ictiyal : Doğru yoldan döndürme.

ictiyas : Yağma için dolanma. * Taleb etmek, istemek.

ictiyaz : Geçmek, mürur.

ictiza' : İktifa etmek, yeter bulmak. ◊ Ağaç veya dal kesme.

ictizab : (Cezb. den) Çekip uzatma. * Etrafına toplanma.

ictizal : Sevinme, mesrur olma.

ictizaz : Yün kırkma. * Çayır ve ot biçme.

icyam : Men'etmek, engel olmak.

iczab : Koparmak.

iczal : Birini sevindirme, mesrur etme, gönlünü hoş etme. ◊ Semerin, devenin boynunu yara etmesi.

iczam : El kesme. * Hızlı yürüme.

id'ad : Korkutmak.

id'af : Zayıf etmek, zayıflamak. * Muzaaf etmek, fazlalaştırmak. İki kat yapmak.

id'am : Direk vurmak.

id'as : Tepelemek.

ida' : Emanet bırakmak. Vedia koymak. * Huk: Kendi malının muhafazasını başkasına havale etme. ◊ Fasid olmak. Bozulmak. * Helâk olmak. * Yardım etmek. ◊ Bir şeyi birbiri ardınca More…

idâa : Zâyi etmek. Boşuna harcamak.

idaa : (Bak: İdaa)

idab : Herkesi ziyafete davet etme. Sofrası herkese açık olma. * Doğruluğunu ve hak olduğunu herkese bildirme. ◊ Acib nesne.

idabe : Edeblilik, terbiyeli oluş.

idad : Saymak. Sayı. Hesab etmek. * Ölüm vakti. * Fark. Vergi. * Bahşiş. * Küfüv. Denk, hemtâ. * Delilik emâresi. * Parmakla hesab etmek. ◊ (İded) Üstünlük, galibiyet, zafer. * Kuvvet, More…

idade : Kol bağı.

idae : Parlamak veya parlatmak. Ruşen etmek veya ruşen olmak.

idafe : Misafir edinmek. * Ulaştırmak. * Tâbi olmak, uymak.

idaha : Muti olmak, itaat etmek.

idak : Davarın kösneyip aygır istemesi.

idaka : Darlık vermek.

idale : Bir şeyin elden ele geçmesi.

idam : Islah etmek. Muvafık kılmak, uygun yapmak. ◊ Katık. Ekmekle beraber yenen şey.

idame : Devam ettirmek. Dâim ve bâki kılmak.

idane : (Deyn. den) Borç, ödünç verme, ikrâz.

idaneten : Borç olarak, ödünç olarak, idane suretiyle.

idare : Devrettirmek. Çekip çevirmek. Döndürmek. Kullanmak. Becermek.

idare fitili : Eskiden geceleyin yatak odalarını aydınlatmak için zeytinyağı konmuş küçük bir tabağın içinde yakılan bir çeşit fitilin adıdır. Küçük petrol lâmbalarına da idâre denildiği için bunların More…

idare kandili : Yatak odalarını aydınlatmağa ve elde gezdirmeğe mahsus küçük, ışığı az lâmba.

idarehane : f. Bir işe bakan hey'etin veya bir işi idare edenlerin toplanarak iş gördükleri yer ve dâire. * Dergi, gazete vs. gibi yayınların yazı işlerine bakılan dâire.

idareten : İdare için. Kanun ile değil, işin gelişine göre yaparak. İdare yoluyla, işi idare ederek.

idarî : İdare. * İdare ile alâkalı.

idat : (Bak: Izat)

idave : (C: Edâvâ) Deriden yapılmış su kabı. Asker matarası.

idb : Acib iş.

idbab : Yaş olmak, ıslanmak. * Kin tutmak.

idbak : Ulaştırmak. Yapıştırmak. * Tecvidde: Harf okunduğu zaman dilin üst damağa yapışmasına denir. Bu sıfatın harfleri. Sad, dad, tı, zı'dır. İsimlerine müdbaka denir. (Bak: İtbak)

idbar : Geriye gitmek. Geri dönmek. * İşlerin ters gitmesi. * Talihsizlik. * Bir gezegenin diğer oniki burcun tertibine zıt olarak hareketi.

idbisas : Ne kırmızı, ne siyah olmak. * Ot bitmek.

idca' : Yatırmak.

idcac : Çağırmak, çağırtmak.

idcan : (İdcican) Gökyüzü yağmur bulutlarıyla örtülme. * Hava çok sisli ve dumanlı olma.

idcar : Gönül kırmak. Iztırab vermek. Darıltmak.

idd : (C.: Adât) Pınar ve kuyu suları gibi aktıkça kesilmeyen, devamı gelen su. * Çokluk, kesret. ◊ Büyük, acib şey. * Belâ, dâhiye. * Yalan.

idde : Müddet. Zaman. Vakit. * Küfüv. Hemta. Arkadaş.

iddet : Bekleme müddeti. * Sayılmış. Madud. * Cemaat. * Hıfz.

iddia : Bir şeyin müsbet veya menfiliğini ısrarla söylemek. İleri sürülen fikir. Dâva etmek. Israr etmek. İnat etmek. Haklı veya haksız bir dâvaya kalkışmak.

iddiaen : İddia ederek. Doğru olduğunu söyleyerek.

iddiaî : İddia ile alâkalı. Şahitsiz, delilsiz ve boş söz.

iddiaiyyat : (İddiaî. C.) İddia ile ilgili. Şahidi olmayan sözler.

iddiam : (Diam. dan) Payanda dayamak.

iddianame : Müddei umuminin (savcının), iddialarını topladığı ve soruşturma sonunda mahkemede okuduğu yazı.

iddifa' : Isınma, ısıtma.

iddifan : Kölenin, efendisinin yanından kaçması.

iddihal : Girme, duhul etme, dahil olma.

iddihan : (Dühn. den) Güzel kokular sürünme.

iddihar : Biriktirmek, toplamak, yığmak. * Kıtlık zamanında yüksek fiatla satmak üzere zahire toplayıp saklama.

iddilac : Gecenin geç vaktinde gitmek.

iddimac : Bir şeyin içine girmek. Bir yere girip gizlenmek.

iddira' : Anlama, derketme, kavrama, fehmetme. * Hile ile aldatma. * (Kadın) saçını tarayıp salıverme.

iddirak : Akıl etme, idrak etme, anlama, fehmetme. * Bir yere toplanmak. * Birbirine yetişmek.

iddisar : Zengin olma, çok mal mülk sahibi olma. Bir şeye bürünme.

iddiyan : Borçlanma, borca girme.

ideal : Fr. Fikre ve düşünceye ait. Tasavvuri, hayali. * Mefkûre. Emel. Gaye. Hayalde tasavvur edilen kemal. Fevkalâde, mükemmel kimse veya şey. (Bak: Ülkü)

idealist : Fr. İdeal ve mefkûre sahibi. * İdealizm felsefesine bağlı kimse.

idealizm : Fr. Bilgide temel olarak düşünceyi alan ve eşyanın müstakil mevcudiyetlerini inkâr edip fikren mevcudiyetlerini kabul eden yanlış bir felsefe doktrini.

ideoloji : Fr. İnsanların düşünce ve hareketlerine muayyen bir istikamet vererek, siyasî veya ictimaî bir doktrin meydana getirmek isteyen fikir sistemi.

idfa' : Soğuktan sakınıp giyinmek. * Isıtmak.

idfan : Gömme. Defnetme.

idfe : Ondan elliye varana kadar olan erkekler. * Kıt'a. * Akşam vakti.

idgam : Gizlemek. * Bir şeyi bir yere koymak. * Tecvidde: Aynı cinsten olan harfleri birbirine katarak iki def'a okumak. Şeddeli okumak veya yazılmak.

idgan : Kalbinde bir kimseye kin ve adavet olmak.

idgas : Karıştırmak. * Otu eliyle tutamlamak.

idha' : Kuşluk vaktine girmek.

idhac : Silah takınmak.

idhad : İptal etmek, hükümsüz bırakmak.

idhak : Güldürmek. Güldürülmek.

idhal : Dâhil etmek. İçine almak. Sokmak.

idhalât : (İdhal. C.) Memleket haricinden eşya ve mal getirmek.

idhan : (Duhân. dan) Tütme. Yanarak dumanı çıkma.

idhar : Hakir görme, tahkir etme, aşağılatma, hor görme.

idhaş : Korkutma, dehşet verme, dehşetlendirme.

idhimam : Siyah olmak. * Ekinin susuzluktan dolayı siyah görünmesi.

idhiyan : Nurlu, ruşen, parlak.

idil : Fr. Kır hayatını mevzu yapan nazım veya nesir yazı.

idin : Dağılmış, perâkende olmuş.

idk : (C.: Adâk-Uduk) Hurma salkımı.

idkak : (Dekik. den) Ezme, ufaltma, küçültme.

idl : Yük dengi, misil, eşit.

idla' : Çok yemekten dolayı midenin dolması ve hasta olmak. ◊ Delil gösterme. * Kovayı suya sarkıtmak. ◊ İhraç etmek, çıkarmak.

idlac : Gecenin ilk saatlerinden geç vakte kadar gitmek.

idlal : (İdlâl) Hak dinden, imân ve islâmiyetten saptırmak. Doğrudan, Hak ve hakikat caddesinden ayırmak. Azdırmak. ◊ Naz etmek. * Çok nazlanmak. ◊ (Bak: Idlal)

idlâliyyât : İnsanı doğru yoldan saptıracak fikirler, azdıracak mevzular. Kur'ânla muaraza eden safsata ve bâtıl felsefi nazariyeler.

idli'mam : Kararmak.

idliham : Galip olmak. * İhâta edip kaplamak.

idlivla' : Evmek, acele.

idma' : Kan alma. * Kanatma.

idmac : Bir şeyi bir şeyin içine koymak. * Sıkıştırmak.

idmag : Bir şeye muhtaç ve muztar eylemek.

idmame : (C.: Ezâmim) Cemaat, topluluk.

idman : Alıştırmak. Bir şeyde meleke kazanmak için tekrar tekrar hareket yapmak. * Beden terbiyesi. Jimnastik.

idna' : Hastalığın hastayı zayıflatması. ◊ Yakın etmek, yaklaştırmak.

idra : Def etmek. * Bildirmek. Bildirilmek.

idrab : (Darb. dan) Rüc'u etmek, vaz geçmek. Bir şeyi yapmaktan yüz çevirmek. Mukim olmak. * Bir kimse üzerine kırağı yağmak. * Sıcak yel eserek yerdeki suyu kurutmak. * Ekmeğin pişmesi.

idrac : Dercetmek. Dürmek. * Bir yazıyı bir yere koydurmak.

idrak : Anlayış. Kavrayış. Akıl erdirmek. Fehim. Yetiştirmek.

idrakat : (İdrak. C.) Anlayışlar, kavrayışlar, idrak etmeler.

idrar : Zarar vermek. * Avret üstüne avret almak, evli iken bir daha evlenmek. ◊ Sidik. Bevl. * Çokça akıtmak. * Devamlı vermek.

idrarat : (Derr. C.) Gelirler. Vâridat. Tahsilat.

idric : İbrişim kilim.

idrihmam : İhtiyarlıktan dolayı zayıflayıp iş yapamamak.

idrik : Dağlarda çok olan bir yemiş.

idrimac : Bir yere girip gizlenmek.

idris (a.s.) : Hz. Adem'in (A.S.) evlâdlarından ve Kur'anda ismi zikredilen, ilk yazı yazan, terzilik yapan peygamber (A.S.) (Bak: Meratib-i hayat)

idtiba' : Hacıların ihramlarını sağ koltukları altından çıkarıp sol omuzlarına örtmeleri.

idtica' : Yan yatmak.

idtigan : Ayağıyla kendi kendine vurmak.

idtihad : Zulmetmek, cefâ vermek.

idtila' : Kuvvetlendirmek.

idtimar : İnce belli, karınsız olmak.

idtirab : Deprettirmek, hareket ettirmek. Izdırap.

idtiram : Ateş yakılmak. * Şule vermek, ışıklandırmak.

idva' : Azık yapmak.

idve : (C.: Udât) Yüksek yer. * Dere kenarı.

if : Vakit.

ifa : Ödemek. Yerine getirmek. Söz verdiğini veya vazife bildiğini yerine getirmek. Kılmak. Yapmak.

ifa' : Devekuşunun yeleği. * Devenin yükünün çok olması. ◊ Çocuğun büyümesi.

ifad : Bir kimseyi elçilik (sefirlik) vazifesiyle gönderme.

ifadat : (İfâde. C.) Anlatmalar. İfadeler.

ifade : Anlatmak. Söylemek. * Fayda vermek, fayda tutmak.

ifaha : Yellenmek.

ifahe : Kan fışkırtma. * Kanatma.

ifakat : (Fevk. den) İyileşme, hastalıktan kalkma. Hastalıktan kurtulup tamamen iyileşinceye kadar aradan geçen zaman. * Ayılma. Sarhoşluk veya baygınlıktan kurtulma.

ifakat-pezir : f. İyileşmesi mümkün, iyileşebilir.

ifakat-yâb : f. İfakat bulucu, iyileşen.

ifakat-yaft : f. Sıhhat bulan, iyileşen, hastalıktan kalkan.

ifal : Sür'atle gitmek, hızla gitmek. * Uzaklaşmak, ırak olmak.

ifas : Şişe ve divit ağzını kapatmakta kullanılan deri.

ifasa : Yumuşak söylemek. * Aşikâre söylemek. Açık açık konuşmak.

ifate : (Fevt. den) Kaybetme, kaçırma, elden çıkarma.

ifave : Çorbanın iyisi. * Çömlek kaynarken yüzüne çıkan köpük.

ifaza : (Feyz. den) Bereketlendirmek. Feyz vermek. Bol bol dağıtmak ve akıtmak. Taşıp yayılmak.

ifaza-bahş : f. Feyizlendiren, feyiz aldıran.

ifaze : (Fevz. den) Maksada erdirmek. Merama kavuşmak. Zaferyâb eylemek.

ifca' : Geçimini genişletme.

ifcac : Kuş cıvıldaması, kuş ötmesi.

ifcar : Fecir vaktine girme. * Bir kimseyi fâcir sayma.

ifcas : Mânâsız ve münasebetsiz şeylerle kibirlenme.

ifda' : Sahraya çıkmak, çöle çıkmak. ◊ Fidye kabul etme.

ifdac : (C.: Ufâzic) Semiz, besili hayvan. * Yumuşak nesne.

ifdah : (Fadih. den) Kötülüğü açığa vurma. Kusur ve ayıpları meydana çıkarma.

ifdal : (Fadl. dan) Lütuf ve bağış. İhsan.

iffet : Namus. Temizlik. Perhizkârlık. Nefsi behimî temayüllerden men etmek. Helâla razı olup haramdan kaçınmak.

iffet-füruş : f. Namus ve iffetten söz eden. Namusluluk taslayan.

iffetli : (İffetlü) Namus, hayâ ve iffet sahibi kadın. * Doğru, rüşvet yemez, haram yemez, istikametli kimse. * Eskiden kadınlara yazılan mektub hitabı.

ifha' : Unutmak.

ifhac : Davarın ayaklarını ayırıp sağmak.

ifhah : Âciz bırakma.

ifhak : Doldurmak.

ifham : İkna edip sükût ettirmek. Delil göstermekle ve isbat etmekle galip gelmek. ◊ Bildirmek. Anlatmak. Maksadı bildirmek. ◊ Ulu etmek, yüceltmek.

ifhar : Şereflendirmek. Şeref vermek. Fahirlendirmek.

ifhaş : (Fuhş. dan) Kötü ve fena söyleme.

ifk : Bühtan. Bir suçu birisine yüklemek. İftira.

ifka' : Fakir ve kötü durumda bulunma.

ifkad : Kaybettirme, kazandırmama.

ifkah : Öğretme.

ifkar' : Fakir düşürme, fakirleştirme. * Hayvanı kirâya verme.

ifla' : Sütten ayırma, memeden kesme. * Yabana kaçma.

iflah : Mübarek ve muvaffakiyetli olmak. Selâmete çıkmak. Felâha kavuşmak. * Nimette dâim ve kararlı olmak. (Bak: Felah)

iflak : şiir okurken fesahat üzerine olmak. * Mâna ve kelime icad etme.

iflal : Gidermek. * Yağmur gelmeyen yere yetişmek.

iflas : Malı tükenmek, parası kalmamak. Borçlarını ödeyemiyecek hâle gelmek. Sermayesini batırmak. * Ahirette günahları çok olanın hüsrana düşmesi. ◊ Sıyrılıp kurtulmak.

iflat : Kement veya bağdan kurtulup kaçma.

iflik : Eski çalgılardan birinin adıdır.

iflilak : Yer yüzünü bulut kaplamak.

ifna' : Mahvetmek. Tüketmek. Kıymetini kaybetmek. Çok zarar etmek. Yok etmek.

ifra' : Kesmek. * Yarmak.

ifrac : Açılma. * Ayrılmak. * Genişletmek. * Açmak.

ifrad : Tek olarak söylemek. * Ayırmak. * Göndermek. Yollamak.

ifrag : Bir halden başka bir hale sokma. Kalıba dökmek. Şekil vermek. * Boşaltmak. Akıtmak. Dökmek. Câri kılmak.

ifrah : Belirsiz bir şeyi belirtme. * şübhe ve tereddütü giderme. * (Kuş) yavrulama. * (Tohum) yeşerme. ◊ Ferahlandırmak. Memnun etmek.

ifram : Doldurma, doldurulma.

ifrar : Kaçırmak. Kaçırılmak. Firara mecbur etmek.

ifras : Fırsat ele geçme.

ifraş : Zemmetme, kötüleme, çekiştirme. * Serip döşetme.

ifrat : Haddinden geçmek. Pek ileri gitmek. * Takatinden ziyade iş vermek. (Tefrit'in zıddı) ◊ Davarın alın saçı. * İnsanın ense saçı.

ifrat ü tefrit : Birbirine tamamıyla ters olan iki uç. Çok fazla ve çok az.

ifratkâr : f. Pek ileri giden. Haddini aşan.

ifraz : Vazifeye tayin etmek. * Farzedip vermek. ◊ Ayırmak, tefrik etmek. Ayrılmak. ◊ f. Yükseklik. Rif'at. İrtifa'.

ifraz hazinesi : Tar: Kullanılmayan kıymetli eşyanın saklandığı yer. Bu gibi kıymetli şeylerden ikinci dereceden olanların muhafaza olunduğu yere de 'Bodrum Hazinesi' denilirdi.

ifrazat : Vücuddan çıkan, bedenden ayrılan kan, irin, balgam gibi şeyler.

ifrazciyan : Darphanede sikke (para) kesenler. Altun, gümüş ve bakır madenlerini para haline getirdikleri için bu tabir meydana gelmiştir.

ifrinka' : Parmak çıtırdatma. * Gidermek. * Ayırmak.

ifrit : Cin taifesinden çok muzır, şerir ve korkunç bir cins. * Mc: Korkunç, kızgın ve öfkeli insan.

ifriz : Dam saçağı.

ifşa : (C.: İfşâât) Duyurmak. Fâşetmek. Meydana çıkarmak. Gizli bir şeyi herkese duyurmak.

ifşaat : (İfşa. C.) İfşa etmeler, fâşetmeler, meydana çıkarmalar, duyurmalar.

ifsad : Bozmak. Azdırmak. Fesada uğratmak. Fitne salmak. Karıştırmak.

ifsadat : (İfsad. C.) İfsadlar, kargaşalıklar, fesada uğratmalar.

ifsah : Fesahatla konuşmak. Açık ve düzgün söz söylemek. ◊ Unutmak. Akıldan çıkarmak. İhmal etmek. ◊ Açmak, genişletmek.

ifsam : Hastanın ateşinin düşmesi. * Kesilip bitme, tükenme. * Yağmurdan sonra hava açılma.

ifta : Fetva vermek. (Bak: Fetva)

iftah : Seğirtme. * Sık nefes alma, hızlı hızlı soluk alma. ◊ Açmak. Fethetmek. (Bak: Feth)

iftal : f. Dağınık. * Yırtık, aralık, yarık.

iftam : Memeden ayırma, sütten kesme.

iftan : Fitneye düşürme. * Ayartma.

iftar : Oruç açmak. Oruç açılırken yenen yemek. (Zıddı: İmsak)

iftariyye : İftarlık. İftar için hususi olarak hazırlanmış nevale. Bunlar oruç bozulduktan sonra yemek yenmeden evvel yendiği için bu ad verilmiştir. * Osmanlı İmparatorluğu zamanında padişah sarayında, More…

iftial : Bir şeyi iş edinmek. Kendiliğinden yapmak. * Arabçada beş harfli fiilin birinci babı. * Yalan düzmek, iftira etmek. ◊ Fal tutma, fala bakma.

iftiat : Başa tülbent sarmak.

iftica' : Birdenbire, ansızın olma.

iftida' : (Fidye. den) Fidye vererek esirlikten kurtulma.

iftidah : (Fadâhat. den) Kırma, kırıp ufalama. * Maskara olma, rezil olma.

iftiham : (Fehm. den) Kavrama, anlama. Fehmetme.

iftihar : Övünmek. Kendini beğenircesine kendinden ve yaptıklarından bahsetmek. * Başkasının iyi bir hali ile sevinmek. (Bak: Tahdis-i ni'met)

iftihariyyat : İftihar yoluyla söylenen sözler.

iftihas : Gerçeği ve hakikatını dikkatle araştırma. İçyüzünü iyice tetkik etme. * İmtihan etme, deneme.

iftikad : Arayıp sormak. * Kaybolmak.

iftikak : (Fekk. den) Rehinden kurtarma, rehinden çıkarma.

iftikal : Çok çalışma, bir işte çok fazla emek harcama, pek fazla gayret sarfetme.

iftikar : Yoksulluğunu, fakirliğini açığa vurmak. * Çok ihtiyacı olmak. * Tevazu'. Alçak gönüllülük.

iftila' : Otlatma.

iftilak : Taaccüb etmek, şaşırmak.

iftilal : Bükülme. * (Asker) muharebeden yılma.

iftilat : Ansızın bir işe girişme. * Hatıra gelivererek şiir veya söz söyleme.

iftilaz : Kesmek, kat'. * Bir kimsenin bir parça malını almak.

iftinan : Türlü türlü ve birbirini tutmayan düzensiz söz söyleme. * Fitneye düşmek. * Âşık olmak.

iftira : Birinin üzerine suç atmak. Bühtan. İfk. Yalan yere birisini suçlu göstermek.

iftiraat : (İftira. C.) İftiralar, asılsız isnatlar, aslı esası olmayan suç yüklemeler.

iftirak : Perişan olmak. * Ayrılmak, dağılmak. Hicran.

iftirakat : Ayrılıklar. İftiraklar. Parçalanmalar.

iftirar : Gülmek.

iftiras : Yırtmak. Parçalamak. Yırtıp parçalamak. * Zorla yere yıkmak. ◊ Fırsat gözlemek. Fırsatı ganimet bilmek.

iftiraş : İzine uyma. * Namusa dokunur söz söyleme. * Yayılma. * Cima. * Döşemek.

iftiraz : Farz kılma, vacib kılma.

iftisad : Neşter ile kan aldırma.

iftisal : Sütten kesilme, memeden ayrılma. * Fidanı çıkarıp başka yere dikme.

iftitah : (Fetih. den) Açmak, başlamak, fethetmek. Zabtetmek.

iftitan : (Fitne. den) Fitneye uğrama. * Aldatmak. * Azdırmak.

iftiyak : Fakirleşmek, yoksullaşmak.

iftiyal : Fal tutma.

iftiyat : Düşünmeden bir işe başlama. * Bir şey kaybolup gitme.

iftizah : (Bak: İftidâh)

ifza' : Medet etmek, yardım etmek. * Korkutmak. ◊ Korkutmak. * Güç olmak.

ifzah : (Fazih. den) Kusuru, kötülüğü, ayıbı açığa vurma.

ig : Koku, rayiha.

iğ : Yün, pamuk vs. kıvırmağa mahsus iğne.

igal : Acele ile bir kimseyi bir yere sokma. * Uzaklara gitme.

igame : Havanın bulutlu olması.

igare : Yağma etmek, hücum etmek. * Teşvik etmek. Gayrete getirmek. Acele etmek.

igase : İmdada yetişmek, yardım etmek.

igaza : Kızdırma, darıltma.

igbab : Korkmak. * Bir gün görüp bir gün terketmek.

igbirar : Kırılmak. Gücenmek. * Toz ile paslanmak. * Boz benizli olmak.

igdab : Gadablandırmak, kızdırmak, öfkelendirmek.

iğde : Kızılcığa benzer bir meyve ve bu meyveyi veren ağaç ve çiçeği.

igdidan : Saç uzamak. * Ot yeşermek.

igdin : Bozulmuş, kokmuş, cılık (yumurta).

iğdiş : f. Burulmuş, enenmiş hayvan. Erkeklik bezleri (hayaları) çıkarılmış at. Melez.

iğerçin : Karar veremeyen, mütereddit, kuşkulu.

igfa' : Uyuklamak.

igfal : (C.: İgfalât) Dikkatsizlikle terkettirmek. * Gaflette bırakmak. * Kandırmak. Aldatmak.

igfalat : (İgfal. C.) İğfal etmeler, kandırmalar, aldatmalar.

igfaliyyat : Yanıltıp aldatmak için söylenen sözler.

igla' : Pahalandırma, fiatını yükseltme. * Kaynatma.

iglaf : (Gılaf. dan) Kınına sokma, kılıfa koyma.

iglak : Karıştırmak. Kapamak. Muğlak yapmak. Anlaşılmaz hâle koymak. * Zorla iş yaptırmak. * Edb: Sözü karışık ve anlaşılmaz surette söyleme.

iğlak : (Bak: İğlâk)

iglakat : (İglak. C.) Muğlak yapmalar. * Karışık ve anlaşılmaz sözler.

iglat : (Galat. dan) Yanlışa götürme.

iglaz : (Galiz. den) Kaba ve fenâ söyleme.

iglazat : (İglaz. C.) Kaba ve galiz söyleme.

iglinta' : Vurmakla ve sövmekle üstün gelip galebe etmek.

iglivvat : Lâzım olmak, icab etmek.

igma' : Bayılma, baygınlık, kendinden geçme.

igmad : Kınına sokma, kılıfına koyma. * Birçok şeyleri bir yere tıkma.

igmam : Kederlendirmek. Gamlandırmak. Hüzünlendirmek. * Gökyüzünün bulutlu olması.

igmar : Batırmak.

igmaz : Müsamaha etmek. Görmemezliğe gelmek. ◊ Ayıplamak. Kınamak. Tahkir etmek.

igna' : Ganileştirmek. Zengin etmek. * Kifâyet edip bir şeyin yerini tutmak.

ignan : Ot çok olmak.

iğnedan : İğne koymağa mahsus küçük kutu.

iğnelemek : t. İğne ile delmek. * Kalıbını almak için kenarlarını iğne ile delerek işaretlemek. * Mc: Sözle hırpalamak. Dokunaklı konuşmak.

iğneli fiçi : Mc: Eziyetli ve usandırıcı iş. İnsana eziyet veren ve rahatsız eden yer.

igra : Rağbetlendirmek. Teşvik etmek. Hırsını tahrik etmek.

igrab : Uzak yerlere yolculuk etme. * Garb (batı) tarafına gitme.

igrad : Yüksek ve güzel sesle şarkı söyleme.

igrak : Suya batırmak, boğmak. * Kabı doldurmak. * Edb: İmkânsız bulunan mübalâğa.

igrakat : (İgrak. C.) Mübalâğalar, iğraklar, aşırı büyültmeler.

igrakiyyat : Aşırı büyültmelerle ve mübâlâğalarla söylenen sözler.

igram : Borç ödetme.

igrar : Batırmak.

igras : Ağaç dikmek. Toprağa gömmek.

igraz : Doldurmak. * Taze hamurdan ekmek yapıp misafire yedirme.

iğraz : (Bak: İğraz)

iğreti : t. Ödünç, borç, kendi malı olmayan. Yerli ve sabit olmayan, muallak gibi duran. * Muvakkat, bağlı bulunmayan, geçici. * Fıtrî olmayan, sahte, sun'î.

igrik : Çok bağırıp böğüren (hayvan).

igriz : Kabuğundan henüz çıkan çiçek.

igşa : Örtmek. Bürümek. Kapamak. Perdelemek.

igsas : Sıkıştırma, tazyik etme. * Bir yer ahalisini sıkıntıya düşürme. ◊ Güzel yemekler yedirme.

igşaş : Acele ettirme. * Kışkırtma, tahrik etme.

igta' : Ağacın dalları uzayarak yerlere sürünme. * (Asma) yeşerme.

igtaş : Karanlık olmak.

igtibak : Akşam vaktinde şarap içmek.

igtibat : Refahlı, sürurlu ve zengin olmayı temenni etmek.

igtifar : Mağfiret olunma. * Şüyu' bulma.

igtila' : Hızlı ve sür'atli yürüme. Çabuk yürüme.

igtilaf : Kılıf içine girme, gılaflanma.

igtilal : Hayvanın çok susaması. * Elbiseleri üst üste giyme. * İçme. * İyi sağılmadığı için (koyun) hastalanma.

igtilam : Hırs ve şehvetin galip gelmesi. * Muzdarib olmak, acı çekmek.

igtimad : (Gamd. dan) (Kılıç) kılıfına girme. * Karanlıkta görünmez olmak.

igtimam : Tasalanmak. Kederli olmak.

igtimas : Hor ve hâkir görme. * Nankörlük. ◊ Suya dalma.

igtimaz : Birini çekiştirme, bir kimsenin aleyhinde bulunma. ◊ Gözünü kapatma, gözünü yumma. Uyuma.

igtina' : (Gınâ. dan) Zenginleşme, zengin olma.

igtinam : Yağma etmek. Fırsatı ganimet bilmek.

igtirab : (Gurbet. den) Gurbete gitme. * (Güneş, Ay vb. seyyareler) batma. * Göz önünden kaybolma.

igtiraf : Avuçla su içme, eliyle su alma.

igtirak : (Gark. dan) Suya batma, gark olma, suda boğulma. * Soluğu kuvvetle içe çekme.

igtiram : Borç, diyet veya cerime verme.

igtirar : (Gurur. dan) Aldanma, iğfâl olunma. * Gururlanma. Kibirlenme, böbürlenme. Güvenilmeyecek şeye güvenme. * Gaflette olma, gafil bulunma.

igtiraren : Güvenerek, mağrur olarak.

igtisab : Gasb etmek. Başkasının malını zorla elinden almak.

igtisabat : (İgtisab. C.) Gasbetmeler, başkasının malını elinden zorla almalar.

igtisal : Yıkanmak. Gusletmek. (Bak: Gusül)

igtişaş : Karışıklık. Kargaşalık. Karmakarışık olmak. * Birisinin fena telkinini kabul etmek.

iğtişaşat : (İgtişaş. C.) Karışıklıklar, kargaşalıklar, fenâlıklar.

iğtita' : Örtünme, bir şeye sarınma.

igtiyab : Gıybet etmek. Zemmetmek. Yermek.

igtiyal : Baskın yapıp öldürme.

igtiyar : Faydalanma, istifâde etme. * Azık edinme.

igtiyaz : Gazaba gelme, kızma, öfkelenme.

igtiza : (Gızâ. dan) Beslenme, gıdalanma.

igtizab : Gücenme, kızma, gazaba gelme, darılma.

iğtizal : İplik eğirme.

iğva : (Bak: İğva)

igva' : Ayartmak. Azdırmak. Baştan çıkarmak.

igyal : Hâmile kadının sütünü vermesi.

igyam : Havanın bulutlu olması.

igza' : (Gazâ. dan) Savaştırma. Gazâ ettirme. Muharebeye gönderme. ◊ Görmemezliğe gelme.

igzab : (Gazab. dan) Gazaba getirme, hiddetlendirme, kızdırma, öfkelendirme.

igzaf : Gece çok karanlık olmak.

igzal : Eğirmek.

ih : Deveyi çökertmek için kullanılır sestir. * Yorgunluk ve heyecanla hızlı nefes vermeği tasvir eder.

iha : Sevketme, gönderme.

ihab : Verme, bağışlama. ◊ Ham deri.

ihafe : Korkutmak. Havf ettirmek. ◊ Korkutmak.

ihake : Te'sir etme. * Kesme.

ihale : Bir işi birisinin üzerine bırakmak. Bir hâlden diğer hâle dönmek. * Artırma veya eksiltmeye çıkarılan bir işi en münâsib bulunan bir istekliye vermek. * Zayıf addetmek. * Muhal söz söylemek. More…

ihaleten : İhale ederek, ihale suretiyle.

iham : Vehme düşürmek, vehimlendirmek. * Edb: İki mânaya gelen bir kelimeden en az kullanılan mânayı bilerek kullanmak.

ihame : Çadır kurma.

ihan : (Vehn. den) Bir kimseyi zayıf, kuvvetsiz tutma. Güçsüzlendirme. * Hor görme, tahkir etme. ◊ (İhnet. C.) Kızgınlıklar, öfkeler, gazablar, dargınlıklar.

ihanet : (Hevn. den) Alçak ve hakir addedip itibar etmemek, kıymet vermemek. * Hainlik. Haksızlık. Kötülük. ◊ Helâk etmek. Öldürmek. Mahvetmek.

ihaş : Bir kimsenin namusuna dokunma, namusunu lekeleme.

ihase : Toprağı kazarak bir şeyler arama.

ihaşe : Avı, tuzağa düşürebilmek için sürüp götürme.

ihata : Etrafından çevirmek, kuşatmak, içine almak. Kuşatılmak, sarılmak. * Geniş bilgi ile anlamak, tam kavramak.

ihatavî : İhata edecek şekilde. Kaplayıp içine alacak yolda.

ihaze : (C.: İhâzât-İhâz) Su birikip toplanacak yer. * Bir kimsenin kendisi veya sultanı için hıfzedip gözlediği yer. ◊ Kalkanın elle tutulacak olan yeri. * Timar. Hükümdarın verdiği More…

ihba' : Örtmek, saklamak, gizlemek. * Ateşi basıp söndürmek.

ihbab : Muhabbet etmek. Sevgisini göstermek.

ihbak : Boyun eğme, inkıyâd, yumuşaklıkla söz dinleme.

ihbal : Gebe koyma, hâmile yapma. * Çiçekler dökülüp meyve tutma.

ihbar : Haber vermek. Haber almak. Alınan haber. Anlatmak. (Bak: Ahbâr)

ihbarat : Bildirilen haberler. İhbarlar. Bildirilen hadis-i şerifler.

ihbarî : Haberle alâkalı. Haber vermeğe dair. * Gr: Bir işin ne zaman olacağını bildiren fiil.

ihbariyyat : Haberle alâkalı, habere âit cümleler.

ihbariyye : Haber vermek işi. * Kaçak veya kayıp eşyayı haber verene mükâfat olarak verilen para.

ihbarname : f. Yazılı haber. Yazı ile haber vermek. * Belirli hadiselere dair bilgi olarak, alâkalı olduğu yere verilen yazı. * Bir paranın ödenmesi veya başka bir muamelenin yapılması lüzumuna dair More…

ihbas : Eteğinde bir şey gizleme. * Hapsetme. * Vakfetme. Hayır yollarında mal ve hayvan bağışlama. ◊ İfsad etmek. Bozmak. * Yaramazlık öğretmek. ◊ Birinin hakkını yeme.

ihbat : Mahveylemek. Battal ve geçmez hale koymak. * Kuyunun suyu çoğalmak veya bitmek. * İşin karşılığını vermek. * Amelin sevabını giderip, hiçe indirmek. ◊ Huşu ve tevazu' More…

ihcac : Hac vazifesi için bedel vermek veya nâib tutmak. Nâib tutana 'Âmir, menub veya mahcucun anh' da denir.

ihcaf : Noksanlık, eksiklik, kusurluluk.

ihcal : (Hacl. den) Utandırma.

ihcam : Bir şeyden korkarak vaz geçme, dönme. cayma. Men olunma.

ihda : İman ve İslâmiyet yolunu göstermek. Hidayete eriştirmek. Doğru yola götürmek. Allah rızasına uyan yola girmesine vesile olmak. * Hediye etmek. Armağan yollamak. ◊ (Müennes) Bir. More…

ihda aşer : Onbir.

ihdac : Doğan çocuğun bir yerinin eksik olması.

ihdad : (Gövdenin) derisi şişme. ◊ Keskinleştirme.

ihdaf : Gelip çatmak. Karşısına dikilip durmak. Hedef olmak.

ihdaiyye : Hediye etme vesilesiyle yazılan yazı.

ihdal : Islatma.

ihdar : (Hadr. dan) Tıb : Bir organın hissini iptal etme, uyuşturma. * Kızı yaşmaklandırma, ferace giydirme. ◊ (Heder. den) İptal etme, battal etme, hükümsüz bırakma. * Boşa harcama. More…

ihdas : Yeniden bir şey yapmak. Ortaya koymak. Meydana koymak. (Bak: İbda', Hudus)

ihdi : Deve çöktü.

ihdilal : Yaş olmak, ıslanmak. * Ağacın budak ve yapraklarının çok olması.

ihdirar : Yeşillik.

ihevat : (İhve. C.) Samimi ve sâdık arkadaşlar. Candan dostlar. * Tarikat arkadaşları.

ihfa : Saklamak. Gizlemek. Ketmetmek. Gizlenilmek. * Tecvidde: Harflerden birisini söylerken gizli ve zayıf söylemek.

ihfaf : Hafifletmek. Birinin şerefine dokunacak şekilde konuşmak.

ihfak : Gazâda ganimet malından pay almamak. * Avcıların av yakalayamaması.

ihfas : Çirkin olmak.

ihfik : Yer sarsıntısı ve zelzeleler neticesinde meydana gelen yarıklar, çatlaklıklar.

ihhikak : Kördüğüm olma. * Mc: Sıkışıp kalma. Halledilmeyip çözülmez hale gelme.

ihkab : Arkası kesilme.

ihkad : Başka bir kimsede garaz ve kin uyandırma.

ihkak : Mazlumun hakkını zâlimden almak. Hakkı yerine getirmek. Hak ile hasmına galib olmak.

ihkâm : Manen tahkim etmek. Sağlamlaştırma. Muhafaza ile fesaddan menetmek.

ihkar : Rezil ve rüsvay etme.

ihla : Boş bırakma. Boşaltmak, hâli kılmak.

ihla' : (Hulv. den) Tatlılandırma. ◊ Hâli etmek, boşaltmak. ◊ Çıkarmak.

ihlad : Meyletmek, yönelmek, eğilmek. * Sonsuzlaştırmak, ebedi kılmak. * Geç ihtiyarlamak.

ihlaf : Su aramak. Yerine halef etmek. * Kılıç çıkarmak için elini uzatmak. ◊ Yemin vermek. Yemin etmek. * Yok etmek. Telef etmek.

ihlak : (Helâk. dan) Harcama, tüketme, bitirme. * Yok etme, helâk etme, öldürme. ◊ Elbise eskimek veya eskitmek.

ihlal : (Halel. den) Sakatlamak. Bozmak. Halel vermek. * Birini ihtiyaç içinde bırakmak. * Düşmanın haklarına vefa etmeyip gadretmek. ◊ (Mahal. den) Yer değiştirmek. Vermek. More…

ihlamak : Ih diyerek deveyi çökertmek. * Ih diyerek yorgunluk ve heyecanla hızlı nefes vermek.

ihlamur : Kerestesi marangozlukta kullanılan ve çiçeği haşlanıp çay gibi içilen ağaç. * Ihlamur ağacından yapılmış.

ihlas : (Hulus. dan) Kalbini safi etmek. İçten, samimi, riyasız sevgi. İçten gelen sevgi ile doğruluk ve bağlılık. ◊ Müşteriyi aldatmak. Müflis olmak.

ihlas-mend : f. İhlaslı, ihlas sahibi, temiz kalbli.

ihlas-mendane : f. Temiz yürekli kimseye yakışır şekilde, ihlaslı kişiye uygun tarzda.

ihlas-mendî : f. İhlaslılık, temiz kalblilik.

ihlas-perver : f. İhlas sahibi, temiz kalbli.

ihlas-perverane : f. Temiz yürekli, ihlas sahibi bir kimseye yakışacak surette.

ihlas-perverî : f. Temiz yürekli, ihlas sâhibi olma.

ihlil : Erkek tenasül organının deliği, sidik yolu. Sidik deliği. * Kadınlarda memede sütün aktığı yer.

ihlivlak : Eskimek. * Bulutun gökyüzünü kaplaması.

ihma : Bir şeyi ateşte kızdırma.

ihmad : Ateşin alevini söndürmek. ◊ Ateşi söndürmek.

ihmal : Ehemmiyet vermemek. Yapılması lâzım bir işi sonraya bırakma. Dikkatsizlik. Başlayıp bırakmak. Terk etmek. ◊ Bir şeyi yüklemesi için yardım etmek. Yükletilmek. ◊ Saçak More…

ihmalci : t. Dikkat etmeyen, dikkatsiz, müsamahacı.

ihmalkâr : f. İhmalci, işine dikkat etmeyen.

ihmam : Kederlendirmek. Mahzun etmek. * İhtiyarlatmak.

ihmar : Gizli etmek, saklamak.

ihmirar : Kızarmak. Kızıllık. * Kızıl hastalığı.

ihn : Boyalı sof kumaş. * Renkli yün. ◊ Yün. Renkli yün, renkli kumaş.

ihna' : İfsad etmek, bozmak. * Yaramaz söz söylemek. ◊ Acıma, merhamet etme, şefkat etme.

ihnac : Bir şeyi bir yana eğme.

ihnak : (Hunk. dan) Kin bağlama. Gazaplandırma. ◊ (Hunk. dan) Boğma.

ihnet : Gazap, öfke. Hiddet. * Kalb katılığı. * Kin bağlamak.

ihra' : Eksiltme, azaltma, noksanlaştırma.

ihrab : Kaçma zorunda bırakma. * Çalışma, azmetme, didinme. ◊ Kavgayı kızıştırma, muharebeyi alevlendirme. ◊ Viran etmek, harabe haline getirmek. ◊ Harâb etme, perişan etme. More…

ihrac : Çıkarmak. Dışarı atmak. Fazla malı başka memlekete göndermek. İstifade için meydana koymak.

ihracat : (İhrâc. C.) Memleketteki fazla malı başka memlekete göndermek, satmak. * Çıkarmalar. İhraç etmeler.

ihrak : Ateşe atmak. Yakmak. Yandırmak. * Bulamaç yapmak. ◊ Akıtma, dökme.

ihrakan : Yakmak suretiyle.

ihram : Hacıların örtündükleri dikişsiz elbise. * Yün yaygı. Büyük yün çarşaf. * Fık: Hac veya umreyi yada her ikisini eda etmek için mübah olan şeylerden bazılarını nefsine menetmek ve onlardan More…

ihras : Dilsiz olmak. Dilsiz kalmak.

ihraz : Nail olmak. Erişmek. * Kazanmak. Kesbetmek. * Birisini güzel bir surette korumak.

ihrinmas : Sükut etmek, susmak.

ihrit : İsmi işitilmeyen bitki.

ihrivvat : Uzamak.

ihriz : Bitkin, dermansız. Kımıldanmağa ve bir şey yapmağa hâli ve mecâli olmayan.

ihsa : Saymak. Sayılmak. İstatistik, sayım. * Kandırmak, aldatmak. * Zaptetmek. * Ezber etmek. * Fehmetmek. İdrâk eylemek.

ihsa' : Yalnız bir ilim ve san'at dalıyla meşgul olup, o hususda ihtisas yapıp terakki etme. Husyelerini çıkarma, iğdiş etme, eneme, erkekliğini giderme. ◊ Irak etmek, More…

ihşa' : Tevazu ve alçak gönüllülükle zorlama.

ihsab : Ucuzlama, fiattaki azalma.

ihsad : Ekin veya ot biçme veya biçtirme. Hasâd etme.

ihşad : (Halk) Birikme, toplanma, cem' olma.

ihsaî : Sayım ile alâkalı. İstatistiğe ait.

ihsaiyat : İstatistik. İstatistiğe ait mâlumatı toplama ilmi.

ihşam : Utandırma, kızdırma.

ihsan : (Hısn. dan) Sağlamlaştırmak. Tahkim etmek. * Zevcesini nâmahremden korumak. Kadın kendisini haramdan sakınmak. * Ehl-i azamet olmak. ◊ İyilik, lütuf, bağışlamak. * Sahilik More…

ihsanat : (İhsan. C.) İhsanlar, lütuflar.

ihsandide : (C.: İhsandidegân) f. İhsan görmüş, bağış almış. Birinin lütfunu görmüş, minnettar.

ihsanen : İhsan suretiyle. Bağışlayarak, lütuf ve iyilik ederek.

ihsanname : f. Edb: İltifat mektubu. İltifat ve tahsini hâvi yazılan mektub.

ihsanperver : f. İhsan edici. İyiliği çok sever.(İhsan ihsandır, eğer nev'e olsa veya muhtaca ve fakire olsa. Sehavet o vakit tam sehavettir, eğer millet için olsa, yahut milleti tazammun eden bir More…

ihsar : '(Hasr. dan) Birisini işinden alıkoymak. * Fık: Hac için ihrama girmiş bir zâtın, Arafat'ta durmakla ziyaret tavafından; ve umre için ihrama girmiş bir kimsenin de tavaftan men More…

ihsas : Hissetmek. Hissettirmek. Açık anlatmadan kapalıca bahsetmek. * Bulmak. Görmek. Bilmek. Zannetmek. İdrak etmek. Duyurmak. ◊ Aşağılık işler yapma. * Cimrilik, pintilik, hasislik. More…

ihsasî : Hisse ait ve müteallik. Duygu ile alâkalı.

ihsasiyye : Tecrübeden ve hissedilenden gayrısını kabul etmeyen. Hissiyyun ve maddiyyun fırkasından olanlar. İmansızlık. Dinsizlik.

ihşîşan : Kabalığı, inatçılığı ve katılığı fazla olmak.

ihta' : Yanılma veya yanıltma. * Hatâya düşürme veya düşürülme. ◊ Hatâ etmek, yanılmak.

ihtar : Hatırlatmak. Dikkati çekmek. Tenbih. Uyarma. Kalbe gelen doğuş, ilham.

ihtarat : (İhtar. C.) İhtarlar, hatırlatmalar. * Dikkati çekmeler, tenbihler.

ihtiba' : (Habâ. dan) İyice saklayıp gizleme. ◊ Gizlenmek, örtünmek.

ihtibak : Kumaş ve bez dokuma.

ihtibal : (Habl. den) İpten yapılmış ağ ile tuzak kurma.

ihtibar : Yoklama. Deneme. Sınama. Tecrübe. ◊ İmtihan ve tecrübe etmek.

ihtibas : (Habs. den) Tutulma, tutukluk. * Hapsolunma, hapsetme.

ihtica' : Karşılıklı olarak birbirini hicvetme.

ihticab : Örtünme. Saklanma. Gizlenme. Perdelenme. * Doğumun belirli zamanından fazla uzaması.

ihticac : (C.: İhticacat) Delil, vesika, şahit göstermek. Münâzaa ve mürâfaada hüccet ve delil göstermek. Bir mes'elenin şüphesizliğini delillerle isbat etmek.

ihticacat : (İhticac. C.) Delil, şahit göstermeler.

ihticacen : Delil, şahit ve vesika gösterme yoluyla.

ihticam : (Hacamet. den) Hacamet olma, kan aldırma.

ihtican : Bir yerin etrafına duvar yapma, çit çekme.

ihtida : Hidayete ermek. Delâlet ve irşadı kabul edip doğru yola girmek. Allah'a ve Resül-ü Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm Efendimize iman etmek. * Başkasına tekaddüm etmek.

ihtida' : Tevazu, alçak gönüllülük, mahviyet, mütevazilik. ◊ Aldatmak. Hile yapmak. Oyun etmek.

ihtidab : Kına ile saç ve sakalı boyama. * Boyanma, renklenme. ◊ Boyamak.

ihtidad : Keskinleşmek. * Hızlanmak. * Azmak. * Hiddetlenmek. ◊ Otu köküyle birlikte biçmek.

ihtidam : Hizmet etmek.

ihtidar : Örtülenme, perdelenme, perde tutma.

ihtifa : Gizlenme. Saklanma.

ihtifa' : Çıplak ayakla yürüme.

ihtifad : Acele yapma, sür'atle ve çabuk olarak işleme.

ihtifaf : Kuşatma, etrafını çevirme. * Yüzdeki kılları giderme, traş etme.

ihtifal : Hürmet ve saygı için büyük cemaat ile yapılan merasim. Cenaze alayı.

ihtifalat : (İhtifal. C.) Törenler, merasimler. * Cenaze alayları.

ihtifar : (Hafr. dan) Kazma veya kazılma.

ihtifaz : Darılma, küsme. * Bir şeyi nefsine hasretme. * Kendini sakınma, muhafaza etme. ◊ (Bastırarak) Aşağılatma.

ihtika' : Bir şeyin sağlamlığı, muhkemliği. * Dimağ heyecanı.

ihtikak : Hakkını istemek. Niza' etmek. Birbirine husumet etmek. Hapseylemek. * Fık: İki taraftan her birinin haklı olduğunu iddia etmesi. ◊ (Hikke. den) Sürtünüp kaşınma.

ihtikan : Kan toplanması. Bir uzva kan birikmesi sebebi ile oranın şişip kabarması. * Şırınga kullanma.

ihtikar : Hor ve hakir görmek. Hakarete katlanmak.

ihtikâr : Bir şeyi kıymetlensin diye saklamak. * Ist: İnsanların veya ehlî hayvanların yiyeceklerine âit şeylerin satış kıymetleri yükselsin diye kırk gün kadar saklamak. Böyle yapan kimseye muhtekir More…

ihtikâren : İhtikâr suretiyle, vurgunculukla.

ihtila' : (Kadın) Nikâhı bozdurma. Kadın mehrinden vazgeçip veya çok para vererek kocasından boşanması. ◊ Tenha yere veya halvete çekilme. * Taze ot koparma, biçme. ◊ Ot biçmek. More…

ihtilab : Aldatma, kandırma. * Aldatılma, kandırılma. Hile yapılma. ◊ Süt sağma. ◊ Aldatmak.

ihtilac : Seğirtme. * Çarpıntı, çarpma. * Etler gevşeyip büzülme. * Havale nöbeti. ◊ Seğirtmek, koşmak. * Hareket etmek.

ihtilacat : (İhtilâc. C.) İhtilaclar, çarpıntılar, seğirtmeler.

ihtilaf : (Hulf. den) Anlaşmazlık, uyuşmazlık, karışıklık, ikilik. * Birisinin halifesi olmak.

ihtilaf-dar : f. Huk: Mirasçı ile miras bırakanın ayrı ayrı memleketler halkından olması.

ihtilafat : Anlaşmazlıklar, uyuşmazlıklar. İhtilaflar.

ihtilak : Huy ve tabiat edinme. * Yalan uydurma. ◊ Yalan olmak. * Muhtaç olmak. ◊ Tıraş etme veya edilme.

ihtilaken : İhtilak suretiyle, yalan uydurarak.

ihtilakiyyat : Yalanlar, aslı olmayan sözler. Uydurma sözler.

ihtilal : (C.: İhtilalât) Ayaklanma, devlete isyan. Bozukluk, karışıklık. * Şerre çalışmak, düzensizlik. ◊ (İhtilal) Halel vermek, zarar vermek. * Muhtaç olmak.

ihtilalat : (İhtilâl. C.) Ayaklanmalar, isyan etmeler, ihtilaller.

ihtilam : Uyurken cenabet olmak, düş azmak. Ergenlik.

ihtilas : (C.: İhtilasât) Çalma, sirkat, hırsızlık. * Usulca ve elçabukluğu ile aşırma. * Bir çeşit ok atma tavrı. ◊ Hırsızlık için gelip bir şey alıp kaçmak.

ihtilasat : (İhtilas. C.) Hırsızlıklar, çalmalar, sirkatler.

ihtilaskâr : f. Çalan, aşıran, hırsızlık yapan.

ihtilaskâran : (İhtilaskâr. C.) Çalanlar, aşıranlar, ihtilas edenler.

ihtilaskârane : f. Çalıp aşıranlara yakışacak şekilde, hırsızlar gibi.

ihtilat : Karışmak, karışıp görüşmek.

ihtilatgâh : f. İhtilat yeri.

ihtima' : (Himye. den) Perhiz. * Kaçınma, ictinâb etme. * Sığınma, himâyesine girme.

ihtimal : (Haml. den) Mümkün olma, belki. Olması mümkün görünmek. * Kabul eylemek. * Yükselip götürmek. * İhsana mukabil şükretmek. * Kızma ve hiddetlenmekten dolayı yüzünün rengi değişmek.

ihtimalat : (İhtimal. C.) İhtimaller. Olması mümkün olan şeyler.

ihtimam : Elem ve kederden uyuyamamak. * Perhizkârlık etmek, riyazette bulunmak. ◊ Özenmek, fazla dikkat etmek. Gayret ve dikkat etmek. ◊ Süpürmek, süpürülmek. ◊ Ev süpürmek.

ihtimar : (Hamr. dan) Mayalanma, ekşiyip mayalanma. ◊ Mütegayyer olmak, bozulmak, değişmek.

ihtinac : Meyletme, bir tarafa yönelme, dönme.

ihtinak : (Hank. dan) Boğazın sıkılıp tıkanmasından dolayı nefes alamama. Boğulma.

ihtinan : Sünnet olma.

ihtinas : Kırılmak. * İkiye bükülmek, iki kat olmak.

ihtira' : Evvelce keşfolunmamış, bilinmeyen bir şeyi keşfetmek. İcad etmek. * Edb: Hiç kimse tarafından kullanılmamış tabirler ve mazmunlar kullanma. (Bak: Delil-i ihtira', İbda') More…

ihtira'-kerde : f. Eşine rastlanmayan keşif. * Yaratılmamış olmak.

ihtirab : Savaşma, muharebe etme.

ihtiraf : Cem'etmek, toplamak.

ihtiraî : (C.: İhtiraiyyat) İcad ve ihtira ile alâkalı.

ihtirak : Yanmak, tutuşmak, yanıp kül olmak. * Koz: Bir gezegenin güneşe yaklaşması. ◊ Kat'etmek, kesmek.

ihtiram : Hürmet olunmak, tazim olunmak, hürmet, saygı. ◊ Eksilmek, noksanlaşmak. * Kesilmek.

ihtiramat : (İhtiram. C.) İhtiramlar, hürmetler, saygılar.

ihtiramen : Hürmet ederek, saygı göstererek.

ihtiramkâr : f. Saygılı, hürmetkâr.

ihtiras : (Hiraset. den) Kaçınmak, kendini korumak, muhafaza etmek. * Kesmek. ◊ Aşırı istek sahibi olmak, hırs duymak, şiddetli arzu. ◊ Ekme.

ihtirasat : (İhtiras. C.) Şiddetli arzu ve istekler. İhtiraslar.

ihtirasî : Korunma, muhafaza olunma, kendini gözetme.

ihtirat : Kılıç çekme.

ihtiraz : Sakınmak, çekinmek, kaçınmak.

ihtirazen : Korunarak, sakınarak, muhafaza olunarak.

ihtirazî : Çekinmeye ait, sakınmayla alâkalı.

ihtişa' : Tam olarak dolma. * Yastık veya döşek gibi bir şey edinme.

ihtisab : Hesab sorma, mes'uliyet. * İhtisab dâiresinin aldığı vergi. * Emr-i bilma'ruf nehy-i an-ilmünker vazifesi, * Ceza. * Eskiden belediye işlerine bakan memurun işi ve dâiresi.

ihtisab resmi : Eskiden belediye varidatı olarak damga, tartı, ölçü, panayır ve pazar vergisi adı altında alınan vergiler ile, hile yapan esnaftan alınan para cezalarının umumi adı.

ihtisabiyye : İhtisaba (belediyeye) ait vergi.

ihtisad : Hasad etme, biçme.

ihtişad : Toplanmak, birikmek, yığılmak.

ihtisam : (Husumet. den) Düşmanlık, husumet, muhâsame. ◊ Husumet etmek, düşmanlık yapmak.

ihtişam : Debdebe. Şanlı görünüş. * Etbâ dairesi ve takımının kalabalığı.

ihtisar : İcmâl etmek. Sözün kısaltılması. Kısaltmak. * Mat: Sadeleştirme, basitleştirme. Hesapta bir tenasübü en küçük haddine indirme. ◊ Elini böğrüne koymak. * Muhtasar yapmak.

ihtişar : Büyük kafalı olma, koca başlı olma. * Toplanma, cem' olma.

ihtisaren : İhtisar suretiyle, muhtasar olarak, kısaltarak, tafsilâtsız, kısaca.

ihtisas : (Husus. dan) Kendine mahsus kılmak. ◊ Hissetmek. Sezmek. Duymak. Duygulanmak. Hislenmek.

ihtişaş : Kuru ot veya saman gibi hayvan yemi biriktirme.

ihtisasiyyun : İhtisas sâhibi kimseler, mütehassıslar.

ihtisat : İtibar gösterme, rağbet etme.

ihtitab : (Hatab. dan) Odun toplamak, odun kesmek. ◊ Nikâhla kadın veya kız istemek.

ihtitaf : (Hatf. dan) Göz kamaştırma. * Kapıp götürme, kapma. ◊ Sür'atle ahzetmek, çok hızlı almak.

ihtital : Gizli söylenen sözü dinleme. Kulak kabartma.

ihtitam : Hitam bulma, sona erme, iş bitme.

ihtitan : (Hitan. dan) Sünnet ettirme. ◊ Sünnet olmak.

ihtitat : Sınırlandırma, hududlandırma. Hat çekme. * Sakal bitme. ◊ Sakal bitmek. Yer tutmak. * Hatla işaret koymak. ◊ Yukarıdan aşağı indirme.

ihtiva : İçinde bulundurmak, içine almak, hâvi olmak, şâmil olmak. Bir şeyi toplamak ve korumak.

ihtiva' : Kendini aç bırakmak.

ihtiyac : Çaresiz kalıp istemek. Muhabbetle meyletmek. Acz, fakr ve yoksulluk. Zaruret hali.

ihtiyacat : (İhtiyac. C.) İhtiyaçlar. Lüzumlu olan şeyler.

ihtiyal : (Hile. den) Hile yapma, aldatma, düzen, oyun etme. ◊ Gururlanma, enaniyetlenme, kibirlenme. ◊ Korkma, havfetme.

ihtiyalat : (İhtiyal. C.) Düzenler, hileler, aldatmalar, oyunlar.

ihtiyan : Sözde durmama, emanete hiyanet etme.

ihtiyar : Yaşlanmış kimse. Yaşlı. * Ist: İstek, arzu. Razı olmak. Katlanmak. Seçmek. Tensib etmek. Seçilmek. (Bak: İrade)

ihtiyarî : Mecburi olmayan. İsteğe bağlı. Bir kimsenin isteğine bırakılmış olan.

ihtiyariyat : Yapılması insanın kendi elinde olan şeyler.

ihtiyat : Sakınmak. İşleri iyi düşünmek. Tedbirlilik. İşlerde basiret üzere bulunmak. Yedek.

ihtiyaten : İhtiyat ederek, ilerisini düşünerek.

ihtiyatî : İhtiyatla alâkalı. Gelecek zamana ait olan.

ihtiyatkâr : f. İhtiyatlı, ilerisini düşünen.

ihtiyatkârane : f. İhtiyatla, sakınganlıkla.

ihtiza : Ateş yakıp alevlendirme.

ihtiza' : Parça parça edip taksim etmek. * Kat'etmek, kesmek. ◊ Tevazu. Gönül alçaklığı. Alçak gönüllülük.

ihtizab : (Saç, sakal v.s.yi) boyama.

ihtizal : Kesilmek. * Ayrılmak.

ihtizam : Kemer takma, kuşak bağlama.

ihtizan : Birisini işinden alıkoyma. * Çocuğu besleme. ◊ Sırrı gizlemek.

ihtizar : (İhtidar) Huzura çıkmak. Hâzır olmak. * Can çekişmek. Hastanın ölüme hazır olması. ◊ Hazer etmek. Korunmak. Sakınmak.

ihtizaz : Hafif titremek. Deprenmek. * Şevk ile meyil ve hareket. Harekete geçme. * Sallanma, sıçrayıp oynama. ◊ Haz duymak. Ferahlamak. ◊ Alçalma, tezellül.

ihtizazî : İhtizaza ait. Titremekle alâkalı.

ihvan : ( kelimesinin cem'i) Kardeşler. Eş, dost. * Sâdık arkadaşlar. * Aynı mezheb veya tarikata mensub olanlar.

ihvaniyat : Arkadaşlar, eş dost mektubları.

ihve : Kardeşler. Arkadaşlar.

ihya : Diriltmek. Yeniden hayata kavuşturmak. Canlandırmak. Şenlendirmek. Uyandırmak. * Gece de uyumayıp çalışmak veya ibâdetle vakit geçirmek.(İnsan der: 'Çürümüş kemikleri kim More…

ihya-kerde : f. İhya edilmiş. Lutfedilmiş. Yeniden inşa edilmiş.

ihyanen : (Bak: Ahyanen)

ihza' : Ganimetten pay ayırma. * Ayakkabı giydirme. ◊ Semirme, yağlanma. Semirtme, semirtilme. ◊ Rezil ve rüsvay etme. Kepâze etme.

ihzak : Kahkaha ile gülme. Çok gülme.

ihzal : Şaka ve alay ile çok uğraşma. ◊ Islatma, ıslatılma.

ihzan : Mahzun etme, hüzünlendirme, keder verme.

ihzar : Hazır etmek. Hazırlamak. * Huzura getirmek. Derpiş etmek. * Mahkemeye gelmeyenleri cebren getirme müzekkeresi.

ihzarat : (İhzar. C.) Hazırlıklar, hazırlanmalar.

ihzaren : Huzura getirerek. Birini mahkemeye dâvet ederek. * Hazırlayarak, ihzar ederek.

ihzarî : Hazırlık mahiyetinde olan. Hazırlayan.

ihzariye : Aleyhine açılan dâva münasebetiyle getirilen şahıslardan, gönderilen mübaşir veya muhzirin masrafı karşılığı olarak tahsil edilen para. İhzariyeye mübaşir ve muhzirin at ve araba masrafından More…

ihzaz : Rahatlandırmak. Haz duymak. Nasipli olmak. Bahtlı.

ijek : f. Kıvılcım, şerare.

ik'ad : Bir hükümdarın tahta oturtulması. Oturtmak. ◊ Yüksek bir yere çıkarmak. * Oturtmak.

ik'ar : Derinletmek, derinleştirmek. ◊ Derinletme, derinleştirme.

ikâ' : Dayanma, istinad etme. * Dayanacak bir şey verme.

ika' : (Vuku'. dan) Vuku buldurmak. Fena bir şey yapmak. Meydana getirmek. Yetiştirmek. Düşürmek.

ikab : Şiddetli azab, eziyet, ceza. ◊ Azap, mihnet.

ikad : Kuvvetlendirme, sağlam kılma. ◊ Ateş yakma, tutuşturma.

ikae : Kusturma, istifra ettirme. Kusturulma.

ikaf : (Vakf. dan) Vakfetme, malını vakıf şekline koyma. * Bir işten vaz geçme, durdurma. ◊ Palan.

ikahe : Düşmana üstün gelme, galibiyet.

ikak : Tırnaklı hayvanların gebeleri.

ikal : İkl, bağ, bend. * Daha ziyade Arabların başlarına koyup sardıkları bağ, agel. (Bak: Sâhib-üt tac) ◊ Ayak bağı, ayak köstegi. * Bağ, bend.

ikale : Pazarlığı bozma. Her iki tarafın isteğiyle alışveriş mukavelesini bozma. Bir hukuki muamele ile meydana gelen vaziyetin diğer bir hukuki muamele ile eski haline getirilmesi. * Demediği halde More…

ikam : şiddetli harpler. * Yaramaz huylu. ◊ Kısırlar, akamete uğrayanlar.

ikame : Oturtmak. Mukim olmak. Yerleştirmek. İskân eylemek. Bulundurmak. Meydana koymak. Vücuda getirmek. Dâva açmak. Ayağa kaldırmak. Kıyam etmek.

ikamet : Bir yerde kalmak. Oturmak. * Müezzinin kamet getirmesi.

ikametgâh : f. Ev, hane. * İkamet yeri.

ikan : İyi ve yakînen bilmek. * Sağlam bir iş. * Yakin hasıl etmek ve edilmek suretiyle bilmek.

ikar : Doldurma, doldurulma.

ikaz : Uyandırmak. Gafletten kurtarmak. Tenbih.

ikbab : Yüzüstü düşme, kapanma. * Bir şeyin üstüne fazla düşme. Olması için aşırı derecede çalışma.

ikbah : (Kubh. dan) Fenalık yapma, kötülük etme.

ikbal : Bir şeye yönelmek. Teveccüh etmek. Reddetmeyip kabul etmek. Bir şeyi birinin önüne götürmek. Baht açıklığı. Talih. Refah. * İstemek. (Bak: İdbar)

ikbalcu : f. İkbal ve büyüklük arayan. Onların peşinde olan.

ikbalmend : f. Bahtiyar, mutlu, saadetli, talihli. * Refaha, büyük bir makama erişen.

ikbalperest : f. Bir mevki ve makam için hırslı olan. İkbale çok hırs duyan.

ikbar : Kabre koyma, mezara koyma veya konulma. ◊ Ulu görme, büyük görme veya görülme.

ikd : İnci. Gerdanlık. Mücevher, boyuna takılan dizilmiş kıymetli şey. * İnci dizecek iplik. * Hurma salkımı.

ikdam : Gayret ve sebat ile çalışmak. İlerlemeye gayret etmek. Devamlı çalışmak. İlerlemek.

ikdamat : (İkdam. C.) İlerlemeler. Sürekli çalışmalar.

ikdar : (Kudret. den) Kudret verme, kuvvetleştirme, güç kazandırma. Geçimini sağlama. * Birini kayırma.

ikdirar : Bulanma, bulanık olma.

ikfa' : Edb: Sesleri birbirine yakın olan harflerle kafiye yapmak.

ikfal : Kilitlenmek, kilitlemek, kilit takmak. ◊ Kefil gösterme, tekellüf ettirme. ◊ Kilitlemek.

ikfar : Birisine kâfir demek, kâfir denilmek.

ikhâr : Kahr etme, kahr edilme, kahr edilmiş olma.

ikhat : Kuraklığa uğratma, kıtlığa uğratma.

ikiçifte : t. Dört kürekli kayık.

ikilik : t. İki kuruş kıymetindeki eski gümüş para. * İki kısımdan meydana gelmiş. * Ayrılık, ihtilâf, ikiye bölünme, iki taraf olma.

ikka : Çocukların doğduklarında mevcut olan saçı.

iklab : Aksine döndürmek. Tersine çevirmek veya çevrilmek. ◊ Tersine çevrilme, çevirmek. Tersine döndürmek.

iklal : (Kıllet. den) Azaltma, miktarını indirme. * Az bulma, az görme. ◊ Azaltılma, azaltma.

iklîd : (C.: Akalîd) Anahtar, miftah.

iklil : Hz. Peygamber'in (A.S.M.) Zebur'da geçen bir ismidir. Müzeyyen tâç manâsına da gelir.

iklim : Bir yerin hava şartları. Memleket. Küre-i arzın kıt'a ve her bir memleketi. ◊ (Bak: Iklim)

ikma' : Gelen bir kimseyi geri döndürme. * Birisini aşağılama.

ikmah : Buğdayı un yapma. Buğday yetiştirme. * Kafa tutmak, kibir ve azametle karşı gelmek. ◊ Enaniyet ve azametle kafa tutma.

ikmal : Tamamlamak. Bitirmek. Mükemmelleştirmek.

ikmam : Ağaçların tomurcuklanması. Çiçek tomurcuğu görünmesi. * Elbiseye yen yapmak.

ikman : Gizleme, saklama, örtme.

ikmar : Ayın doğmasını bekleme.

ikmas : Suya daldırıp çıkarma.

ikna' : Kanaat vermek. Râzı etmek. Râzı edilmek. İnandırmak. İnandırılmak. * Ayakta iki tarafa bakmadan durmak.

iknaiyyat : İknâ etmek veya râzı etmek için söylenilen sözler.

iknan : Örtme, saklama, gizleme.

iknas : Adi ve rezil bir kimse iken asaletlilik iddiasında bulunma.

iknat : Allah'a dua etme. Aczini ve fakrını anlayarak Allah'a yalvarma. * Namazda kıyamı uzatma. * İnkisar etmek.

ikra : Kiraya verme.

ikra' : Okutmak. 'Oku' diye emretmek. * Selâm göndermek. Yakın gelmek. Ziyafet istemek.

ikrab : Kederlendirme, hüzün verme.

ikrah : İğrenmek. Tiksinmek. Bir işi istemiyerek yapmak. * Birine zorla iş yaptırmak veya muamele yapmak.

ikrahen : İstemiyerek, tiksinerek. Zorlanarak.

ikram : Ağırlamak. Hürmet etmek. Saygı göstermek. * İltifat olarak bir şeyler vermek. * Bağış. * Hesap dışı verilen şey veya yapılan indirme, tenzilât. * Allah'ın lütfu ve ihsanı.

ikramat : (İkram. C.) İkramlar, hürmetler, bağışlar.

ikramen : İkram olarak. Ağırlama suretiyle. Hürmet, tazim ve saygı için.

ikramiye : Hürmet ve mükâfat için verilen para veya hediye. * Memurlara maaş haricinde ve her sene belli bir zamanda verilen para. * Yapılan iyilik karşılığı olarak verilen hediye veya para. * Satıcı More…

ikrar : Açıktan söylemek. Kabul ve tasdik etmek. Hakkı itiraf etmek. Karar vermek. Mukarrer kılmak. * Fık: Bir kimseye diğerinin kendisinde olan hakkını haber vermek.

ikraz : Ödünç vermek. Borç vermek. * Kesip ayırmak.

ikrazat : Borçlar. Borç vermeler.

iksa : Giydirmek. Giyecek vermek.

iksâ : Uzaklaştırılma. Uzaklaştırma.

iksa' : Kasvet. Sıkıntı vermek. Sıkıntı verilmek.

iksad : (Kesad. dan) Kesada düşürme, kesatlandırma.

iksal : (Kesel. den) Bezginlik ve bıkkınlık verme.

iksam : Çok miktarda mal alıp biriktirme. * Kökünü kırma. Hepsini silip süpürme. ◊ Kasem etme, and içme, yemin etme. ◊ Kasem etme, yemin etme, and içme.

iksar : Yapabileceği ve elinden geldiği halde ihmâl etme. ◊ (Kesret. den) Çoğaltma, fazlalaştırma, arttırma. ◊ Bir şeyi yapmak imkânı varken yapmama.

iksat : Doğruluk ve hakkaniyet gösterme. ◊ Hakkâniyet, doğruluk gösterme.

ikşi'rar : Ürperme. Ürkmeden dolayı tüylerin diken diken kalkması ve derinin iğne iğne kabarması.

iksir : Çok te'sirli, her derde devâ sayılan mevhum cisim. Bir şeyin olmasına veya hastanın iyileşmesine sebeb olan ehemmiyetli madde. * Tıb: Oldukça şekerli ve kolayca alınabilen bir ilâç. * More…

ikta' : (Kat.'dan) Delil göstererek susturma. * Mülkiyeti devlete ait olan bir arazinin menfaatinin hazinede istihkakı bulunan kimseye padişah tarafından verilmesi. * Maktuan ihâle.

iktaat : (Iktâ. C.) Sahibi olmayan ve üzerinde imaret eseri olmıyan yerlerden olup, ulülemr tarafından istihkak sahibine imar ve inşa etmesi için tahsis olunan arazi.

iktab : (Ketb. den) Yazdırma, dikte ettirme.

iktam : (Ketm. den) Gizleme, saklama.

iktan : Yapıştırma veya yapıştırılma.

iktar : Damlatma, damlatılma.

iktat : Alçak sesle kulağa fısıldama.

iktibas : Bir söz veya yazıyı olduğu gibi veya kısaltarak almak. Birisinden ilmen istifade etmek. İstifade suretiyle almak, alınmak. * Söz arasında Kur'an-ı Kerimden veya Hadis-i Şeriftden veya More…

iktibasat : (İktibas. C.) İktibaslar, aktarmalar.

iktibasen : İktibas suretiyle. Faydalanma yoluyla alarak. Parça alarak.

iktida : Uymak, tâbi olmak. Birinin hareketini örnek alarak ona benzemeye çalışmak. İttiba etmek. ◊ Tâbi olma. Uyma.

iktidab : Bir şeyi kendisi için kesmek. * Henüz öğretilmemiş deveye binmek. * İrticâlen söz söylemek. * Edb: Şâir, kasidesinden teşbihi keserek maksadına, yani medhettiğinin medhine geçmek. Hüsn-i More…

iktidaen : Uyarak, ıktıda ederek, tâbi olarak. ◊ Uyarak, tâbi' olarak.

iktidar : Güç, takat. Kudret. Güç yetmek. Yapabilmek.

iktidarî : Güç ve iktidarla alâkalı ve mensub.

iktifa : Fazla istemeyiş. Yeter bulmak. Kâfi görmek. Var olanı yeter saymak. ◊ Arkasından gitme, ardına düşme, takib.

iktifa' : (Kafa. dan) Arkasından gitme, izinden gitme.

iktifaen : İzinden giderek, örnek tutarak, misal kabul ederek.

iktihal : İhtiyarlama, yaşlılanma, kocama. * Saç ve sakala kır düşme. ◊ Göze sürme çekme.

iktiham : Hücum ve istilâ eylemek. * Dayanmak. Tahammül etmek. Katlanmak. Güçlükleri yenmek. * Mülâhazasız bir işe başlamak. * Bir şeyi hakir addetmek.

iktihamat : (İktihâm. C.) İktihamlar, hücumlar, saldırışlar. * Tahammül etmeler, göğüs germeler.

iktihan : Kır saçlı ve sakallı olma.

iktila' : Kapıp alma, koparma.

iktiman : Gizlenme, saklanma.

iktina' : Yığma, biriktirme. * Çalışarak kazanma. * Meslek edinme. * Tuzak kurup avlanma. * İmsak etme. * Sermâye verme. ◊ Künyelenme. * Anlaşılmayacak şekilde söyleme. * Gizlenme, More…

iktinaf : Bir şeyin etrafını kuşatmak. * Deve için ağıl edinmek.

iktinah : (Künh. den) Bir işin esâsını, künhünü, kökünü ve gerçeğini anlama. İçyüzüne, derinliğine varma.

iktinan : Saklanma, gizlenme.

iktinas : Tuzak kurup avlanma.

iktira' : (Kirâ. dan) Kiralama, kira ile tutma. ◊ Kurrâ atma, seçme.

iktirab : Tasalı ve gamlı olma. Korkulu ve hüzünlü bulunma. ◊ (Kurb. dan) Yanaşma, yaklaşma, takarrüb.

iktirac : Paslanma, küflenme.

iktiraf : Emek çekerek kesb ü kâr eylemek, kazanmak. * Günah kazanmak.

iktirah : (C.: İktirahat) (Karh. dan) Evvelden hazırlamadan düzgün bir şekilde ve içe doğduğu gibi (şiir veya nutuk) söyleme.

iktiran : Ulaşmak. Mukarin olmak. Yaklaşmak. Yetişmek. * İki şeyin bir arada gelmesi.

iktiras : Bir işe ehemmiyet verme, bir şeyi mühimseme. * Kederli ve hüzünlü olma.

iktiraz : (Karz. dan) Borç alma.

iktisa : Biriktirme, toplama, yığma. ◊ Giyinmek, giymek.

iktisab : Kazanmak. Tahsil etmek. Elde etmek.

iktisabat : (İktisab. C.): İktisablar, kazanmalar, elde etmeler ve edinmeler.

iktisad : Tutum, biriktirme. Her hususta itidal üzere bulunmak. Lüzumundan fazla veya noksan sarfiyattan kaçınmak. * Edb: Beyit veya kasideyi birbirine vasl ile uzatmak.

iktisadî : İktisada ait, tutumla alâkalı. Ekonomik.

iktisadiyat : İktisad bilgisi. İktisad ve tutumla alâkalı olan işler.

iktisam : (Kısım. dan) Bölüşmek, paylaşmak.

iktisar : (Kasr. dan) Sözü kısa kesmek. Kısaltmak. ◊ (Kesir. den) Paralamak. Kırılmak.

iktisas : Birinin izinden, ardından gitmek. * Kısas istemek. İntikam almak. * Kıssa. * Hikâyeyi veya bir haberi doğruca söylemek. ◊ Çekip koparma veya koparılma.

iktita' : Almak. Bir şeyin bir kısmını koparıp almak.

iktitab : Yazılmış olan bir şeyin kopyasını çıkarma, suretini alma.

iktitaf : Edb: Sözün özünü almak. * Ağaçtan meyve toplamak. Toplanma. Toplama. * Bir uğraşma sonucunda faydalanma.

iktital : Birbirini öldürme.

iktitam : (Ketm. den) Ketmetme, gizleme, saklama. * Sararma.

iktiva' : Dağlama. Kızgın demirle vücudun bir yerine dağ vurma. ◊ Kuvvetlenme.

iktiyad : Hile yapma, dalavere ve oyun etme. ◊ Tutup götürme veya götürülme.

iktiyal : Kile veya ölçek ile ölçme.

iktiyas : Benzerini bulma. * Ölçme, kıyas tutma.

iktiza : Lâzım gelme, gerekme. * Lâzım, ihtiyaç. Gerek. * İşe yarama.

iktizaz : Bozulup buruşma.

ikva' : Ev boşalmak. * Azık tamam olmak. Şâirin şiirin kafiyesini çeşitli yapması.

ikval : Bir kimsenin, söylemediği halde bir sözü söyledi diye iddia etme. ◊ Bir kimsenin söylemediği bir sözü, söyledi diye iddia etmek.

ikvâliyyât : Söylenmediği hâlde söylendi diye iddiâ edilen sözler. Lüzumsuz iddialar.

iky : Yemek yemezden evvel çocuğun karnından çıkan necisi.

ikyan : Halis iyi altın. * İnci parçası.

ikza : Azarlama, sövme, hakaret etme.

il'ab : Oynatma, oynatılma.

ila : Son, nihâyet, dek, değin,...ye,...ye kadar (mânâlarına gelir, harf-i cerdir.)

ila' : Sıkıntı ve derde uğramak. * Karısına yaklaşmamak için erkeğin yemin etmesi. ◊ Çok istekli ve tâlib kılma, haris etme.

ilab : Boyunda olan uzun nişan.

ilac : Derde devâ olan şey. Hastayı veya yaralıyı iyi etmek için içmek veya sürmek üzere verilen şey. * Devâ, mualece. * Mc: Tedbir, çare, tavsiye, derman. * Hastaya bakma, iyi olmasına çalışma. More…

ilac nâ-pezir : f. Tedavisi mümkün olmayan, ilâç kabul etmeyen. * İmkânsız, çaresiz.

ilac-pezir : f. Çaresi bulunabilen. * Tedavi edilebilen, ilâç kabul eden.

ilad : (Veladet. den) Doğurma, tevlid etme. * Doğurtma.

ilaf : Ülfet etmek. Alıştırmak. Ülfet ettirmek. * Bir adedi bine çıkarmak.

ilah : Kendine ibadet edilen, Allah (C.C.) ◊ Arabçadaki 'ilâ âhir' kelimesinin kısaltılmışı. 'Sonuna kadar, böylece devam eder' demektir.

ilahe : Müşriklerin kadın heykeli şeklindeki putları. Bâtıl mâbud.

ilahî : Cenâb-ı Hak ile alâkalı, Allah'a dâir. Cenab-ı Hakk'a aid ve müteallik. * Ey Allahım, ey İlâhım! (meâlinde duâ içinde söylenir). * Edb: Tasavvufî şairler tarafından dinî ve İlâhî More…

ilahiyat : Hikmet ilminin dinden ve sadece Cenab-ı Hak'tan bahseden kısmı. Filozoflarca fikir olarak ileri sürülen dine dâir nazariyeler, düşünceler.

ilahiyyun : İlâhiyatçılar. * Fls: Sadece Allah'ın varlığından bahseden filozoflar. Sadece akıllarına güvenerek Cenab-ı Hak'tan bahseden bir kısım filozoflar. (Bak: Feylesof)

ilakiye : Aşikârelik, açıklık, meydanda oluş.

ilam : Elem vermek. Rencide etmek. * Düğün yemeği.

ilane : Yumuşatmak.

ilas : Kinâyeli ve iğneleyici sözler söyleme.

ilat : (C.: Alât) Devenin boynuna takılan ip.

ilavat : (İlâve. C.) İlâveler, ekler, katmalar.

ilave : (C.: İlâvât) Katma, ek yapma, arttırma, zam. * Bir kitabın sonuna gerek yazarı ve gerek başkası tarafından sonradan eklenen kısım. Zeyil. * Bir gazetenin çıkardığı sayıdan başka ona ek More…

ilâveten : İlâve olarak, ekliyerek, katarak, arttırarak.

ilba' : (C.: Alâbâ) Boyun siniri.

ilbad : Yamama, yırtıkları kapatma. * Yapıştırma veya yapıştırılma.

ilbas : (Lebs. den) Giydirme veya giydirilme. * Örtme yahut örtülme. ◊ Durdurma, mâni olma, alıkoyma.

ilc : (C.: Uluc-Aluc-Ilce) Kervan. * Yabani eşek. * Acem küffarından bir erkeğin adı.

ilca' : Mecbur etme. Zorlama. Muztar kılma. * Tefviz eyleme.

ilcaat : Zorlamalar. * Lüzumlu şeyler.

ilcac : Feryad etme, bağırma.

ilcam : Gemleme, gem takma. Gemlenme.

ilçe : t. İdarî bakımdan vilâyetten sonra gelen yer. Kaza. Kaymakamlık.

ilel : (İllet. C.) İlletler. Esaslar. Temeller. Sebebler. * Sakatlıklar. Hastalıklar.

ilel ü emraz : Hastalıklar ve sakatlıklar.

ileyh : Ona. (Erkek olan tek kimse için)

ileyha : Ona. (Kadın olan tek kimse için)

ileyhim : Onlara. (Erkek olan çok kişi için söylenir.)

ileyhima : Onlara. (Erkek olan iki kişi için söylenir)

ileyhinne : Onlara. (Kadın olan çok kişi için söylenir.)

ilga : Kaldırmak. Hükümsüz bırakmak. Lağvetmek. Bâtıl eylemek.

ilgam : Sıcak mevsimlerde çöl veya ovalarda buharın yayılmasıyla uzaktan su gibi göüren yer. Serap, pusarık.

ilgamak : At başıboş olarak dörtnala koşması.

ilgar : Düşman topraklarına ansızın yapılan hücum, akın. * Başıboş hayvanın dörtnala koşması.

ilgarci : Akıncı.

ilgaz : (Lugaz. dan) Sözde maksadı gizleme.

ilgidir : Bir metre kadar uzunluğunda, uçlarına birer karış kadar iki çivi sokulmuş ağaçtan yapılma bir ölçü âletidir.

ilgimsalgim : Sıcak mevsimlerde çöl veya ovalarda, buharın yayılmasıyla uzaktan su gibi görünen yer. Serap, pusarık.

ilh : İlâ âhir sözünün kısaltılmışı.

ilha' : Boş şeylerle meşgul etmek. Gaflet.

ilhab : Tutuşturma, alevlendirme. * İltihaplandırma, şişirip kızartma.

ilhad : Dinden çıkmak. Dinsizlik. Dinden dönmek. Allahın varlığına, birliğine inanmamak. İmânsızlık. ◊ Zulüm yapma, eziyet etme.

ilhaf : İstemekle ısrar etme, zorlama.

ilhah : Zorlamak. Israr etmek. Bir şeyin kabulü için son derece üstüne düşmek.

ilhahat : (İlhah. C.) Direnmeler, zorlamalar.

ilhak : İlâve etmek, eklemek. Katmak.

ilham : Allah tarafından kalbe gelen mâna. ◊ Söverek ve hakaret ederek onur kırma.

ilhamat : İlhamlar. Allah tarafından kalbe gelen mânalar.

ilhamî : İlham ile elde edilen ve nâil olunan. İlham ile alâkalı. * Erkek adı.

ilhan : Tar: Cengizlilerin İran kolunun Hülâgu hanedanının hükümdarlarına verilen ünvan.

ilhanî : İlhanlık. İlhanla alâkalı. İlhanın idare ettiği devlet şekli, imparatorluk. Bu idareye bağlı memleketler. İlhan olma hâli.

ilhanlilar : İlhanlılar hanedanı ve bu hanedanın idare ettiği XIII. asrın sonu ve XIV. asrın ilk yarısında yaşayan bir yakındoğu imparatorluğu.

ilhaz : Yan bakışla bakma.

ilhiz : Büyük kene.

ilica : 'Sıcak pınar suyu. Bunların yerden kaynayanına kaynarca; üzerine bina veya kubbe yapılmış olanına ise kaplıca denir.'

ilik : t. Elbisenin düğme geçmeye mahsus deliği. * Kemiğin içinde bulunan madde. ◊ Ne sıcak ne soğuk. Az ısınmış veya sıcaklığı kırılmış.

ilim : (Bak: İlm)

ilk : (C.: Alâk) Kurumak. * şarap, hamr. * Her nesnenin iyisi. ◊ Sakız. * Ağızda çiğnenen şey.

ilka : Kişinin göbeğine dek olan gömlek.

ilka' : Koymak, bırakmak. Terk etmek. Öne atmak.

ilkaat : Zararlı sözlerle şaşırtmak. * Bırakmalar, terk etmeler.

ilkah : Döllenmek. Döllemek. Gebe bırakmak. Aşılamak. * Tıb: İki ayrı cins hücrenin birleşmesi.

ilkahat : (İlkah. C.) İlkahlar, döllemeler, gebe bırakmalar.

ilkam : Yutturma, boğazından geçirtme.

ilkan : Çabuk ezberleme.

ilkbahar : t. Mart, nisan ve mayıs aylarını içine alan mevsim.

ilke : (Bak: Unsur - Umde - Mebde')

ilkel : (Bak: İbtidâi)

ilkid : Şişman, kısa boylu, hakir ve hayrı az olan kadın. * Katı yoğurt.

ilkteşrin : Ekim ayı. Teşrin-i evvel.

ill : 'Keskinlik veya parlaklık mânasından alınmış olup; feryat, yemin, ahid ve karâbet mânalarına gelir. İbrânice 'il', ilâh demek olduğu da söylenmiştir. '

illâ : (İstisnâ edatıdır) Maadâ, olmadığı suretle, alel-husus, mutlaka, illâ, meğer, aksi hâlde, ne olursa olsun, bâhusus, ancak (gibi mânalara gelir).

illâhu : Ancak O. Allah (C.C.)

ille : (İllet) Esas sebeb. Vesile. * Hastalık, maraz, dert, sakatlık. Mûcib, maksad, gaye.

illî : Sebebe ait. Neden ve sebeple alâkalı.

illiyet : Sebeb ile alâkalı. Esas sebeble alâkadarlık. Sebeb arayış.

illiyye : (Ulliyye) En şerefli, yüksek.

illiyyun : (İlliyyîn) (Aliyyu. C.) Cennetin en yüksek tabakası. Ahirete giden tam kâmil mü'minlerin yeri. Hafaza meleklerinin divanları ismidir ki, salihlerin amelleri oraya yükseltilir. Ahirette More…

illizyon : Lât. Cisimleri yanlış idrak etme. Meselâ su borusunu yılan gibi görme.

ilm : (İlim) Okumakla veya görmek ve dinlemekle veya ihsan-ı Hak'la elde edilen malumat. Bilmek. İdrak etmek.(İlim, hakikatı bilmekten ibarettir. İlim, marifetten daha umumidir.

ilma : Çalma, hırsızlama, sirkat.

ilma' : Parlatma. * İşaret etme.

ilmah : Hemen gösterip çabucak yok etme. * Bir şeyi parlatma. * Güzel simalı bir kadın veya kız, yüzünü gösterip hemen çekilme.

ilmam : İki şey birbirine yaklaşma. * Küçük günah işleme.

ilmî : İlimle, bilgi ile alâkalı. İlme ait ve müteallik. Câhilce ve tetkiksizce olmayan.

ilmiye : Fıkıh ve şeriat ilimleri, iman ve Kur'an hakikatları ve tahkiki iman dersleri ile iştigal eden zatların mensub oldukları yol. Alimlerin mesleği.

ilmiye ricali : İlmiye tarikinin yüksek tabakasına verilen addır. Bunun yerine 'ricâl-i ilmiye' tabiri de kullanılırdı. İlmiye mensubları cübbe ile sokağa çıktıkları halde ilmiye ricali lata yahut More…

ilmühaber : (İlm-i haber) Resmi bir daireye verilmek üzere hazırlanan ve bir adamın ahvâli hakkında bilgileri ihtiva eden kâğıt. Resmi vesika. * Para, evrak vs. teslim olunduğunu gösteren ve bunları More…

ilsak : Yapışmak. Bitişmek. Ulaşmak. Yapıştırılma. Kavuşturulmak.

iltiab : Oynama. Oyun oynama.

iltiak : Rengi bozulma, rengi değişme.

iltian : (Bak: Lian)

iltibas : Birbirine benzeyen şeyleri şaşırıp birbirine karıştırmak. Yanlışlık. Karışıklık. * Tereddüt. Şüphe.

iltica : Sığınmak. Melce' ve penaha varmak. Birinden himâye istemek.

ilticac : Karışık olma, karışma. * Sığınma. İltica etme.

ilticagâh : f. Sığınılacak yer. Sığınacak şey. Sığınak.

iltida' : Yalvarma.

iltifaf : Örtünme, sarınma. * Çiçeklerin katmerleşmesi.

iltifat : Güzel sözle samimi olarak okşamak. Yüz göstermek. Teveccüh etmek. İyilik etmek. Lütfetmek. * Dikkat, itina. * Edb: Bir mevzu anlatılırken, o anda kalbe doğan bir ilham coşkunluğu ile -mevzu More…

iltifatat : İltifatlar.

iltifatkâr : İltifat eden, mültefit. Hal hatır sorup gönül alan.

iltifatkârane : f. İltifat edene yakışır şekilde.

iltifatperver : f. İltifat eden, iltifatkâr, mültefit.

iltiha' : (Lihye. den) Sakal bırakma. * Kabuk soyma. ◊ Oynama, eğlenme.

iltihab : Alevlenmek. Yanmak. * Tıb: Bir uzuvda olan hararet, yanma. Cerahat toplanıp yaranın hararetlenmesi. ◊ Caddede gitmek. Geniş yolda yürümek.

iltihabat : (İltihab. C.) İltihablar, alevlenmeler.

iltihabî : İltihabla alâkalı.

iltihaf : (Lihaf. dan) Sarılıp bürünme. Örtünme. ◊ Parlama, yanma.

iltihak : Karışmak. Katılmak. Yetişmek. Bitişmek.

iltiham : Yaranın iyi olup ağzının kapanması, etlenerek iyileşmesi. * Muharebenin kızışması.

iltihap : (Bak: İltihab)

iltihas : Açlık veya susuzluktan dolayı soluma.

iltihat : Öfkelenme, kızma, gazaba gelme, hiddet etme.

iltika : Rast gelmek. Buluşmak. Kavuşmak. * Kavuşturulmak.

iltika' : İnsanın rengi değişmek. Benzi sararmak.

iltikam : (Lokma. dan) Lokma etme, yutma.

iltikat : Yere düşen şeyi almak. * Toplamak. Çeşitli kitaplardan bilgi toplamak. (Bak: Lükata)

iltima : Sararıp solmak. Renk değiştirmek.

iltima' : Parıldamak. Işıldamak. * Kapıp almak.

iltimah : (Lemh. den) Bir şeye şaşkın şaşkın bakınma.

iltimam : Bir kimseyi ziyaret etme. * Konma, konup durma.

iltimas : Tavsiye. Rica. İstirham. * Kayırmak, tutmak, haksız olarak yardımda bulunmak. * Yapılmasını isteme.

iltimasat : (İltimas. C.) İltimaslar, tavsiyeler, ricalar. * Kayırmalar, tutmalar.

iltimasgerde : f. İltimas edilen, kayırılan.

iltimasname : f. İltimas mektubu. Kayırma yapılması için yazılan mektub.

iltisak : İki uzvun birbirine yapışık olması. * Bitişmek. Yapışmak. Kavuşmak. Yapışık olmak. ◊ Rutubetlenmek, ıslanmak.

iltisakî : İltisakla alâkalı. * Yapışan, birleşen. Kavuşan, bitişen.

iltisam : Örtünmek, yaşmaklanmak, ağzını örtmek. * Öpmek, takbil eylemek, öpülmek.

iltitam : Dalgalanma, temevvüc.

iltiva : Burulmak. * Kıvrılmak, bükülmek. * Sarılıp birbirine dolaşmak. * Dalgalanma. * Eğri durma. * Nehrin dolaşıklı bir yatağı olma.

iltiya' : Heyecanlanmak, iç alevlenmesi. * İç sıkıntısı çekme, dertlenme.

iltiyah : Vücudun güneşten yanması. * Susama. * Şimşek çakma. * Yıldızın parıltısı. ◊ Mayalanmak. * Karışmak.

iltiyak : Sıkı fıkı dost olma, candan arkadaş olma.

iltiyam : Yaranın kapanıp iyi olması. * Cem' olmak. * Zemmolunmak.

iltiyam-nâpezir : f. İyi olmaz, kapanmaz yara.

iltiyam-pezir : f. İyi olabilir, kapanabilir yara.

iltizak : Yapışma, birleşme.

iltizam : Kendine lâzım kılma. İcrasına cehdettiği şeyi kendi üzerine vâcib kılma. Mülâzemet etme. Gerekli bulma. * Tarafgirlik etme, birinin tarafını tutma.

iltizamen : İltizam yoluyla, iltizam suretiyle.

iltizamiye : Bilerek yapılmış olan ve iltizama müteallik.

iltizaz : (Lezzet. den) Lezzet duyma, hoş ve lâtif bulma.

iltizazat : (İltizaz. C.) İltizazlar, lezzet duymalar.

ilva : Çevirmek. Baş eğmek. Başı eğilmek. * Başkasının sözünü maksadı olmayan başka tarafa çevirmek. * Birinin hakkını inkâr eylemek. * Bayrağı kaldırmak. Sancak dikmek.

ilvinan : Renklenme, televvün.

ilyasîn : İlyas demektir. Bazı kıraetlerde 'âl yasin' okunduğundan, her iki kıraete de mutabık olmak için imlâsı, 'el yasin' suretinde yazılır.

ilye : Sağrı, but. Kalçanın üst kısmı.

ilyeteyn : Kaba etler. Sağ ve sol butlar.

ilzak : (Lazk. dan) Yapıştırma.

ilzam : Muaraza veya muhakemede delil göstererek muhalifini susturmak, iskât etmek. Söz ve fikirde galibiyet. İltizam ettirmek. İsnad ve isbat etmek.

ilzamiyat : Bir kimseyi ilzam edip susturmak için söylenen sözler.

im'an : Fazla dikkat ve ihtimam. Bir şeyde çok ileri gitmek. * Bir adamın hakkını ikrar eylemek. * Pek uzağa koşmak ve bir hususta hakkı mütecaviz olmak üzere, mübalâğa ve içtihad etmek.

ima : İşaret etmek. İşaretle anlatmak. İşaret.

ima' : (Emen. C.) Câriyeler, kadın esirler.

imaat : (İmâ. C.) İşaretler. İmâlar.

imad : Direk, kolon. * Temel, esas. * Kuvvet. * Bir kavmin reisi ve başta geleni. * Yüksek bina.

imaen : İşaret vererek. İşaret ederek.

imalat : (İmale. C.) İmaleler. Meylettirmeler. Eğmeler.

imale : Bir tarafa meylettirmek. Bir tarafa eğmek. * Benzetmek. * Mal vermek. * Edb: Bir heceyi vezne uydurmak için uzatarak okumak.

imam : Öne geçmek. * Önde ve ileride olan. Delil ve rehber. * Cemaate namaz kıldıran. * İçtihad sahibi zat. Mezheb sahibi olan. * Bir mahallenin lüzumlu işlerine ve içtimaî vazifelerine nezaret More…

imame : İslâma mahsus baş kisvesi olan sarık. Zırhlı külâh. * Çubuk ve sigaralığın başına takılan ağızlık. * Tesbihin başındaki ve ipin iki ucu içinden geçen uzunca tane.

imamet : İmamlık. Namazda cemaati idare eden zâtın hal ve sıfatı. * Halifelik.İmamet iki kısma ayrılır:1- İmamet-i suğra: Namazda cemaate yapılan imamlık.2- İmamet-i kübra : Emir-ül mü'minîn More…

imamevi : t. Eskiden kadınlara mahsus hapishane.

imameyn : İki İmam. * Fık: Ekseriyetle Hanefî kitaplarında 'İmameyn' dendiği zaman 'İmam-ı Ebu Yusuf ile İmam-ı Muhammed' anlaşılır. Bazan da İmam-ı A'zam ile İmam-ı Şâfiî More…

imamzade : İmam oğlu. Babası imam veya imam ünvanını hâiz olan adam.

iman : İnanmak. İtikad. Hakkı kabul, tasdik ve iz'ân etmek. İslâmiyeti kabul edip amel etmek. Dini bütün hakikatleri kabul edip gereğini yerine getirmek. 'Resul-i Ekrem'in (A.S.M.) More…

imarat : (İmaret. C.) İmaretler, genel aşevleri.

imaret : Mâmur etmek, şenlendirmek. Mâmurluk. * Hayrat için fakirlere yemek verilen yer. (Bak: Amâir) ◊ Emirlik. Beylik.

imata : Uzaklaştırma yahut uzaklaştırılma.

imate : Ölü hale getirmek. Öldürmek. Fena etmek.

imbik : (Bak: İnbik)

imdad : Yardım. Yardıma yetişmek. 'Yetişin, kurtarın' mânasında da kullanılır. * Yardıma gönderilen kuvvet. * Vâdeyi uzatmak. Mühlet vermek.

imdadiye : Savaş zamanlarında harp masrafını karşılamak, sulh vaktinde de bütçe açığını kapatmak için halktan alınan örfi vergi. Harp için alınana 'imdadiye-i seferiye', açığı kapatmak More…

imece : Köyün umumi işlerinde veya köylünün kendi işlerinde köy halkının müştereken çalışması. Beraberce birçok kimsenin toplanıp elbirliğiyle bir kişinin işini halletmesi ve herkesin işinin sıra More…

imha : Bozmak, yok etmek, mahvetmek. Yıkmak. Zâil etmek. ◊ Keskinletme, bileme.

imhak : Kararma. * Bereketsiz.

imhal : Mühlet verme. Sonraya kalmasına müsaade etme.

imhar : Hâtun için mehr tayin etmek. Evleneceği kız veya kadın için mehr tayin etmek.

imhaz : Doğrulukla yapma.

imkân : Mümkün olmak. Olacak hâlde bulunmak. (Bak: Hudus)

imkânat : Varlığı da yokluğu da mümkün olanlar. Ademle vücudu müsavi olanlar. Var olmasında başkasına muhtaç bulunan şeyler.

imla : Doldurma, doldurulma. * Yazı yazma. (Dikte) * Bir dildeki kelime ve sözleri doğru yazma bilgisi. * Müddeti mühlet vererek uzatma.

imlak : Mülk sahibi olmak. * Bey etmek. * Evlendirmek. ◊ Çok fakir düşmek.

imlal : (Melâl. den) Usandırma veya usandırılma.

imlas : Karanlık. * Karışma. * Koyunun tüyü dökülme.

imlise : Çöl, sahra.

imlisî : Hırsız, sârık.

imma : (Terdid edatıdır) 'Ya, veya' diye tercüme edilir.. Şek, şüphe, ibahe, bağışlamak, hayret vermek mânâlarını da ifade eder.

immisar : (İmtisar ile aynı mânâdadır) Süt sağmak. * Bir şeyi incelemek. * Az olmak. * Dağılmak. * Hâil, perde.

imparator : Lât. Büyük kral. Birkaç devlete hükmünü geçiren büyük hükümdar. Tahta çıkan kadın olursa ona imparatoriçe denir.

imrac : Ahde vefa etmeme, sözden cayma. * Hayvanı çayıra salıverme.

imran : Hz. Meryemin babası. (Bak: Âl-i İmran)

imrar : Geçirmek. Mürur ettirmek. * İpi sağlam bükmek. * Acıtmak. Acı olmak.

imraz : İllet sahibi olmak. Hasta etmek. Bir kimseyi hasta bulmak.

imree(t) : Kadın. Hâtun. Avrat.

imruz : f. Bugün.

imsa : Akşama kalma. * Bozma.

imsak : Kendini tutmak. Bir şeyden el çekme. * Oruca başlama zamanı. * Hapsetmek. * Şer'an müftirat denen şeylerden (orucu bozan şeylerden) nefsi hakikaten veya hükmen men' etmek. * Yemez More…

imsakiye : Ramazanda imsak vakitlerini gösteren cetvel.

imsal : Boşuboşuna sarfetme, lüzumsuz yere harcama. Har vurup harman savurma.

imsas : (Mass. dan) Emdirme, emdirilme. * Tıb: Suda erimiş ilâcı şırınga etmek. ◊ Değdirmek. Elle tutmak. Meshetmek.

imşeb : f. Bu gece.

imtar : Yağdırma veya yağdırılma.

imtidad : Uzanmak. Uzayıp gitmek. Gerilip ve çekilip uzanmak. * Boy. Tul. Uzunluk. * Feza, uzay.

imtidah : (Medh. den) Medhetme, övme. ◊ Aşma, taşma.

imtiha' : (Mahv. dan) Mahvolma, perişan olma, yok olma. ◊ Bileme veya bilenilme, yahut da bilenme.

imtihak : Bozulma.

imtihan : Deneme, Tecrübe etmek. * Bir şeyin hakikatına ıttılâ peyda etmek için çok dikkatle düşünmek. ◊ Hor ve zelil kılmak.

imtihaz : Hâlis, katıksız ve saf olma. Durulanma.

imtikâr : (Mekr. den) Oyuna kanma, aldanma.

imtila' : Dolma. Dolgunluk. * Tıb: Kan durma, kan toplanma.

imtilal : Bir millete karışma.

imtina' : Feragat edip geri durma. * Muvafakat etmeme. Çekinme. İstememe. Yapmama. * İmkânsızlık, mümkün olmayış.

imtinan : Minnet. Kendine minnet etmek. Birisine yaptığı ihsan ve iyiliği başına kakmak. * Memnun olmak. * Birisinin çok iftiharla sevdiği ve mâlik olduğu şeye nâil olmak.

imtira' : Çıkarma, ihrac etme, dışarı atma. * Şüphelenme, kuşkulanma. * Tereddüt, mütereddidlik, kararsızlık.

imtiras : Sürtünme, kaşınma.

imtisal : Nümune kabul etme. * Uymak. Ayrılmamak üzere inkıyad etme. * Mesel ve kıssa söyleme. * Bir şeyin suretine girme. * Muvafakat ve mutabakat etme. * Katili kısas etme. (Bak: Dimağ)

imtisalen : Bağlı olarak, imtisal ederek, uyarak, tâbi olarak.

imtisar : (Bak: İmmisar)

imtisas : Emerek çekilmek, emmek, emilmek. Hazmolunmuş olan maddelerin, damarlar tarafından emilmesi.

imtişat : Tarama. Saç veya sakal tarama.

imtiyaz : Diğerlerinden ayrılmak. Farklı olmak, benzerlerinden ayrılmak. * Resmi veya hususi izin. * Masraflı veya mes'uliyetli bir işin başkaları yapmamak üzere bir şahıs veya şirket yahut da More…

imtiyazat : (İmtiyâz. C.) İmtiyâzlar, izinler, müsâadeler.

imtizac : Muvafık ve mutabık olmak. Mezcolmak, uyuşmak. İyi geçinmek. Karışmak.

imtizacat : (İmtizac. C.) İmtizaclar.

imtizackâr : f. Uyuşarak, anlaşarak, karışarak. Kaynaşmağa müsait surette.

imya (imiyyâ) : Görmeyerek, düşünmeyerek.

imza : Kendi ismini veya kendine ait bir işareti, kendisinin kabullenerek yazması. * İcra ve tamam eylemek.

in'al : Nallama veya nallama.

in'am : Nimet vermek. İhsan etmek. * Doğruya sevketmek, hidâyete ulaştırmak. * İyilik etmek, bahşiş vermek. * Tar: Osmanlı İmparatorluğu zamanında yeniçerilerin aylıklarına yapılan zam. (Bak: Nimet) More…

in'amat : (İn'am. C.) Yardım ve inayetler, meded vermeler. Nimetlendirmeler. ◊ (İn'am. C.) Yardım ve inayetler, meded vermeler. Nimetlendirmeler.

in'amperver : f. Nimetlerle bezeyen, çok nimet veren. Tehlikelerden sâlim kılan.

in'aş : Harekete getirme, canlılık kazandırma. Yukarı kaldırma.

in'idal : (Udul. den) Doğru yoldan çıkma, sapma, dalâlete düşme.

in'idam : İdama gitme. Mahvolma. Yok olma.

in'ikad : Akdetme. Bağlanma. * Fık: İcab ve kabulün taraflarca eseri zâhir olup, meşru bağlılık ve alâkadarlık. * Kurulma. Toplanma.

in'ikas : Aksetme, tersine çevrilme. * Işık veya sesin bir şeye çarpıp geri gelmesi. * Aynada parlak şeyde eşyanın temessülü.

in'ira : Dişin (etleri çekilip) kökü çıkma.

in'isab : Zorlaşma.

in'isam : Muhafaza etme, koruma.

in'isan : Emin ve muhafazalı bulunma.

in'isar : Ezip sıkma, sıkıştırma, suyunu çıkarma.

in'itaf : İki kat olma, bükülme, katlanma. * Bir tarafa dönme, temâyül. Meyletme.

in'izal : Bir tarafa çekilme, tek başına kalma.

ina : Geciktirme, alıkoyma, zayıf düşürme. ◊ Uzaklaştırma.

ina' : Kap-kacak, tencere gibi lüzumlu ev eşyası. * Bir şeyin vakti gelip çatmak. ◊ Yemiş toplama zamanı gelme.

inabe : Günahları terk ile Hakka dönüş.

inad : Israr, muannidlik, ayak direme, dediğinden vazgeçmeme.

inaden : İnad olsun diye. Tersine olarak.

inadiye : Eşyanın hakikatlarını, varlığını inkâr eden bir zümre. (Bak: Sofizm)

inaf : Bir kimseyi, bir şeyden vazgeçirmeğe çalışmak.

inaha : (Deve) Çökerme.

inak : Sözüne inanılır, itimat edilebilir, mutemed.* Müsteşar, müşavir. * İstişare, re'y. ◊ Birbirinin boynuna sarılma, kucaklaşma. ◊ Kucaklaşıp sarılma, muânaka.

inaka : Aşırı güzelliği ve câzibedarlığı ile hayret verme.

inale : Kavuşturma, vâsıl etme, nâil etme, ulaştırma. * Yemin, kasem, and. * İhsanda bulunma, bağışta bulunma.

iname : Uyutma. * Kıtlık.

inan : f. Bu kimseler, bunlar. (İşaret zamiridir). ◊ Dizgin. * İdare etme, yürütme. ◊ (C.: Aınne) Atın dizgini.

inangerdan : f. Dizgin çevirme, geri dönme.

inangir : f. Dizgin yakalama. Dizgin tutma.

inankeş : f. Dizgin çeken, hasaplı giden.

inanriz : f. Dizgin bırakmış, koşturan.

inantab : f. Dizgin çevirip dönen.

inare : (Nur. dan) Nurlandırma, aydınlatma, ışıklandırma.

inas : Kızın büluğ çağına vardıktan sonra evlerinde evlenmeden çok durması. ◊ (Üns. den) Alıştırma, ünsiyet ettirme. * Görme, bilme. ◊ (Ünsâ. C.) Kadınlar, kızlar.

inayat : (İnayet. C.) İnayetler, iyilikler, lütuflar, ihsanlar.

inayet : Yardım, lütuf meded etmek. * Mühim bir işle karşılaşıp onunla meşgul olmak.

inayet delili : (Bak: Delil-i inayet)

inayet-i şâmile : f. Herkese ait umumi inayet ve yardım. ◊ f. Herkese ait umumi inayet ve yardım.

inayeten : İnayet, yardım ve iyilik olarak.

inayethah : f. İnayet isteyen, meded bekleyen.

inayetkâr : f. Yardım ve iyilik eden. Lütuf ve inayette bulunan.

inayetkârâne : f. İnayet edene yakışır surette. Yardım ve iyilikte bulunan kimseye yakışacak şekilde.

inba : Haber verme. İhbar eyleme. Tebliğ etme.

inbac : Münasebetsiz ve lüzumsuz konuşma.

inbah : Uyandırma, uyarma. * Kımıldatma, harekete getirme.

inbat : Nebâtı bitirme. Tohumu yere dikip yeşillendirme. Nebâtın bitmesini sağlama. ◊ Su arama.

inbias : Gönderilme, yollanma. * İleri gelme, meydana çıkma.

inbiga : Liyâkat, lâyıklık, beğenilme.

inbihar : Yorgunluktan dolayı nefes kesilip soluk soluğa kalma.

inbik : Süzme âleti. Akıcı maddelerin süzgeçten geçirilmesine mahsus âlet.

inbika : (Bükâ. dan) Ağlama, göz yaşı dökme.

inbisas : Yayılıp dağılma.

inbisat : Genişleme. Yayılma. * Açık yüzlü olma. Şâd, mesrur ve mahzuz olma. * Gönül açıklığı. Kalb ferahlığı. * Fiz: Sıcaklığın etkisiyle madenî cisimlerin enine, boyuna büyüyüp uzaması. Genleşme. More…

inca' : Kurtarma, necata erdirme, selâmete çıkarma.

incah : İşi tamamlama, işi bitirme. * İsteğe erme, arzu edilen şeye ulaşılma.

incal : Davarı çimene salma, yeşilliğe bırakma.

incam : Meydana çıkarma. * (Yağmur) dinme.

incas : (Necis. den) Pisleme, necisleme.

incaz : (C.: İncâzât) Yerine getirme. Verilen sözü tutma.

incibar : Kırılmış olan kemiğin bağlanıp tekrar kaynaması.

incifaf : (Ceff. den) Kurumak.

incil : Dört büyük kitabdan birisi. Hristiyanların mukaddes kitabı olup, Hazret-i İsa'ya (A.S.) gelen kitab. * Beşaret, müjde.

incila : Cilâlanma. Parlama. * Görünme, belli olmak, açılma.

incilab : Celbedilme. Çekilme. Sürülüp götürülme.

incimad : Donma. Buzlanma. Sertleşme.

incirad : Mücerred olma, tecrid edilme, soyunma.

incirar : Çekilip uzanma. Çekilme. Bir neticeye doğru çekilerek sona erme.

inciza' : (Değnek) Kırılma. * (İp) Kopma.

incizab : Cezbedilme, çekilme.

incizam : (Kemik) Kırılma. * Gr: Meczum olma. Kelimenin son harfi harekesiz olarak telâffuz olunma. ◊ Kesilme. * Cüzzam hastalığına tutulmuş kimsenin bir organının (âzâsının) kopması.

incizaz : Kesilme.

incu : f. İnci, lü'lü', dürr.

ind : Arapçada zaman veya mekân ismi yerine kullanılır. Hissî ve manevî mekân. Maddî ve manevî huzura delâlet eder. Nezd, huzur, yan, vakt, taraf gibi mânâlara gelir. Gayr-ı mütemekkindir. Yani More…

inda' : Cömertlik etme.

indab : (Nedeb. den) Yara iyileşip kabuk bağlama.

indallah : Allah yanında. Allah indinde.

indeke : Senin yanında. Sana göre.

indelba'z : (İnd-el ba'z) Bazılarına göre.

indelhace : İhtiyaca göre. İhtiyaç vaktinde.

indelicab : (İnd-el icab) İcab ettiği zaman, gerekince, iktiza ettiğinde.

indettahkik : (İnd-et tahkik) Tahkik sonunda, araştırma neticesinde.

indî : Şahsi. Keyfi. Zati. Kendine göre. * Bana göre. Bence.

indibag : Deri tabaklama.

indifa : Def olma. * Meydana çıkma. Yerden fışkırma. * Söze girişme. * Geri çekilme. * Başlama. * Teveccüh eyleme. * Yer yer baş gösterme.

indifaî : Püskürme ile alâkalı. * Püskürük.

indifak : (Su) birdenbire ve şiddetle dökülme.

indihaş : Çok korkma, dehşete düşme.

indimac : Kenetlenme. Dürülüp birbirine geçme.

indimal : Yara iyi olma, kapanma.

indimam : Pişman olma.

indimizde : t. Bize göre, bizce, yanımızda.

indira' : Bir işe girişme, bir şeye teşebbüs etme. * Öne geçme. * Buluttan kurtulma. ◊ (Su) dağılıp yayılma.

indirac : Dahil olma. İçeri girme, katılma. * Nesil tamamen tükenip halefi kalmama.

indiras : Zail olma, eseri kalmama, mahvolma. Bozulma.

indisas : Toprak altına gömme.

indiyal : Çok ishâl olma. İçi sürme.

indiyyat : (İndî. C.) Birinin kendince uydurduğu şeyler. Bir kimsenin kendi görüş ve inanışına göre söylediği sözleri.

ineb : Üzüm.

inebe : Üzüm tanesi. * Tıb: Göz kenarında çıkan sivilce, arpacık.

inebî : Üzüm biçiminde, üzümsü.

infad : Bitirme, tüketme. * Kuyunun suyu tükenme.

infak : Nafaka verme. Besleme. Geçindirme. * Harcayıp tüketme. * Fakir olma.

infal : Ganimetten mal ayırıp verme.

infar : Ürkütme, ürkütülme.

infaz : Sözünü geçirme. Bir hükmü yerine getirme. * Aldığı emre göre birisini öldürme. * Öte tarafa geçirme.

infial : Gücenme. Darılma. * Can sıkılma. Teessür. * Hareketlenme.

infialat : (İnfial. C.) İnfialler. Gücenmeler. Aksi te'sirler. Teessürler. * Hareketlenmeler. Teessür ve hareketler.

inficar : Tan yeri ağarma. Fecir sökme. * Tohumun yerde çatlaması. * Suyun, yerden kaynayıp çıkması.

infidad : (İnfadda) Bir şeyin kırılıp dağılması. Parça parça olma.

infiham : (Fehm. den) Anlaşılma, fehmedilme.

infihanî : Şişman adam.

infikak : Yerini terk etme. Yerinden ayrılma. * Ayrı düşme. * Çözülme.

infilak : Açılma. Yarılma. Patlama. İnşikak etme.

infilal : Delinme, delik açılma. * Keskinliği kaybolma, körlenme, körleşme.

infirac : Gam ve gussadan kurtulma, açılma.

infirad : Tek başına kalma. Yalnızlık hâli.

infirag : Boşalma.

infirah : Ferahlanma. Ferahlık duyma.

infirak : (Fark. dan) Ayrılma.

infiraz : Bulunmama, kalmama, münferiz olma.

infisad : (Fesad. dan) Bozulma, fesada uğrama.

infisah : Hükümsüz kalma, fesholma. Bozulma. ◊ Bollaşma. Genişleme.

infisal : Olduğu yerden ayrılma. Yeni bir fasıla geçme. * Yerini bırakıp gitme. * Azledilme.

infisalat : (İnfisal. C.) Yerinden ayrılmalar. * Azledilmeler.

infisam : Kırılma. * Kesilme. * Yırtılma. * Üzülme. * Kopma.

infitah : Açılma. Boşalma. Tıkanan bir şeyin açılışı. * Tecvidde: Harf okunduğu zaman dil ile üst çene birbirinden ayrılıp, aralarından nefes çıkması. İnfitah harfleri ise şunlardır: (Min, Nun, Elif, More…

infitahiyyet : Kapalılığın açılıp inkişaf etmesi. (Tohumların açılarak nebât hâline gelmesi gibi olan hâl.)

infitak : Yarılma, sökülme.

infitam : Kesilme. * Sütten kesilme. * Menedilen bir şeyden uzaklaşma.

infitar : Yarılma, açılma.

infitat : Paralanma, kırılma.

infizac : Sıcaklık verme, ısı verme. * Buharlaşma. * Terleme.

infizaz : (Bak: İnfidad)

ingas : (Tengis) Keder verme. Rahatını bozma.

ingimam : Kaygılanma, gamlanma, tasalanma.

ingimas : Suya dalma.

ingimaz : Göz yumulma.

ingisas : Suya dalma.

ingitat : Suya dalma.

ingiva : Dalâlete düşme, sapıtma, yoldan çıkma.

inha : Bir hususu resmen bildirme, tebliğ. * Bir memurun daha üst makamdaki bir memura bir maddeyi hâvi olmak üzere yazdığı kağıt. * Ulaştırma, yetiştirme. ◊ f. Bu şeyler. (İşaret More…

inha' : Vazgeçme. * Yöneltme, tevcih etme.

inhac : Meydanda, zâhir, açık. Belli etme. * Hayvanı yorarak solutma. * Esvabı eskitme.

inhaf : İnceltme, zayıflatma.

inhak : Çok eziyet etme. Çok fazla sıkıntı verme.

inhibas : Vakıf namına malı hapsetme. * Nefes tutulma.

inhibat : Yukarıdan aşağı inme.

inhicaf : Yalvarıp yakarma.

inhicam : (Bina) çöküp yıkılma.

inhida' : (Hud'a. dan) Aldanmak, hileye düşme.

inhidab : (Hadeb. den) Kamburlaşma, yumrulaşma. * Kamburluk, yumruluk.

inhidad : (Hadde. den) Keskinleşme, incelme, sivri olma. * Basılıp ezilme, haddeden geçme.

inhidam : Çökme, yıkılma. Viran olma.

inhidar : İnişe inme. * Vurmakla derinin şişmesi. ◊ Perdelenme.

inhidaş : Dalaşma, hırlaşma (köpek).

inhifa : Gizlenip saklanma.

inhifaz : Aşağılanma, alçaklanma. * Çökkünlük.

inhikak : Kaşınma.

inhila' : Def'olunma, çıkarılma, kovulma.

inhilak : Kendini tehlikeye atma.

inhilal : Çözülüp ayrılma. Dağılma. * Erime. * Münhal olma.

inhilal-pezir : f. İnhilali mümkün olan. Dağılabilen. Çözülebilen. Eriyebilen.

inhima : Mahv olma.

inhimad : Ateşi sönmeyip alevi geçme.

inhimak : Ahmak olma. Ahmaklaşma. *Akılsız görünme. ◊ Bir şeye fazla düşkün olma.

inhimal : İhmal etme, önem vermeme. * Mühlet alma. * Göz yaşı dökme. * Ciddi bir şekilde çalışma, uğraşma.

inhimam : İhtiyarlama, yaşlanma.

inhimaz : Ekşilenme.

inhina : Eğilme, münhani olma, yay biçimine girme, kavislenme.

inhinak : Boğulma. * Bunalma, nefesi kesilme.

inhiraf : Doğru yoldan sapma. * Dönme. * Bozulma. Değişme. * Kırıklık. * Tecvidde: Harf okunduğu zaman o harfde, dil ucuna veya dil arkasına doğru bir meyli bulunmasına denir. İnhirâf sıfatının More…

inhirak : Yırtılma.

inhirat : Bilmediği bir işe danışmadan girişme. * Zarar verme, ziyana sokma. * İpliğe boncuk dizme. * Beden çelimsizlenip zayıflama. * Bir yola süluk etme, girme.

inhisaf : Ay tutulması. Husufa uğramak. Ay'ın, dünyanın gölgesi altına girmesi veya o şekildeki gölgelenmek.

inhisam : (Hasm. dan) Kesip bitirme, halletme.

inhisar : Hasr olunma. * Tecavüz etmeme. * Bir iş veya malın idâresinin bir kişiye, bir ele bırakılması. Bir elden idâre. Bir şeye mahsus olup, başka şeye şümulü olmama. Yalnız bir şeye veya bir şahsa More…

inhişaş : (C.: İnhişâşât) Birbirine dokunup hışırdama, hışırtı. Şakırtı, şakırdama.

inhitak : Bozulma, yırtılma. * Bekârlığın bozulması. Kızlığı bozulma.

inhitam : Kırılma, ezilme, ufalanma.

inhitat : Aşağılanma, aşağı inme. * İhtiyarlama, yaşlıyığa yüz tutma. * Kuvvetten düşme. * Bir şişin inmesi. * Düşme, inme.

inhiva : Yukardan aşağı düşme.

inhiyaş : Ezilip büzülme, sıkılma, çekinme.

inhizal : Beli kırılmış gibi ağır yürüme. * Soruya karşılık verme.

inhizam : Basılıp ezilme. * Bozulma. Askerin bozulup dağılması. ◊ Yemek hazmolunma. Yemeklerin midede erimesi.

iniz : Cimâa kadir olmayan erkek. * Cimâdan safâlı olmayan avret.

inka' : Pâk ve temiz olma. ◊ Suda ıslatma.

inkâh : (Nikâh. dan) Nikâh etme veya edilme.

inkâr : Bilmeme, tanımama. Yaptığını ve söylediğini gizleme. * Yapmadım deme ve ayak direme. * Reddetme. (Bak: Nefy)

inkârî : İnkârla alâkalı.

inkas : Eksilme, eksiltme.

inkaz : Kırma ve bozma. * Tuhaf sesler çıkarma. Küçük bir hayvanın veya böceğin kendine mahsus ses çıkarması. * Vücuttaki oynak yerlerden çıkan ses. ◊ Kurtarma. Kurtarılma. Halâs etme.

inkibab : Yüzüstü düşme, yere kapanma.

inkibaz : Büzülme. Çekilip toplanma. * Sıkıntı. Gamlı olmak. * Kabızlık. Tutukluk.

inkibazî : İnkıbazla ilgili.

inkidad : Yıkılma. * Perakende olup dağılma. * Kuş havadan süzülüp inme.

inkidam : Vücudun bir tarafı berelenme veya kızarma.

inkidar : Hızlı yürüme. * Düşme ve saçılma.

inkihal : Büsbütün zayıf ve güçsüz düşme.

inkiham : Düşünmeden bir işe girişme.

inkila' : (Kal'. den) (Ağaç) kökünden koparılma.

inkilâb : Başka tarza değişme. Bir hâlden diğer hâle geçme. Başka türlü olma. * Altüst olma.

inkilâbât : İnkılâblar, değişmeler.

inkilal : Yavaşça gülme, tebessüm etme. * Körlenme, kesmez hâle gelme.

inkilis : Yılan balığı.

inkima' : Kökü kesilme. Köksüzleşme.

inkimaş : Acele etme. Çabuk iş görme.

inkiraz : Sönme. Zeval bulma.

inkişa' : Mânilerin gidip havanın açılması. Ayazlama.

inkisaf : (Küsuf. tan) Parlaklığı sönme. Güneş tutulması.

inkişaf : Açılma. Meydana çıkma. * Yetişme. * Terakki etme, ilerleme. * Gizli sırların bilinmesi.

inkisam : Kısımlara ayrılma. Bölünme. Taksim olunma. ◊ Kırılıp ayrılma. Parçalanma.

inkisar : Kırılma. Gücenme. * Beddua ve lânet okuma. * Şikeste olma. ◊ Kısalma, kısa olma.

inkişar : Bir şeyin derisinin veya kabuğunun soyulması.

inkita' : Tükenme. Kesilme. Arkası gelmeme.

inkitam : Gizli tutulma, saklı tutulma.

inkiyad : Boyun eğme. Muti olma. Teslim olma. İtaat etme. İmtisal.

inkiyaden : İnkıyad suretiyle. Teslim olarak. İtaat ederek, boyun eğerek.

inkiza' : (Kazâ. dan) Sonu gelip bitme. Tamam olma. Mühleti sona erme.

inkizaf : Kovulma, def olunma, atılma, uzaklaştırılma.

inkizaz : Çatlama. * (Kuş) havadan yere doğru süzülerek inme.

inma' : (Nemâ. dan) Arttırma, nemâlandırma.

inme : t. Nüzul, tenezzül. * Nüzul, felç, sekte.

innâ : (İnne ile Na zamirinin birleşmesi ile meydana gelmiştir) şüphesiz biz (meâlindedir.)

inne : Gr : Tahkik edatıdır. Kat'iyyet ifade eder.

innî : Şüphesizlik ve kat'iyyet ifade eden 'inne' ile mütekellim zamirinin birleşmesidir. Türkçede karşılığını 'muhakkak ben' diye söyleyebiliriz. ◊ Tecrübe More…

innin : Cinsi münâsebete muktedir olamıyan, cinsi iktidarı olmayan. Kısır.

innîn : İktidarsız, güçsüz, âciz.

inorganik : Fr. Mâden cinsinden olan, cansız maddelerden bulunan. Organik olmayan. Hayvan ve insan gibi vücud yapısına ait olmayan.

ins : İnsan.

ins ü cann : İnsan ve cin taifesi.

ins ü cinn : İnsan ve cin.

insa : Unutma. Unutturma. * Te'hir eylemek. * Veresiye verme.

inşa : Yapma. Vücuda getirme. Terkib etme. Bir şey peyda etmek. * Yaratma. * Edb: Yazı dersi. Nesir yazmak. * Güzel nesir halinde yazı yazmak veya güzel yazılmış nesir halindeki yazı.Çeşitli More…

inşaallah : Allah izin verirse. Allah nasibederse (meâlindedir). (Bak: Tabii)

inşaat : Yapmak, inşa etmek. * Yapı. Bina ve gemi yapımıyla alâkalı işler.

inşab : Tırnak batırma, tırnak bastırma.

inşad : Edb: Şiir okuma. Şiiri kaidesine uygun ahenk ile okuma. Sesini yükseltme. * Arayıp soruşturma. * Birisini hicvetme. * Kayıp olan bir şeyi haber verme.

insaf : Merhamet ve adâlet dâiresinde hareket. Hakikatı kabul ve itiraf. ◊ Yaprak yaprak olma, lime lime olup dağılma.

insafkâr : İnsaflı, insaf sahibi, haksızlık yapmayan.

inşaî : İnşaya, yapıya dâir ve müteallik. * Güzel yazmağa dâir.

inşaiyyat : (İnşâi. C.) İşitilmemiş ve duyulmamış sözlerden yapılan cümleler.

inşaiyye : İnşâât işleriyle uğraşanlar. Bina ve gemi yapma işleriyle meşgul olanlar.

insak : (Nesak. dan) Düzenli yazı yazma. * Kâfiyeli, secili ve akıcı bir tarzda söz söyleme.

inşak : Koklatma. Buruna kokulu bir şey çektirme. * Tuzağa veya ağa iliştirme.

insal : (Nesl. den) Nesil çoğaltma. Döl peyda etme, döllenme.

insan : (Bu kelimenin aslı, lugat âlimlerince 'ins' den geldiği söylenir. Kamusta da kûfiun'a göre 'Nisyan' kelimesinden geldiği zikredilmektedir.)

insan suresi : Kur'an-ı Kerim'in 76. Suresi olup 'Dehr, Ebrar, Emşac, Hel-etâ Suresi' de denir.

insanî : İnsana ait, insanla alâkalı.

insaniye : İnsanlar, insan cinsi, beşeriyet.

insaniyet : İnsanlık, vicdanlılık. İnsana yakışır hâl ve durum.

insaniyetkâr : f. Vicdanlı ve iyi adam, insaniyetli.

insaniyetkârî : Vicdanlılık, insaniyetlilik.

insaniyetperver : İnsanlığı seven, iyi insan.

inşar : Ölüyü diriltme.

insat : (İnsiyat) Susup dinleme, susma. * Gizlenerek gitme. * İnfial vezninde, nidâ eden kimseye icabet etme. * Beli bükülenin beli doğrulması. * Meşhur olma.

inşat : Ferahlandırma. Neş'elendirme. Sürurlandırma.

inşaz : Yükseltme.

insî : İnsana âit ve müteallik. İnsan cinsinden.

inşiab : Şubelendirme. Ayırma. Şubelere ayrılma. * Bölük bölük olma. * Dalbudak verme.

inşial : Alevlenme, şulelenme.

insibab : Dökülme. Akıtılma. * Cereyan etme. * Başka suya karışma. * Tıb: Ahlat-ı erbaadan birisinin vücudun bir tarafında nesicler (dokular) arasında toplanması. ◊ (Bak: İnsibab)

inşibab : Gençleşme, delikanlı olma.

insibag : Boyalanma. Maddi veya mânevi rengi ile renklenme. Boya tutma. * Temizlenme.

insibağ : (Sıbg. dan) Boya tutma, boyanma. * Temizlenme.

inşibak : Şebeke şeklinde olma. * Balık ağı gibi birbirine geçme.

insical : Çekilme. * Dökülme.

insicam : Suyun dökülüp devamlı akışı. Düzgünlük. Sağlam ve ıttırad ile ârızasız tertib üzere olmak. * Devamlı yağmur yağmak. * Edb: Düzgün, tertibli, pürüzsüz söz. Kitabın ifadesi güzelce ve düzgün More…

insidad : (Sedd. den) Tıkanma, kapanma.

insidal : Düşük olma, sarkma, pörsüme.

insidam : (Sadme. den) Patlama. Tazyik ile bir şey atma.

insifa' : (Nısıf. dan) Bir şeyin ortası. * Bir şeyin yarısını alma. * Gündüzün ortası. * Hakka hizmet. * Adaletle mukabele etmek. Mazluma yardım edip zâlimden hakkını almak.

insifar : İnkişaf etme, açılma.

inşihab : Fışkırma.

insihak : Döğülüp ezilme. Ezilip yumuşamak.

insihal : Düzgün söz söyleme. * Kabuğu soyulma.

insikab : Delinme.

inşikak : İkiye ayrılma. Çatlama. Yarılma.

inşikak suresi : Kur'an-ı Kerim'in 84. Suresi olup İnşakkat suresi de denir. Mekkî'dir.

insilab : (Selb. den) Kaldırılma, selb olunma, giderilme. Kalmama. Mahvedilme. Soyulma, soyulmuş olma.

insilah : Soyulma. Derisi yüzülme. Sıyrılıp çıkma. * Ayın sonu gelme. ◊ Silâhlanma. Silâh ile techiz olma.

insilak : (Silk. den) Yola girme, süluk etme, yol tutma.

insilal : Bir yere toplanma, üşüşme, hücum etme. ◊ Gizlice savuma, sıvışma, sıyrılma.

inşilal : Şiddetle dökülerek akma. * (Su) uçurumdan dökülerek şelâle meydana getirme.

insimag : Yere düşüp ezilme, yaralanıp berelenme.

inşimar : Sallana sallana yürüme.

insina : Bükülme, burkulma, burulma.

inşinac : Buruşma. Derinin buruşması.

insiraf : Çekilip gitme, çekilme, geri dönme. * Gr: İsimlerin kaide ve kurallara göre çekilebilmesi.

insirafî : Çekilip gitme ile ilgili.

insirah : (Sarahat. den) Açığa çıkma, zâhir olma, sarahat bulma.

inşirah : Ferahlanmak, mesrur olmak.

inşirah suresi : Kur'an-ı Kerimin 94. Suresidir.

inşirak : Çatlama, yarılma, ayrılma. Yarık olma. Parlama.

insiram : Kesilme, kesilip ayrılma. ◊ Dişin kırılması.

inşiram : Yarık yarık olma.

inşiras : (Soğuktan dolayı) el çatlama.

insitah : Yayılıp arka üstü yatma. * Satıhlı olma.

inşitat : Dağılmak. Dağınık olmak. Perakende olmak.

insiyab : Süzülüp akma. Çabuk akıp gitme.

insiyag : Kalıba dökülüp düzelme.

insiyak : Mânen sevk olunma. İlâhi ve mânevi sevk. Gönderilmek, bir kuvvetin te'siriyle çekilip gitmek. Ardı sıra gitmek.

insiyakî : İnsiyak ile alâkalı. İnsiyak, İlâhî sevk ve his ile alâkadar.

inta' : Çok fazla terlemek. Kusma, istifra etme.

intac : Neticelenme. Husule getirme. Sona erdirme. Doğurma, meydana getirme.

intaf : Kabahat yükleme.

intak : Edb: Söylemeğe kabiliyeti olmayanı söyletmek. Onun nâmına konuşmak. Nutka getirmek, söyletilmek. Dile getirmek.

intan : Pis kokma. Fenâ kokma. * Mikrobun sebebiyet verdiği şey, hastalık.

intanî : Mikroplu, mikroptan meydana gelen.

intaniye : Fena koku ve mikropluluğa dâir, mikroplu hastalıkla alâkalı.

intaş : (Tohum) toprakta çimlenme.

intiaş : Yorgunluktan sonra canlılık hissetme. Canlılık. * Hastalıktan sonra iyileşip kalkma. * Geçinme. * (Yıkılan adam) doğrulup kalkma.

intiaz : Kuvvetlenme, kıvama gelme. * Kalkma.

intiba' : Görüş ve anlayış. Kalb ve ruhta hâsıl olan te'sir. * Matbu' olmak, tab' olmak, basılmak.

intibaat : (İntiba'. C.) Edinilen intibalar.

intibac : Hastalıktan dolayı vücutta hâsıl olan şişkinlik.

intibah : Uyanıklık, göz açıklığı. Hassasiyet. Agâh ve münebbih olmak. Hakikatı ve hakkı anlayıp yanlıştan, fenadan dönmek. * Sinirlerin uyanması. Uzuvların harekete gelmesi. ◊ Pişmek, More…

intibak : (Tıbk. dan) Uygun olmak, muvâfakat. Mutabık, mümâsil ve muvâfık olmak. ◊ Bir mekânın yükselmesi. * Bir kavmin şerre yönelmesi. ◊ (Bak: İntıbak)

intibakat : (İntıbak. C.) Uygun ve münasib gelmeler. Mutabık gelmeler.

intibar : Kabarma, şişme.

inticam : Sona erme, nihayet bulma. Tamamlanma, tamam olma.

inticas : Bulaşma, murdar olma.

intidam : Kolayca ele geçme. Kolay bir şekilde elde etme.

intifa : Sönme. Yanarken sönme. Ortadan kalkma.

intifa' : Bir şey ortadan yok olma. Aradan çıkma. ◊ Fayda te'min etmek. Menfaatlanmak.

intifad : Huk: Bir şeyi tamamen alma. Tükenme, bitme.

intifah : Şişkinlik. Şişmek. Kabarmak. * Vücud organlarından birinin büyümesi.

intifal : Nafile namaz kılma.

intiha : Son, nihayet, uç.İNTİHA' : Eğilme. Dayanma, yaslanma.

intiha-pezir : f. Sona eren, nihâyet bulan.

intihab : Seçmek. Ayırıp beğenmek. İhtiyar ve âmâde eylemek. * Bir şey yerinden çıkmak. ◊ Kapışmak. Yağma suretiyle mal almak.

intihabat : (İntihab. C.) Yağmalar, talan etmeler, kapışmalar. ◊ (İntihab. C.) Seçilmeler, seçmeler. * Seçimler.

intihabî : İntihabla alâkalı, seçim ve seçme işlerine ait.

intihac : Yol bulma, varma, ulaşma.

intihaî : (İntihaiyye) Sona ve nihayete ait. Bitme ile alâkalı.

intihak : Zayıflatma, gücünü azaltma, kuvvetsizlendirme. * İşe yaramaz bir hale sokma.

intihal : Çalma. Başkasının malını kendisinin gibi iddia etme. * Edb: Başkasının yazısını kendisinin gibi göstermek. Onu benimsemek. Böyle şiire, sirkatî şiir de denir.

intihar : Kendi kendisini öldürmek. İdâm-ı nefs.

intihaz : Ayaklanmak. Depreniş. Kalkmak. * Yola veya sefere çıkmak. Şüru eylemek. ◊ Fırsat bilip kaçırmamak. Fırsat gözlemek.

intika : Bir şeyi seçme, ayırdetme.

intikad : İyi bilineni kötülemek. * Seçip ayırdetmek. * Kalp parayı gerçeğinden ayırmak. * Tenkid. * Fenni veya edebi eserlerin tarafsız bir nazarla incelenmesi sonunda fikir ileri sürülmesi.

intikah : İyi bir haber veya söz işitip sevinme. * Zayıflama, kuvvetsizleşme. ◊ Kemikten ilik çıkarma.

intikal : Bir yerden bir yere nakletmek. Tebdil-i mekân etmek. * Göçmek, geçmek. * Sirâyet. Bulaşmak. * Bir şeyin miras olarak kalması. * Bir mes'eleden diğer bir hususu veya neticeyi anlamak. More…

intikalen : İntikal suretiyle.

intikalî : İntikal ile ilgili.

intikam : Öç almak. Hınç ve acı çıkarmak.

intikamat : (İntikam. C.) İntikamlar, öç almalar.

intikamcû : İntikam almağa çalışan, öç almak isteyen. İntikam arıyan.

intikas : Eksilme. * İstibrâ için erkeklik organına su serpme.

intikaş : Nakışlanmak. Menkuş olmak.

intikâs : (Nüks. den) Başaşağı dönme veya düşme.

intikaz : Bozulma. * Çözülme, battal edilme.İNTİMA'Â : Birine mensub olma, intisâb etme. Bir kimseye bağlanma. * (Kuş) bir yerden uçup, başka bir yere konma.

intilak : Koyverip gitme. Salıverme, yollama. * Sevinme.

intimas : Kaybolma, belirsiz olma.

intirak : Gürleme. Patlama.

intişa' : Neş'et etme, gelişme, yetişme, neşv ü nemâ bulma.

intisab : (Nasb. dan) Dikilip durmak. * Yükseğe kaldırmak. * Bir mansaba tayin olunmak. * Gr: Kelimenin mansub olması (Bak: Mansub) ◊ (Nisbet. ten) Bir yere, bir kimseye mensub olmak. More…

intişab : Odun veya mal biriktirme. * Tutulup kalma.

intisac : (Nesc. den) Doku peyda eylemek. Doku, nesic hâsıl olmak. * Mensucat gibi iki taraftan çizgili ve dokumalı olma.

intisaf : Hakkını tam olarak alma, haklaşma. * Zaman, yarı olma. Vakit, yarıyı bulma.

intisah : Verilen öğütü dinleme, edilen nasihatı tutma. ◊ (Nesh. den) Kopyasını çıkarma.

intisak : Sıra ile düzgün olma, intizamlı oluş.

intişak : Burna bir şey çekmek.

intisar : Saçılmak. Dağılmak. * Püskürmek. * Toz kabarması. Kabarmak. * Buruna su çekmek. * Aksırıp tıksırmak. ◊ Yardım etmek. * Hakkını tamamen almak. * Öc ve intikam almak.

intişar : Dağılmak. Yayılmak. Üremek. * Tıb: Yorgunluktan damar şişip kabarmak. Umumileşmek.

intitak : Kemer veya kuşak bağlama.

intiva : Dürülmek ve cem' olmak. Bükülmek ve katlanıp sarılmak.

intiya' : İtaat etme, muti olma, söz dinleme.

intiyah : Ağlama, göz yaşı dökme.

intiyan : Yiğitlik evveli.

intiyat : Kendi reyi ile davranma, kendi istek ve iradesi ile hareket etme. * Asılı kalma.

intiza' : Koparıp alma, çekip koparma.

intizac : Çok ağlama, fazlaca göz yaşı dökme. * Tıb: Çıbanın olgun hâle gelmesi.

intizah : Suç ve kabahattan sıyrılma. Temize çıkma. * Def-i hâcet yaptıktan sonra temizlenme. Tahâretlenme.

intizam : Tertib, düzen, düzgünlak ve nizam üzere olmak.

intizamin ilcai : İntizamın zorlaması, mecbur etmesi, muztar kılması.

intizamperver : f. Her şeyi tertib ve düzenli yapan. İntizâmı çok seven.

intizar : (Nazar. dan) Gözlemek. Ümidederek beklemek. ◊ Adamak, nezretmek.

inza' : Çekip çıkarmak. * Soyunmak. * Zorla çekip çıkarmak. * Feragat.

inzac : İyice pişirip kıvamını buldurma.

inzal : (Nüzul. dan) İndirme. İndirilme. Nüzul ettirme. * Tenasül âletinden meninin çıkması.

inzar : (C.: İnzârât) (Nezr. den) Neticenin kötü olacağını bildirerek fenalıktan sakındırmak. Azab ve ceza va'detmek. ◊ (Nazar. dan) Te'hir etme, geciktirme. İmhal.

inzarat : (İnzar. C.) İhtarlar, tenbihler.

inziac : Yerinden koparma, sökülme. * Tas: Allah'a tam teveccüh ederek dünyevî emelleri bırakmak.

inzibat : Asayiş, düzen ve rahatlık. Umumi emniyetin iyi ve yolunda olması. * Sağlamlaşmak. * Polis vazifesini gören asker, ordu mensubu.

inzibatî : Emniyet ve asâyişe dair. İnzibata müteallik. İnzibatla alâkalı.

inzicar : Çekilmek, vazgeçmek.

inzilam : Zâlimin zulmüne boyun eğme.

inzimam : (Zamm. dan) Bir birine ilâve olunmak, katılmak. Yapışmak. Birbiri ile alâkalı oluş. ◊ Bağlanma. * Yular ile bağlanma. ◊ (Bak: İnzımam)

inziva : Feragat edip bir tarafa çekilmek. Bir işe karışmamak. Dünya işlerini bırakmak. Süfli ve hevesi işleri bırakıp ilm-i Kur'an ve imanla, ibadet ve taatla, Kur'ân ve imana hizmetle More…

inziva-gerde : f. İnzivaya çekilen.

ip parasi : Mc: Belâyı savmak için verilen şey.

iplikhane : Eskiden suç işlemiş kimselerin hapsedilip çalıştırıldıkları yere verilen addır. * Gemilere lüzumlu halatlarla yelken bezini yapan eski bir deniz müessesenin adı idi.

ipnotizma : (Fr: Hypnotisme) Telkin ile kabiliyetli bir kimsenin üzerinde, söz ve bakış ile elde edilen bir çeşit uyku hâli. * Uyuşukluk. İradesizlik hâli ve bu hâle ait vaziyetler.

ipotek : Fr. Bir borcun ödeneceği zamana kadar borçlunun alacaklıya vermiş olduğu değerli şey. Rehin.

iptida : (Bak: İbtida)

ipucu : Mc: Emare, işaret, alâmet, delil, vesika.

ir : t. Nağme, ezgi, basit türkü. * Ahenk, terâne.

ir'â : Otlatma.

ir'ad : Tehdid etmek, korkutmak. Muztarib etmek. * Kılıç parlatmak. * Kadın yüzünü kendisi açmak.

ir'as : Çekerek sarsma. ◊ Titretme.

ira : Bağış yapma, iyilikte bulunma. * Çakmaktan ateş çıkarma. Parlama. ◊ Karakter, seciye.

ira' : Mıknatıs.

irab : Tazı. * Yükrek at.

irabe : Şüphelendirme, şüpheye düşürme.

irabet : Yaramaz sözler söylemek, fuhşiyyat. ◊ Akıl, anlayış, kavrayış.

irad : Varid kılmak. Getirmek. Söylemek. * Gelir. Kazanç. Bir mal veya mülkün getirdiği kazanç.

irad ü masraf : Gelir ve gider.

iradat : (İrade. C.) İstemeler, buyruklar, iradeler, emirler, fermanlar.

irade : İstek, arzu. Dilemek. Emir. Ferman. * Bir şeyi yapmak veya yapmamak için olan iktidar, güç.

iradet : İrade, istek, dileme. * Gönül isteği.

iradî : İrade ile alâkalı, iradeye dâir.

irae : Göstermek, göstererek öğretmek. * Göz önüne koymak. * Gösteriş.

irafet : Kethüdâlık, reislik. Ululuk, şereflilik.

iraga : İsteme, irade etme.

irahe : (Rahat. dan) Rahatlandırma, rahat ettirme.

irâk : Dicle nehrinden aşağı Basra'ya kadar Şat Suyu'nun iki tarafı olan memleket. * Su kenarı. * Kökler, asıllar, bünyadlar. * Uzak.

iraka : Dökmek, akıtmak. ◊ (Bak: İrâka)

irakî : (Irâkiyye) Irak halkından, Iraklı. * Irak'a ait.

iran : Evin uzak olması. * Mıh, çivi. * Mızrak. Süngü. ◊ Tabut. * Neşeli ve mesrur olma. ◊ Fars memleketi.

iras : Sebeb olmak, vermek. Vâris kılmak, miras bırakmak, miras yemek. * Gerekmek. ◊ Devenin başını ayağına bağladıkları ip. ◊ (Ağaç) yapraklanma. * Yosun olma.

irat : Tehlikeye, vartaya düşürmek.

iraza : Kandırmak, kandırılmak. Râzı etmek.

irb : (İreb) Akıl. Zihin, zekâ. * Akıllılık.

irba' : (Ribâ. dan) Çoğaltma, artırma, fazlalaştırma. * Faize verip artırma. (Haramdır)

irbab : Bir yerde mukim olma. Bir mevkide devamlı olarak kalma.

irbah : (Ribh. den) Fayda ve kazanç elde etme. * Fâize para verme.

irbaş : Ağacın yeşillenip yapraklanması.

irbe : Akıllılık, zekâ. * Hile, oyun.

irbiyan : Teke, istakoz gibi deniz hayvanları.

irca : Sonraya bırakmak. * Kuyuya kenar yapmak.

irca' : Geri çevirmek, geri döndürmek. * Alışverişi faydalı kılmak. * Musibet vaktinde Allah'a sığındığını âyet okuyarak ifade etmek.

ircaf : (Bak: Recefe)

ircal : Birini yayan olarak yürütme.

irda' : Meme vermek, süt emzirmek. (Bak: İrza') ◊ Helâk etme, aşağı düşürme. ◊ (Bak: Irzâ')

irdaf : Ardısıra yürütme, yürütülme.

irdafen : Ardısıra yürüterek.

irdam : Üzüm veya hurma salkımı olan budak.

ireb : (Bak: İrb)

irem : Irmak kenarı. '* Su bendi. * Dere, vâdi. * Sert yağan ve taneleri iri olan yağmur. * Gözsüz köstebek. * Kemikten etin suyunu almak. ◊ Kurşun veya ok atılan nişan tahtası. More…

iren : Alt dudak.

irfad : Yardım etme, bağışta bulunma. Hediye verme.

irfah : Refaha ulaştırma, rahata kavuşturma.

irfak : Fayda vermek, işe yaramak. Kolaylık ve mülâyemetle tutmak.

irfal : Elleri sallıyarak yürüme. * Eteği sarkıtma.

irfan : 'Bilmek, anlayış, tecrübe ve zekâdan ileri gelen zihnî kemal. * İkrar. * Mücazat. * Fık: Esrar-ı İlâhiyeye, iman ve Kur'an hakikatlarına vukufiyet. (İlim ile irfan ve ma'rifet More…

irfaş : Yeme içme ile uğraşma. * Bir yerde daimi oturma.

irfitat : Ufak ufak yapma, ufalama.

irgab : Rağbet ettirme.

irgaf : Hırsla bakma. * Hızlı yürüme. ◊ Hızla yürüme, hırsla bakma.

irgam : Aşağılatma. Hor, hakir kılma. * Burunu kırma. * Yere sürtme. * Galip olma. * Kahretme.

irgan : Bir işi kolaylaştırma.

irgandi : Yerinde oynama, sallanma, kımıldama.

irgat : (Rumca) Rençber, işçi. * Yapı işçisi. Amele. * Gemilerde demir zincirini toplamak için ve binalarda bazı ağır şeyleri kaldırmak için zincirlerle çevrilmiş, ufki bucurgat.

irha : Tatlılıkla ve kibarca hareket etme, yumuşak davranma, tatlı muâmele etme.

irha' : Gevşetme, aşağı salıverme ve sarkıtma. Koyverme, salıverme. * Dilmek, dilim dilim etmek.

irhab : Korkutma veya korkutulma. * Kaçırma. ◊ Bollanma, bol olma. Genişleme.

irhaf : Hamuru gevşek ve sulu tutma. ◊ Bileme. Keskinleştirme.

irhak : Sıkıntı ve eziyet etme. * Zorlama, sıkma.

irhan : Rehin koyma veya konulma.

irhas : Hayırlı işler yapmak. * Israr etmek. * Duvar yapmak. * Sağlam şey. ◊ Fiat indirmek, ucuzlatmak.

irhasat : Hayırlı işlerle uğraşmak. * Sağlam şey. * Ist: Peygamberimiz Hz. Muhammed'in (A.S.M.) nübüvvetinden evvel zuhur eden hârikulâde haller ki, bunlar peygamberliğine delil teşkil eden More…

irhem yareb : Tıb: Bağırsak tıkanması veya dolanması.

irin : (Bak: Cerahat)

irip : Balık tutmak için atılan büyük ağ.

iris : yun. Gözümüzün saydam tabakasının arkasında olup, deliği, ışığın az veya çok miktarda olmasına göre genişleyip büzülen tabaka. Kuzahiye.İRKÂ' : Geciktirme. * İftira etme.

irk : Nesil. Zürriyet. Sülâle. * Soy. Kök. Damar.

irka' : Akan kan veya göz yaşını silme, dindirme.

irkab : Huk: Öldükten sonra kanunî mirasçılarından başka bir kimseye de miras bırakma.

irkâb : (Rükûb. dan) Bindirme. * Binilecek hayvan verme. * Araba veya gemi gibi bir vasıtaya bindirme.

irkâben : Bindirerek, irkâb suretiyle.

irkad : Uyutma veya uyutulma.

irkâh : İnanma, itimad etme, güvenme. * Sığındırma, dayandırma.

irkak : Köle edinme. Cariye veya köle satın alma. * İnciltme.

irkal : Hızlı yürüme.

irkan : Kına yakma, kına sürme. * Safran ağacı, kızılağaç. * Tıb: Sarılık hastalığı.

irkas : Oynatma, raksettirmek.

irkîl : Belâ. Zahmet, meşakkât. * Çok güç nesne.

irkiy : (Irkıyye) Irkla ilgili, ırka âit.

irma' : Atma, fırlatma.

irmad : Fakir düşme. Sefil olma. * Göz ağartma.

irmak : Büyük akarsu, doğrudan doğruya denize dökülen nehir.

irman : f. Arzu, taleb, istek. * Dalkavuk. * Nedâmet, pişmanlık. * Dâvet edilmeden bir yere giden kimse.

irmegan : f. Saadet. İkbal, mutluluk, uğurluluk. * Terbiye eden, mürebbi.

irmik : Buğday gibi hububatdan elde edilen ve helva, çorba yapımında kullanılan iri taneli un.

irmis : Büyük taş. * Kuvvetli ve dayanıklı deve.

irnîn : Kaş tarafında burun ucu. * Her nesnenin evveli.

irris : Arslan yatağı.

irs : Vefat eden kimsenin vâsi olup malını almak. * Ölen yakın akrabadan kalan mal, miras, mülk. * Bir şeyin artığı. Fâsıla nişanları. ◊ Karı ile kocadan her biri. (Bak: Irs) ◊ More…

irsa' : Sağlamlaştırma, sâbit kılma. * Geminin demir atması. * Pâyidar olmak. ◊ Mızrak gibi sivri bir şeyle dürtme. ◊ Yerinden ayrılmama. Mukim olma.

irşa' : Rüşvet verme.

irsad : Gözetlemek. * Hâzır ve âmâde eylemek. * Mükâfat vermek. * Edb: Secili ve kâfiyeli bir cümlede ses uyumundaki ana sesi önce tanıtıp, ondan sonra gelecek kelimeyi tanıtma sanatıdır. More…

irşad : Doğru yolu göstermek. Akli ve kalbi, mukni ve te'sirli eserler veya sözlerle gafletten uyandırıp hidâyet yolunu göstermek. Cadde-i kürba-yı Kur'aniye yolunda selâmetle devam More…

irşadat : (İrşad. C.) İrşadlar. Hak ve hakikatı ve doğru yolu bildirmeler. İkazlar. (Bak: İrşad)

irşaf : Suyu yavaş yavaş ve yudum yudum içme.

irsah : Yerinde tutma, durdurma. Bir şeyi sağlamlaştırma.

irşak : Bir şeye dik bakma. Dosdoğru etme.

irsal : (Resul. den) Göndermek, gönderilmek, yollamak. * Havale kılma. * Salıvermek. Kendi haline koymak. * Sürü sahibi olmak. * Elçi gönderme.

irsalat : (İrsal. C.) Göndermeler. Gönderilen şeyler.

irsaliye : Makbuz. * Her hangi bir yere gönderilen eşya veya malların listesi.

irsan : Muhkem ve sağlam kılma, rasanet verme.

irsas : Eskitme, yıpratma. Eskitilme, yıpratılma.

irsen : Miras olarak, anadan, babadan geçmek yolu ile.

irsî : Gelincik dedikleri hayvanın rengine benzer bir renk. ◊ Miras ile alâkalı, irse âit ve müteallik.

irsiyet : Verâset. Aile ve soydan geçen benzerlik.

irta' : Zoraki ve istemeyerek gülme. ◊ Otlatma veya otlatılma.

irtab : Dikme veya dikilme.

irtac : Bir kimsenin sözünü kesme, konuşturmama. * Devamlı yağmur ve kar yağma. * Kapıyı örtme, kapama. * Kıtlık her tarafa yayılma.

irtam : Hatırlamak için parmağa iplik bağlama.

irtat : Tenbellik etme. Yerinden kımıldamama.

irtecek : f. Şimşek, berk.

irtia' : Düşünmek, istikbali düşünme. ◊ (Ra'y. den) Otlatma.

irtiab : (Ru'b. dan) Ürkme, korkma.

irtiad : (Ra'd ve Ri'd. den) Iztırablı ve sıkıntılı olmak. * Deprenme. Titreme.

irtiaf : İleri geçme, ilerleme.

irtias : Silkinme, sıçrama, deprenme. ◊ Küpe takma.

irtiaş : Ra'şeye tutulma, titreme, sarsılma.

irtiba' : Bahar mevsiminde güzel bir yerde oturma.

irtibab : Kokulu şeyler yapma. * Bir çocuğu büluğ çağına varıncaya kadar besleme.

irtibah : Yükselme, yükseğe çıkma.

irtibak : Karışık ve çapraşık bir işe girişme. * Karaca, geyik gibi hayvanların tuzağa düşmeleri. * Bir kazâya uğrama. ◊ Çamura batma. * Dolanbaçlı konuşma. * Karışma. * Bir işi aksi veya More…

irtibal : Bir malı çoğaltma. Bereketlendirme.

irtibas : Perişan ve zor durumda kalma. * Pek karışık ve sıkışık olma. ◊ Dağılma.

irtibat : Bağlanmak, raptedilmek. Muhabbet, dostluk ve alâkadarlık. * Düşmana karşı cenk için hudutta at sahibi olmak.

irtica : Geri dönmek. Ric'at etmek. Eski hayat tarzına dönmek. ◊ Ummak, ümidetmek, rica etmek.

irticac : Çalkanmak. Heyecana gelme. * Sarsıntı. Muztaribane hareket etmek.

irticaf : (Recfe. den) Sarsma, sarsıntı, çalkalama. Tahrik.

irticaî : (İrticaiye) İrtica ile alâkalı.

irtical(en) : Hazır cevaplılık. Düşünmeden ve birdenbire açıkça güzel söz veya şiir söylemek.

irticaliyyat : Düşünmeden, içinden doğarak söylenen sözler.

irticam : Birşey üstüste katlanma.

irtican : Adamın işi gücü bozulma.

irticas : Gök gürleme. * Top bürünme.

irticaz : Kısaltma, ihtisâr.

irtida : (Ridâ. dan) Örtünme, bürünme.

irtida' : Dinin yasak ettiği şeyleri yapmama, geri durma. ◊ Süt emmek.

irtidad : Din değiştirmekle mürted olmak. İslâmiyetten çıkarak dinsiz olmak. * Geri dönmek. (Bak: Mürted)

irtidaf : (Redif. den) Ardından gitme, ardına düşme, peşinden koşma.

irtifa almak : Öğle vakti, güneşin yüksekliğini ölçerek zamanı belirlemek. * Yükselmek.

irtifa' : Yükseklik. * Yukarı kalkmak. Kaldırmak. Terakki.

irtifad : Kazanma, kesbetme, kazanıp kâr etme.

irtifaen : Yükseklikçe, yükseklik bakımından.

irtifak : Bir yere dayanma. * (Kap) dolma. * İhtiyaç duyma. * Arkadaşlık etme. * Tıb: İki kemiğin hareketsiz kalmak üzere mafsallanması.

irtifas : Fiatların yükselmesi, pahalılık.

irtigab : (Rağbet. den) Heveslendirme, isteklendirme, rağbet ettirme.

irtiha' : Katılma, karışma.

irtihal : Bir yerden başka yere göçmek, gitmek. Nakl-i mekân etmek. * Ölmek.

irtihan : (Rehn. den) Bir şeyi rehin olarak alma veya alınma.

irtihas : Ucuz saymak veya sayılmak.

irtihaş : Rahatsız olma, huzuru kaçma. Sıkıntı ve ıztırâb içinde bulunma.

irtihaz : Rezil rüsvay olma. Kepaze olma.İRTİKA' : Yükselme, yukarı çıkma. * Daha yüksek yerlere ve mevkilere erişme. Yüksek derecelere ulaşma.

irtikâ' : Güvenme, dayanma.

irtikab : Bekleme, gözleme. * Ümit etme, umma.

irtikâb : Bir işe girişmek. * Kötü bir iş işlemek. Rüşvet almak gibi çirkin bir şey yapmak. * Bir makamı âlet ederek, hakkı olmayan para veya malı hile ile almak.

irtikak : Söz gücü olan kimsenin, söz söylemekten âciz kalması.

irtikam : Yığılma, üst üste birikme.

irtikas : Baş aşağı olmak. * Bir hâdiseye yakalanmak.

irtikaş : Harpte askerlerin birbirine karışması.

irtikaz : Çocuğun, ana karnında kımıldaması. * Çalkanıp durma. * Acı çekme, ıztırâb duyma. ◊ (Rekz. den) Dikilme. * Bağlanma. * Tıb: Nabız atma.

irtima' : Birbirine atışma.

irtimas : Suya dalma, dalıp gitme. Dalgıçlık.

irtimaz : Yerinden kaldırıp sıçratma. * Birini koruma, himâye etme. ◊ Iztırab ve acı içinde kıvranma. * Remzetme.

irtir : Yerinden ayrılmak.

irtisa' : Dişler sık olma. * İki şey, birbirine bitişik olma. * Taneleri, iki taş arasında döğüp parçalama.

irtişa' : Rüşvetçilik. Rüşvet almak.

irtisad : İstif etme. Birbiri üstüne düzgün bir şekilde yerleştirme.

irtişaf : Emerek ve azar azar içme. * Tıb: Vücudun her hangi bir yerinde toplanan suyun, dışarı atılması.

irtişah : (Reşha. dan) Sızma, terleme.

irtisam : Resmedilmek, resmi çıkmak, resimli ve nişanlı olmak. * Emrolunan şeye imtisâl etmek. * Cenâb-ı Hakkı tekbir ve O'na ilticâ etmek.

irtisas : Yayılma, meşhur olma, şüyu bulma, şâyi olma.

irtitac : Konuşurken kekelemeye başlama, dili tutulma.

irtiva' : Suya içerek kanma. * Tıb: Vücuttaki organ ve eklemlerin kuvvetlenip kalınlaşması.

irtivah : Nöbetle çalışma.

irtiya' : Ürkme, korkma.

irtiyab : Duraklama, şüphelenme, tereddüt.

irtiyad : Bir kimseden bir şey isteme.

irtiyah : (Rîh. den) Genişleme, ferahlama, feraha erme. * Rüzgârlanıp rahatlama.

irtiyaz : Riyâzet yapma, nefsine eziyet etme.

irtiza' : (Rıza. dan) Razı olma, rıza gösterme, uygun ve münasib bulma. Kabul etme. * Beğenme, seçme. ◊ Bir şey eksilme, ziyân görme. ◊ (Rızâ. dan) Memeden süt emme.

irtizah : Biraz bahşiş alma. * Özür dileme.

irtizak : (Rızk. dan) Rızık alma, rızıklanma.

irv : (C.: Arâ) Cemaat, topluluk.

irva : Bolca sulamak. Suya kandırmak. * Birisine hadis veya şiir rivayet ettirmek.

irva ve iska : Sulama, suya kandırma.

irz : Namus. Temizlik. Cinsî haysiyet. * Ehil ve ıyal. İnsanın korumağa mükellef olduğu nefsi, hasebi, şerefi ve mahremleri, zemmedilecek veya medhedilebilecek durumları.

irza : Bir kimseyi râzı etmek, gönlünü yapmak, kandırmak. ◊ Çayırlık, çimenlik. Otu bol olan yer. ◊ Çayırlık. Otluk yer.

irza' : Meme vermek, süt emzirmek veya emzirilmek.

irzâ' : Emzirmek veya emzirilmek.

irzak : Rızıklandırmak, maddi veya mânevi ihtiyacını vermek.

irzal : Bağcıların arslan korkusundan dolayı ağaçların üzerinde yaptıkları yatak. * Avcıların, yatağında topladıkları kuru ot.

irzim : Sağlam, sert ve dayanıklı. * Şiddetli toplayıcı.

irziz : Dik ses. * Titreme. * Dolu tânesi.

is : (Iss) t. Bayındırlık, mâmuriyet. Şenlik. * Ses. * Sâhib. Mâlik. * Efendi. ◊ Dumandan hasıl olan siyah madde. Kurum.

iş'a' : Güneş, ışığını dağıtma. Şuâlanma.

is'ab : Güç. Çetin bulmak. Güçleştirmek. Zorlaştırmak.

iş'ab : Ölme, irtihal etme.

is'ad : Yukarı çıkarmak. Yükseltmek. * Mekke-i Mükerreme'ye gitmek. * İnbikten geçirmek. ◊ Yükseltmek, yukarı çıkarmak. * Mekke-i Mükerremeye gitmek. ◊ Mes'ud etmek. More…

is'af : Birisinin arzusunu, istediğini kabul etmek ve yerine getirmek. ◊ Birisinin arzusunu, istediğini kabul etmek ve yerine getirmek.

iş'al : Şulelendirmek. Yaymak, alevlendirmek. Tutuşturmak. Parlatmak. Şiddetlendirmek.

is'ar : Narh koyma, fiat veya pahâ biçme. ◊ Enaniyet ve kibirle surat asma. ◊ Çocuğun diş çıkarması.

iş'ar : Yazı ile haber vermek. Anlatmak, bildirmek.

iş'arat : (İş'ar. C.) Tebliğler, bildirmeler.

is'as : Gece karanlığı başlamak, karanlık basmak. * Karanlığın açılması. * Bulutun yere yakın olması. * Peşinden gitmek.

işa : (Ağaç) çiçek açma.

isa' : Zenginleştirme veya zenginleştirilme. * Genişletme. ◊ Teselli verip sabra irşad etmek.

işâ' : Yatsı zamanı. Akşam ile yatsı namazı arasındaki vakit. * Güneş batmasından ertesi günü fecre kadar olan zaman.

işa' : (Bak: Işa)

işaa : Bir haberi yaymak, duyurmak. Bir şeyin şuyuuna, yayılmasına sebeb olmak.

işâân : Akşam ile yatsı.

işaat : (İşâa. C.) Haber yaymalar.

isabe : (C.: Asâib) Cemaat, topluluk. * Tıb: Yaraları sarmakta kullanılan bağ, yara bantı. * Başa sarılan ve şeâir-i İslâmiyeden olan sarık.

işabe : Saç ve sakal ağartma, beyazlatma. Genç yaşta saç ve sakal ağarması.

isabet : Rastlamak. Doğruca varıp erişmek. Doğru düşünmek, matluba uygun iş işlemek. ◊ Ecir, mükâfât, karşılık vermek. * Doldurmak.

isabetkâr : f. Doğru rastlayan. İsabetli.

işade : Çağırmak. Sesini yükseltmek. * Dünyevi matluba yetişmek. * Binayı yükseltmek.

isadet : Avlatmak.

isaet : (Sû'. dan) Kötü iş işlemek. Kötülükte bulunmak. Yaramazlık. ◊ Bir işte ihmal ile zarar verme.

işaeyn : Akşam ile yatsı zamanı. ◊ (Bak: İşâân)

isaf : Asr-ı saadetten evvelki câhiliyet devrinde Mekke putlarından birinin adı. ◊ Eseflendirmek. Esef vermek. * Hışım ve gadab etmek. Öfkelenmek.

isaga : Kuyumculuk yapma. * Eritilmiş maddeleri kalıba dökme. ◊ Kolaylıkla ve rahatlıkla yutulma. ◊ Kalıba dökme veya dökülme.

isah : (Vesah. dan) Kirletme veya kirletilme.

isaha : Kulak verip dinleme.

işaha : Misvâk kullanma.

isaka : Akıtma. * Arkadan sürme. Sevk etme.

isal : Ulaştırmak, vâsıl etmek. Yetiştirmek.

isale : Akıtmak, dökmek. * Seyyal kılmak. Cereyan ettirmek.

isalet : Hamle yapmak. * Ulaşmak.

isam : (İsm. den) Ceza. Bir kabahat veya suçun gerektirdiği netice, karşılık. ◊ Göze çekilen sürme. * Kırba bağı. * Kırba örtüsü. ◊ Günaha sokmak, günaha sokulmak.

isar : Kendisi muhtaç olduğu halde başkasına nimet vermek, cömertlik, ikrâm. * İhtiyar etmek. * Yumuşatmak. * Dökmek, serpmek. Saçmak. ◊ Keçinin memesine takılan torba, kese. ◊ More…

işar : Birlikte geçinmek, muâşeret etmek. Hoş geçinmek. ◊ (Aşerâ. C.) On aylık hamile develer. ◊ Birlikte geçinmek. Muâşeret etmek.

işarat : İşaretler.

isare : Koparmak, kaldırmak. * Tozu havaya kaldırmak. ◊ Esir etmek ve gezdirmek. * Bağ, bend. ◊ Çadır kazığı. * Çadır ipi.

isaret : Meylettirmek, eğmek.

işaret : Bir şeyi bir vasıta ile (el, göz, kaş veya parmakla) göstererek bildirmek. * Nişan, alâmet, belli bir iz. * Ist: Doğrudan doğruya olmadan, hatırlatma suretiyle verilen emir.

isas : Çok sık ve uzun saç veya bitki.

isase : Zenginlik, servet. * Göz ucuyla bakma. * Cemiyet, topluluk.

isata : Seslenme, ses çıkarma.

isave : Gammazlık, ağız karalığı.

işaya : (Işâ. C.) Akşam ezanından yatsı ezanına kadar geçen zamanlar.

isb : Kasık tüyü.

isba' : Tulu etmek, meyletmek.

işba' : Doyurmak, açlığı gidermek. Doymak. * Fiz: Bir sıvının içinde, belli bir cisimden eriyebilecek en çok miktarın erimiş bulunması. * Edb: Arap nazmında, kafiye veya vezin zaruretinden dolayı More…

isbah : Seher vakti. Sabah vakti. * Gafil olmamak. Uyanıklık. ◊ (Sebh. den) Yüzdürme, suda yüzdürülme.

isbal : (Sebl. den) Yollama, gönderme veya gönderilme.

isbar : Sabrettirmek.

işbaşi : t. Bir işte çalışanların başı, reisi. * İşe başlama saati.

isbat : Doğruyu delil göstererek meydana koymak. Delil ve şâhitle bir fikrin sıhhatını göstermek. İtiraf, ikrar ve tasdik etmek. * Sabit ve muhkem kılmak. * Bâki ve pâyidar eylemek. * Delil. Bürhan. More…

isbi' : (C.: Esâbi) Parmak. * Ölçü parmağı, arşının yirmidörtte biri. ◊ (Usbu'-Asba'-Asbi') Parmak.

işbu : İşte bu. Bu, şu.

işca' : Yenme, ezme. * Kederlendirme, hüzün verme, üzme.

işcar : (Şecer. den) Ağaç yetiştirme. Ağaçlandırma.

işcaz : Kederlendirme, üzme, hüzün ve gam verme.

isda' : (Sadâ. dan) Yankı. Aks-i sada. Sesin bir yere çarpıp dönmesiyle duyulan ikinci ses.

isdad : Men'etmek, engel olmak, geri döndürmek.

isdak : Verilecek parayı kadının nikâhında tesbit edip kararlaştırma.

isdar : (Sudur. dan) Çıkarma, çıkarılma, sudur ettirme. * Deveyi sudan geri döndürmek. * Rücu ettirmek, geri döndürmek, vazgeçirmek.

işe : f. Orman, sık ağaçlık. * Câsus, hafiye.

isevî : Hz. İsa'nın (A.S.) dininden olan. Nasrani. Hristiyan.

iseviyyet : Hristiyanlık.

isfa' : Arındırılmak. Hâli olmak.

işfa' : (Şifâ. dan) Hastaya şifalı şeyler verme. Hastanın iyileşmesi için çeşitli çarelere başvurma.

işfaf : Üstün tutma.

isfak : Kapıyı örtmek. * El ile bir nesneye erişmek.

işfak : Acıyarak sakınma. Şefkat ve inayet etme. * Sevme. * Sakınma ve korkma. * Azaltma. * Lütfetme, bağış, ihsan.

isfar : Sabah namazının ortalık aydınlanırken kılınışı.

isfenc : Sünger.

isfence : (İsfencî) Süngere benzer, sünger biçiminde, süngerimsi.

isfenciye : Süngerler.

isfend : Şarap.

isfendan : f. Beyaz biber tohumu. * Akçaağaç.

isfid : f. Beyaz, ak.

isfirar : Sararmak. Sarı olmak. ◊ (Bak: Isfirar)

isga : (Bak: Sagat)

isga' : Söylenilen bir sözü dinleyip kabul etme ve yapma. * Söylenilen bir sözü kulak verip dinleme. * Meyl etmek. * Eksiltmek.

işgal : Zabtetme, istilâ etme. * Birisini işten alıkoyma, başka şeyle meşgul etme, oyalama, uğraştırıp kendi işine mâni olma.

isgar : (Sagir. den) Hakir ve hor görme. * Küçültme.

işgene : f. İhiyarlıktan veya kızgınlıktan dolayı yüzde hâsıl olan buruşukluk.

işgere : f. Şâhin, atmaca ve doğan gibi av için kullanılan terbiye görmüş kuş.

işgerf : f. Dayanıklı, sağlam, kalın. * Şan, nam, ün, şeref.

işgüç : t. Meşguliyet, vazife, memuriyet.

işgüfe : f. İstifrağ, kusma. * Çiçek.

işguh : f. Yere yıkılış, yüz üstü kapanış.

işgüzar : f. Becerikli, çalışkan. * Kendini göstermek için gerekmezken işe karışan.

isha' : Gökyüzünün açık ve bulutsuz olması.

işha' : (Şehi. den) İstenileni verme. * Göz dikme, almak isteme. ◊ Ağız açma, ağzını açma.

ishab : Çok söylemek. * Türlü şeylerden renk değiştirmek. * Bir şeye fazla tama' etmek. * Kuyu kazıp suyu bulamamak. * Zehirlenme veya hastalıktan dolayı renk değişmesi. * Kuzu, anasını emmek. * More…

işhad : Delil getirme, delil olarak gösterme. Şehadet ettirme, şâhid gösterme. * Şehid olma.

ishak (a.s.) : Kur'ân-ı Kerim'de adı geçen peygamberlerdendir. İbrahim (A.S.)ın oğludur. Yakub (A.S.)ın babasıdır.

ishal : Mülâyim ve düz bir yere varmak. * Tıb: Barsakların iltihabından soğuk algınlığından hâsıl olan sürgün, iç sürme.

isham : Biçim vakti yetişmek, hasat zamanının gelmesi.

ishan : Aslında kalınlık demek olan sihan ve sehânetten kalınlaştırmak demektir. Siklet de sehanetin lâzımı olmak itibariyle: 'Falan kimseyi, hastalığı veya yarası ağırlaştırdı, yerinden More…

ishar : (Sıhriyyet. den) Akrabalık, yakınlık, kurbiyet, sıhriyet. Damat olma. Damat edinme. * Ulaşmak. * Erimek. ◊ Uyundırma. * Gece uyutmayıp, uyanık durdurma.

işhar : Ün alma, meşhur olma, şöhret kazanma. * Kadın, doğum yapacağı aya girme.

işhas : Fesatçılık ve dedikoduculuk yapma. Çekiştirme. Gıybet etme. ◊ Gitme zamanı gelip çatma. * Tedirgin ve rahatsız etme.

ishat : Darıltma, gücendirme.

işhaz : Keskinleştirme, bileme.

ishîrar : Ot kurumak.

isik : Çukurluk, engebelik. Çukurlu.

isimlik : Tar: Saraylılar tarafından gönderilen hediyelik şeylerin kimin tarafından gönderildiğini belirten adres pusulası.

işir : (C.: Aşâr) Çanak çömlek parçaları.

işk : (Bak: Aşk)

iska : Su vermek, sulamak. ◊ (Bak: İska)

işka : Sarmaşık adı verilen bir bitki.

işka' : Şikâyet ettirme. * İntikam alma, öç alma. * Darıltma, gücendirme. ◊ Şaki ve bedbaht eylemek.

iskab : Ateş yakma.

iskaça : Gemi direğinin ayaklığı.

iskal : Ağır bir şey yüklemek.

işkâl : Güçleştirme, müşkilleştirme. * Zorlaştırma. * Şüpheli ve karışık olma.

iskalara : Gemi arması merdiveni. * Harp gemilerinin sol taraflarındaki merasim merdiveni.

iskalariya : Geminin üst kısmına çıkabilmek için iskele, yani merdiven teşkil etmek üzere çarmıhlara aykırı ve kazık bağı ile bağlanmış ince halatlar.

iskalarya : ing. Çarmıkların halat basamakları.

işkampaviya : İtl. Harp gemilerinden asker naklinde kullanılan en büyük filika. İşkampaviya'lar sandal büyüklüğünde, yalnız ondan daha geniş ve yüksekti. Karaya asker sevkiyatında, gemiye erzak ve More…

iskân : Yerleştirmek. Bir yeri mesken yapıp oturmak. * Sâkin.

iskandil : ing. Denizin derinliğini ölçmeğe yarayan ve gemilerde kullanılan bir âlet. * Bir şeyin hakikatını anlamağa çalışma. Yoklama, deneme, tecrübe etme.

iskaparma : İtl. Bir gemiyi toptan kiralama.

iskar : (Sekir. den) Sekir verme, sarhoş etme.

işkâr : f. Av. * Avlama.

iskarça : İtl. Geminin yükünün pek sıkı olarak istif edilmesi.

iskarlat : İtl. Eski devirlerde Venedik mensucatından, boyası has ve kumaşı dayanıklı bir nevi çuhanın adı idi ve şarkta pek makbuldü. Yeniçeri Ocağı ileri gelen ağalarına, sekbanbaşıya ve yeniçeri More…

iskarmoz : Gemilerin kaburgalarını teşkil eden eğri ağaçlar. * Kayıklarda kürek takılıp çekilen ağaç çiviye de bu ad verilir. ◊ Kayık ve sandallarda kürek takılmak üzere yan kenarlara More…

iskarpin : Fr. Konçsuz veya yarım konçlu zarif ayakkabı. Alafranga hafif kundura.

iskarso : İtl. Yelkenleri doldurur dik rüzgâr. * Geminin götürü olarak kiralanması.

iskarta : Herhangi bir sebepten dolayı değerini kaybetmiş mal.

iskat : Düşürmek. Düşürülmek. Aşağı atmak. Hükümsüz bırakmak. * Silmek. * Ölünün azaptan kurtulması ümidi ile ölen kimse nâmına dağıtılan sadaka. ◊ (Bak: Iskat)

iskât : Sükût ettirmek. Cevap veremiyecek hâle getirmek. Susturmak. * Kandırmak, râzı etmek.

iskele : Binada yüksek yerleri yapabilmek için kurulan geçici sal. * Deniz nakil vasıtalarının yanaşabilmeleri için deniz kıyısında yapılan yer. * Deniz kenarında ve deniz vasıtalarının yanaşmasına More…

iskelet : Fr. Vücudun kemik çatısı.

işkembe : f. Geviş getiren hayvanların midesinin en büyük kısmı. * Karın.

işkence : F. Eziyet, azab.

iskendan : f. Kilit.

iskender : (M. Ö. 356-323) Aristo'dan ders almış bir imparatordu. İskender-i Rumi de denir. Bundan başka ismi geçen bir de İskender-i Zülkarneyn vardır. (Bak: Zülkarneyn)

iskerek : f. Hıçkırık.

işkeste : f. Kırık, bitik. Kırılmış.

iskete : Güzel ve çok öten sarı kanatlı bir cins küçük kuş.

işkî : İki ucu saplı eğri bıçaktır ve deri ve tahta kazımakta kullanılır.

işkil : f. Şüphe, vesvese. Vehimlenmek. * Hile, tezvir. * Sağ ön ayağı ve sol arka ayağı beyaz olan at.

iskiz : (İskize) f. Hayvanın sıçrayıp kıç atması. * Hayvanın ürkerek attığı çifte.

iskolastik : (Bak: Skolastik)

iskona : İtl. Buharlı gemilerin icadından evvel kullanılan iki direkli yelkenli harp gemilerine verilen addı.

iskonto : (Bak: Tenzilât)

iskota : İtl. Büyük yelkenleri kullanmaya yarayan ip.

işküfe : f. Çiçek.

iskuna : ing. İki direkli bir nevi yelkenli gemi.

işkünc : f. Çimdik.

isla' : Ateşte kızdırmak. Ateşte yakmak. ◊ Teselli verme, avutma.

islab : Giderme, selbetme. Kapıp götürme.

islac : Kara tutulma. Karlı olma.

islaf : Para peşin, mal veresiye olan bir alışveriş. * Tarlayı aktarmak.

islah : İyileştirmek. Düzeltmek. Kusurları gidermek. (Nefsini ıslah etmeyen başkasını ıslah edemez. S.) ◊ (Bak: Islah)

islahat : Kusurları ve eksiklikleri gidermek için yapılan işler ve düzeltmeler.

islahatperver : Islahat taraftarı, ıslahatı seven.

islahen : Islah ederek, düzelterek.

islahhane : Tar: San'at mekteblerine önceleri verilen isim. * Islah evi.

islahî : (Islahiyye) Islah etmeye ve düzeltmeğe dair. Düzeltme ile alâkalı.

islahpezir : Islah edilebilir olan. Düzeltme ve tâmir kabul eden, ıslaha kabiliyeti olan.

islak : (Silk. den) Düzenleme, sıraya koyma. * Yola getirme. * Diziye geçirme. * Mesleğe sokma, sokulma.

islal : (Sell. den) Kılıcı sıyırıp çıkarma. * Verem etme, verem uğratma.

islâm : (Selâm. dan) İtaat, inkıyad, bir şeye teslimiyet. Din. * Ist: Hz. Muhammed'in (A.S.M.), Allah'ın emriyle insanlara bildirdiği din.

islambol : Eskiden İstanbul yerine kullanılan bir tabir idi. Ulema takımı yakın zamana kadar zarfların üzerine İstanbul yerine İslâmbol yazarlardı.

islamî : İslâm dinine mensub, İslâm ile alâkalı.

islamiyan : f. İslâmlar.

islamiyet : 'İslâmlık. * İslâm oluş. Teslimiyet, inkıyad, bağlılık, hakka tarafgirlik ve iltizamdır.(İslâmiyet güneş gibidir, üflemekle sönmez; gündüz gibidir, göz yummakla gece olmaz. Gözünü More…

islas : Üçe bölme. Üç aded yapma.

islav : Fr. Rus, Ukran, Beyaz Rus, Çek, Slovak, Leh, Sloven, Sırp, Hırvat ve Bulgar gibi milletlere, lisanlarındaki yakınlık dolayısıyla verilen ortak isim.

işlek : t. Çok işler, fazlaca işlenen. * Tecrübeli, idmanlı, alışık.

islî' : Boynu ince ve başı fındık gibi yumruca olan yılan.

islihmam : Ayak üstüne durmak.

islim : (Bak: İstim)

islît : Zinetli kılıç, üzeri süslenmiş kılıç.

ism : (İsim) Ad, nâm. * Ist: Bilinen veya bilinmeyen, hissedilen veya hissedilmeyen herhangi bir şeyi birbirinden ayırmak, tanımak veyahut zihne getirmek için kullanılan söz veya lâfız. * Man: Tam More…

isma : Yükseltmek. * İsim koymak.

isma' : İşittirmek, sesini duyurmak, bir sözü istenilen yere ulaştırmak.

ismah : Cömert ve eli açık olma. * İtâatli ve bağlı etme.

ismam : Şişenin ağzını tıkama. * Sağırlaştırma, duymaz hâle getirme. ◊ Sona erdirme, bitirme, tamamlama.

işmam : Hafif olarak duyurmak, koklatmak. Hissettirmek. * Kibirden dolayı başı dik yürümek. * Tecvidde: Bir harfe zamme veya kesre vermek ve bunu hafifçe hissettirmek. Harfin sesini genizden More…

ismar : (Semere. den) Meyve ve semere vermek, fayda vermek. ◊ Mıhlama, çivileme.

işmar : Göz kırpma, işaret.

ismarlama : Sipariş verme, emanet etme. Hususi siparişle yaptırılmış, hazır alınmayan.

ismat : 'Susturma, sükut ettirme. * Men'etmek. * Tecvidde : Harfi söylerken lisana ağır geldiğinden, kendilerinden yalnız aslı rübâî olanlar ile, hümasi olanların terkibi men' More…

ismen : Sadece isimle, gerçekten olmayan.

ismet : 'Günahsızlık, mâsumluk. Günahlardan kaçınmak melekesine sâhib olmak. Suçsuzluk. * Peygamberlik vasıflarından birisidir. Peygamberler (A.S.), hiç bir zaman gizli, âşikâr herhangi bir More…

ismetlü : Tar: Derece bakımından yüksek kimselere, sultan ve şehzâdelerin hanımlarıyla kızlarına verilen bir ünvan idi.

ismetmeâb : İsmetlü. Günahsız. Haramdan ve nâmusa dokunur hâllerden çekinen.

ismetpenah : İsmetlü, ismetmeâb.

ismî : '(İsmiyye) İsme mensub, isimle alâkalı. İsmen olup aslen olmayan, varlığı isimden ibâret olan. İsim cinsinden. * Arabçadan iki isimden, yani; müsned ile müsned-i ileyhten mürekkep More…

ismî ve sifatî : İsme ve sıfata ait.

ismi'lal : Muhkem olmak, sağlam olmak. * Otların birbirine dolaşmaları.

işmi'zaz : Can sıkma, üzülme, yüzünü ekşitme. * Titreyip ürperme.

ismid : Sürme taşı. * Cenab-ı Peygamber'in kullandığı ve tavsiye ettiği bir cins kırmızı sürme.

ismirar : (Semrâ. dan) Esmerleşme, kara olma, kararma.

ismiyyet : İsim olma hâli, isimlilik.

isna : Yukarı kaldırmak, yükseltmek. * Değerini yükseltme. * Ateş alevinin yükselmesi. * Bir sene bir yerde kalmak. ◊ Medih ve senâ etmek, sitâyişte bulunmak. * Şükretmek.

isna aşer : Oniki.

isna' : Yardım etme, yardımda bulunma.

isnad : Bir söz veya haberi birisine nisbet etmek. * Peygamberimiz'in (A.S.M.) sözlerini sırası ile kimlerden nakledildiğini bildirmek. * Bir nesneye, bir şeye dayanmak. * Birisi için, bir şeyi More…

isnadat : (İsnad. C.) İsnadlar. Bir kimseye yükletilenler, nisbet edilenler.

isnadî : İsnad etmekle alâkalı.

isnadiyyat : İsnad ile ilgili düşünceler. * Aslı esası olmadığı halde birisine isnad edilen sözler.

isnaf : Yel ve toz savurma.

isnak : Mal, mülk, servet ve makamın, insanı azdırması.

isnakat : El darlığı. * Men'etmek, engel olmak.

isnam : Ateşin alevi büyüme. * Duman ve toz havaya çıkma.

isnan : Israr etme, inat etme, ayak direme. * Gücenme, darılma. * Gururlanma, kibirlenme. ◊ (Sinn) Yaşlanmak. İhtiyarlamak. * Diş çıkarmak. ◊ İki. * Pazartesi.

isnevî : İki ile alâkalı. * Pazartesi günü ile alâkalı. * Her pazartesi günleri oruç tutan kimse.

isneyn : İki. (2) * Pazartesi günü.

isneyniyyet : İkilik, ikiden ibaret olma.

işnuşe : f. Aksırık.

ispah : (İspeh) f. Asker, nefer, er.

ispanyol : İspanyalı.

isparçana : Halatın üzerine sarılmış olan ip. * Halatın yapıldığı bükmelerin herbiri.

isparçene : İtl. Halatın üzerine sarılan kendir ve ip. * Halatı meydana getiren üç boy bükmenin beheri.

isparmaca : Deniz içinde birkaç zincirin birbirine karışması.

ispavli : Eskiden gemilerde kullanılan bir çeşit kalın sicim.

ispazmoz : Sinirlerde beliren gerginlik ve titreme.

ispehbed : f. Başbuğ, hükümdar, hâkan, kağan.

ispenah : f. Ispanak.

isper : f. Savaş âletlerinden kalkan.

ispergam : f. Fesleğen çiçeği. * Gül. * Yeşillik.

isperhem : f. Fesleğen.

isperlos : f. Saray, konak, kâşâne.

ispid : f. Ak, beyaz.

ispidkâr : f. Kalaycı.

işpihte : f. Su sızıntısı. * Yayılmış, saçılmış.

ispir : Arabacı. Arabacının yanında bulunan at uşağı. * Zabıta memuru. * Beyaz doğan kuşu.

ispiralya : İtl. Gemi güvertelerinde kamaraları aydınlatmak için açılan küçük kaporta.

işporta : (Arnavutça) Seyyar satıcı tezgahı. * Yayvan yemiş sepeti.

isr : Ahd. Sözleşme. Yemin. * Kulakta küpe deliği. * Şiddetli ahkâm ve teklifler. * Altındakini yerinde tutan ağırlık, bağ. ◊ Alâmet. Nişane. * Ayak izi. * Yol. Meslek. * Başlamak ve More…

isrâ : Yürütmek, göndermek. * Gece seferi yapmak. * İrsâl etmek.

isrâ suresi : Kur'an-ı Kerim'de 17. Suredir. Mekkidir.

isra' : Hızlandırmak. Sür'atlendirmek. * Geri döndürmek. Göndermek.

işrab : (Şürb. den) İçirme veya içirilme. * Bir maksadı açıktan değil de, dolayısıyla gösterme. Kapalı surette anlatma.

israc : (Sirac. dan) Yakma, yandırma.

israf : Lüzumsuz yere harcamak. Malı ve parayı lüzumsuz yere sarf etmek. İhtiyacından fazla istihlâk etmek ve harcamak.

işraf : Yüksek bir yere çıkma. Yüksek bir yerden bakıp anlama. * (Hasta) ölüm döşeğinde olma.

israfat : (İsrâf. C.) İsrâflar, lüzumsuz yere harcamalar.

israfil : Dört büyük melekten biri olup Kıyamet günü cesedlere nefh-i ruh etmeğe ve Sur'u üfürmeğe vazifelidir. (Bak: Melâike)

israh : Medet yetişmek, yardım gelmek.

israil : Hz. Yakub'un (A.S.) lâkabı olup sonradan bütün o soydan gelenlere Benî İsrail denmiştir. İsrail oğulları, Yahudiler.

israiliyat : Zamanla hurafeye inkılâb etmiş, Yahudilikten kalma haberler, hikâyeler. İsrail oğullarına mahsus hikâyeler, hâdiseler.

işrak : Güneş doğmak. Işıklandırmak. Parlatmak. * Güneşlik yere dahil olmak. * Mc: Kalbe mânaların doğması. ◊ Allah'a şerik koşma. Allah'tan başkasından medet bekleme.

işrakî : Bâtıl İşrakiye felsefesine mensub. İşrakiyyunun dalâletten ve şirkten ibaret bâtıl ve hurafe fikirleri.

işrakiyye : İşrakiyyunların bâtıl ve hurafe mesleği. (Bak: Akl-ı evvel)

işrakiyyun : İşrakiyye felsefesi ile iştigal eden ve ehl-i şirk olan feylesoflar. (Bak: Akl-ı evvel)

isram : Derviş olmak.

israr : Bir fikir veya meşru dâvadan dönmemek. Direnmek, sebat etmek. Hayırlı bir hâl üzere sadakatla kalmayı istemek. ◊ (Sırr. dan) Sır saklamak, gizlemek. Gizlenmesi lâzım bir şeyi More…

işret : İçki. Alkollü meşrubat. * İçki içme. Alkollü içki kullanma.

işretgâh : f. İşret edip içki içilecek yer.

işrethane : f. İşret yapmaya mahsus yer. Meyhane. * Mc: Bu dünya.

işretkede : f. İşret yeri. İşrethane.

işretsaz : f. İşret eden, içki içen.

işrîn : (İşrûn) Yirmi. (20)

işrirak : Ağlaya ağlaya boğulma derecesine gelme.

işsa : (Teşsi') Ayakkabısına tasma takma, kayış geçirme.

istabl : Ahır.

istade : f. Ayakta durmuş.

istaflîn : Havuç.

istah : f. Budak, taze filiz.

istahar : Havuz, küçük göl. Su birikintisi.

istam : Kepçe.

istar : Yüzletme, astar çekme. * (C.: Esâtir) Altıbuçuk dirhem ağırlığında (19.5 gr.) bir ölçü. * Dört tane. * Dört veya dört buçuk miskal. ◊ (Satr. dan) Yazı yazma.

istare : Perde, zar. ◊ f. Yıldız.

istasyon : Fr. Demiryolu durağı.

iştat : Adaletsizlik edip hükümde zulmetme. ◊ Dağıtma veya dağıtılma.

istatistik : Fr. Bir neticeye varmak veya bir hüküm çıkarmak için metodlu olarak mevcud lüzumlu şeyleri toplayıp sayı hâlinde göstermek işi ve bu işle meşgul olan ilim.

istebrak : İpekten mâmul ve sırma ile işlenmiş bir çeşit kumaş. Kalın ipek kumaş.

iştek : f. Çocuk kundağı.

istel : f. Göl.

istem : Zulüm ve sitem.

istenbe : f. Cesur, yiğit, bahadır, kahraman. * Çirkin. * Kâbus.

isti'bad : Köle edinmek, esir almak.

isti'bar : İbret alma, ders alma. * Rüya tabir ettirme.

isti'cab : (Aceb. den) Şaşma, taaccüb etme, hayrette kalma.

isti'cal : Acele olmasını istemek. Acele etmek.

isti'da : Medet, yardım istemek.

isti'dad : Bir şeyin kabulüne ve kazanılmasına olan fıtrî meyil. * Kabiliyet. Akıllılık. Anlayışlılık. Allah Teâlâ Hazretlerinin (C.C.) insanlara ve sâir mahluklara tevdi buyurduğu kabiliyet kuvveleri. More…

isti'dad-şure : f. Verimsiz istidad. Çorak yerin kabiliyeti. ◊ f. Verimsiz istidad. Çorak yerin kabiliyeti.

isti'dadat : (İsti'dad. C.) İstidadlar, kabiliyetler, yetenekler.

isti'fa : Affını, azlini, bağışlanmasını istemek. * Kendisinin memuriyetten affını taleb etmek.

isti'faf : Kötü şeylerden çekilmek. * İffetlilik iddia etmek.

isti'kab : Birisinin kusurlarını, ayıplarını arraştırmak.

isti'kaf : Bir yere kapanma. Bir yerde kendini hapsetme.

isti'la : (Ulüv. den) Yükselmek. Üste çıkmak. Yüce olmak. Terfi' eylemek. Galib olmak. * Gr: Bir şeyin bir şey üzerine çıkması. * Tecvidde: Harf okunduğu zaman dilin, üst damağa kalkmasına denir. More…

isti'lac : (İlâc. dan) İlaç isteme.

isti'lam : (İlm. den) Bilgi edinmek için yüksek bir makamdan alt makama sorulma. * Yazı ile bilgi isteme.

isti'lan : (İlân. dan) İlânını isteme.

isti'mal : (Amel. den) Kullanmak. Faydalanmak.

isti'malat : (İsti'mal. C.) Kullanışlar. Kullanmalar. ◊ (İsti'mal. C.) Kullanışlar. Kullanmalar.

isti'mar : Bir yeri imar etmek. Bir yerin mâmurluğunu istemek. * Müstemleke yapmak, sömürgeleştirmek. İstimlak etmek. ◊ Bir yeri imar etmek. Bir yerin mâmurluğunu istemek. * Müstemleke More…

isti'nad : İnatlaşma, inat yapma. Muannidlik.

isti'rab : Sonradan Araplara dâhil olmak, araplaşmak.

isti'rak : Terlemek için yatma.

isti'şa : Ateş ışığıyla yol yürüme.

isti'sa' : (İsyan. dan) İsyan etme. Anarşistlik ve zorbalık yapma.

isti'sab : İğrenme, tiksinme.

isti'sam : İsmetli olmayı istemek. Temizlik istemek. Günah ve ayıplardan temiz olmak.

isti'sar : Seçme, ayırma, intihab etme. * Seçip benimseme. ◊ Bir işin güç olmasını arzulama. ◊ Esir olma veya esir etme.

isti'ta : (Atâ. dan) Bahşiş istemek. Atiyye istemek.

isti'tab : Kendinden razı, hoşnut etme.

isti'taf : Yardım taleb etme. * Acımayı isteme.

isti'tafkârane : f. Şefkat, merhamet isteyene yakışır halde.

isti'zab : Birşeyi tatlı bulmak, tatlı saymak. Tatlı su istemek.

isti'zam : Büyük tutmak ve büyük tanımak. * Gururlanmak. Kibirlenmek.

isti'zar : Özür ve afv dileme.

istiab : İçine almak. * Kaplamak. Toplamak. Tamam etmek. * Tutulmak. Zapteylemek.

istiad : Yükseğe çıkma, terfi etme.

istiade : Bir şeyin iade edilip geri gönderilmesini isteme. * Yeniden canlanma. * Âdet edinme.

iştial : Tutuşma. Parlama. Alevlenme. * Mc: Şiddetlenme.

iştialât : (İştial. C.) Parlamalar, alevlenmeler, yanmalar, tutuşmalar. * Mc: Şiddetlenmeler.

istianat : (İstiane. C.) İstianeler, yalvarmalar.

istiane : Duâ. Yardım istemek. İane istemek.

istiare : 'Ariyet istemek. Ödünç almak. Birinden iğreti bir şey almak. * Edb: Bir kelimenin mânasını muvakkaten başka mânada kullanmak; veya herhangi bir varlığa, ya da mefhuma asıl adını değil More…

istiaza : Karşılık olarak, ivaz olarak bir şey istemek.

istiaze : Euzü besmele okuyarak Allah'a sığınmak.

istib'ad : Uzaklaşma. Uzak görme, ihtimal vermeyiş, olmayacak sanma, akıldan uzak görme. * Yakıştırmayış.

istib'al : Kadını nikâh ile alma.

istibaa : Bir şeyi kendine sattırmağa uğraşma.

istibab : Dökülme. * Damardan kan fışkırması.

istibag : Boyanma.

iştibah : Şüphelenmek. Şüphe etmek. * Kolay fark olunmaz derecede benzemek.

istibaha(t) : Mübah ve helâl sayma. * Bir çok kimsenin kanını dökmeğe izin verme.

istibak : Yarış etme, yarışma.

iştibak : (Şebeke. den) Örülmek. Örgülenmek. * Karşılıklı birbirine geçmek. * Perişanlık. * Zâhir olmak. * Koz: Güneş battıktan sonra gökte kum taneleri gibi görünen karışık yıldızlar.

istibal : Havanın fenalığı ve sıkıcı olması. * (Kendine) idrar döktürme.

istibane : Açıklama, belli olma. Meydanda ve âşikâr olma.

istibar : Sabretmek. * Kısas almak. ◊ Yoklama, muayene etme.

istibda : (İstibra') Ayırmak. Uzak etmek. * Küçük abdest bozduktan sonra idrardan temizlenmek, sidik eserinin tamâmen kesilmesini beklemek. * Nikâhla alınan dul bir kadının gebe olmadığına kanaat More…

istibda' : Bedi' ve güzel bulma.

istibdad : Başlı başına olmak. Keyfî idare sistemi. * Zulüm ve tahakküm. İdaresi altındakilerin istemediği şeyleri yalnız kendi keyfine göre zorla ve zulümle yaptırmaya çalışmak. Kanun ve nizamlara More…

istibdadkârane : f. İstibdad idaresi gibi. Kendi kendine, kanunları ve kimseyi tanımadan idare eder surette.

istibdal : (Bidl ve Bedel. den) Değiştirmek, değiştirilmek. * Bir vakfı mülk ile mübadele etmek. * Birşey verip yerine başka şey istemek. * Askerliği biten erlere tezkere verip yenilerini almak.

istibga' : İş için yardım isteme.

istibhac : (Behcet. den) Yüzü gülme, sevinme, mesrur olma.

istibhal : Azad etme. Azad olma, serbest bırakılma.

istibham : Karışık ve belirsiz olma. * Ses çıkarmama, susma.

istibhar : Çok geniş bilgiye sahib olma. * Deniz gibi büyük ve geniş olma.

istibhas : Bir şeyin doğruluk ve hakkâniyetini anlayabilmek için, iyice araştırıp tahkik etme.

istibka : Devâmını istemek. Bâki ve dâim kılmak.

istibkâ : Ağlatmak. Ağlamayı istemek.

istibra : (Bak: İstibda)

istibraz : Meydana çıkarmak, açığa vurmak.

istibsar : Basiretli olmak. Düşünceli, hesaplı ve dikkatli iş yapmak ve hareket etmek.

istibşar : Müjde almak. Hayırlı, iyi haber iyi sevinmek.İSTİBTA' : Ağır ağır hareket etme. * Gecikme, geç kalma.

istibsas : Bir haberin doğru olup olmadığını anlamağa çalışma.

istibtan : Gizliliğe, bir kimsenin iç işlerine vakıf olmak.

istibvar : Hırslanma, hiddetlenme, kızma, öfkelenme.

isticab : Vâcib olmak. Hak etmek.

isticabe : (İsticâbet) Duânın Allah tarafından kabul olunması.

isticade : İhsan ve bahşiş isteme.

istical : Sonraya bırakılmasını istemek.

isticar : Kiralamak. Kiraya vermek.

işticar : Zıdlaşma. * Elini çenesine koyarak, dirseğinin üzerine dayanma.

isticare : (Cevr. den) Yardım ve korunma isteme. * Sığınak isteme.

isticaze : (Cevaz. dan) İzin ve cevâz isteme. * Sunulan bir manzume için câize, yani para isteme.

isticbar : (Cebr. den) Zorlama, cebretme. Baskı yapma. Zoraki yaptırma.

isticdad : Yenileme. Yeniden yapma.

istichal : (Cehl. den) Câhil sayma.

isticlab : (Celb. den) Çekme, celbetme. Çekmeye vaya getirmeğe sebep olma. * Fls: Uyandırma.

isticnas : (Cins. den) Cinsine benzetme.

isticvab : Cevab istemek. Sorguya çekmek. * Mahkemede şahidlerin ifadelerini almak. Söyletmek.

isticvabname : f. Şahidlerin ve maznunun ifadelerinin yazılı olduğu kâğıt.

istid'a : Rica ile istemek. Davet etmek. * Bir işi için resmî bir daireye verilen ve istek bildiren kâğıt. Dilekçe.

istid'a-name : f. Resmî bir makama dilekçe olarak yazılan pullu, damgalı yazı. ◊ f. Resmî bir makama dilekçe olarak yazılan pullu, damgalı yazı.

istida' : (Vedâ'. dan) Bakılmak üzere emaneten bir kimseye bir şey bırakmak. Bir malı emaneten bir yere bırakmak. ◊ El uzatma.

istidad : Alışma, ünsiyet etme. * Doğrulma.

iştidad : (Şiddet. den) Şiddetlenme. * Sertleşme, katılaşma. * Büyüme. Artma, çoğalma, ziyâdeleşme.

istidam : İki şeyin birbirine şiddetli çarpması.

istidame : (Devam. dan) Bir halin devamını isteme. Bir şeyin devamını arzu etme.

istidane : (Deyn. den) Borç alma, alınma. Ödünç alma.

istidare : (Devr. den) Dönme, dolaşma. * Daire biçimine girme, yuvarlak olma.

istidarî : Dönerek ve bir daire meydana getirecek olan.

istidbar : (İdbar. dan) Yüz çevirmek. Arka dönmek. * Geri geri gitmek. * Bir kimsenin peşinden gitmek.

istidhak : (Dıhk. den) Alaya alma, eğlenme.

istidkak : İncelemek, dakik olmak.

istidlal : Delil getirmek. Bir delile dayanarak netice çıkartmak. Delile nazar etmek. Muhakeme. Mülahaza ve anlama kudreti. Delil ile anlamak. ◊ (Dalâl. den) İman ve İslâmiyet yolundan More…

istidlalat : (İstidlal. C.) İstidlaller. Muhakemeler.

istidlalen : İstidlal suretiyle, delil ile.

istidrac : Derece derece yükselmeyi isteyiş.

istidracî : İstidraca ait, istidrac cinsinden.

istidrak : Nâil olmak, ulaşmak, varmak. * Anlamak. * Gr: Bir kelimeyi, evvelki sözden neş'et eden bir tevehhümü kaldırmak için kullanmak.

istif : İtl. Muntazam yığın. Sıralanmış eşya. Yığma. Nizam. Sıra. Dizi.

istifa : Bir şeyin iyisini seçip ayıklamak. * Bir şeyi ıslâh edip sâfileştirmek. * Seçmek. Ayıklamak. ◊ Alacağını borçludan tamam olarak almak. * Kabz-ı ruh etmek.

iştifa' : İyi olma, şifa bulma.

istifa-gerde : f. Seçilen. Seçilmiş bulunan.

istifade : Faydalanmak. Faydalanmağa çalışmak. * Anlayıp öğrenmek. * Tahsil etmek.

istifaf : Dizilme. Sıralanma. Saf bağlama.

istifaka : Hastalıktan kurtulup iyileşme. * Sarhoşluktan ayılma.

istifale : Tecvidde: Bir harfin, okunduğu zaman aşağı çene tarafına düşüp üst damağa yükselmesi. Bu hâlde ağızdan çıkan harfler: 'Müsta'liye' harflerinin zıddıdır. Bu harfler: More…

istifaname : f. Bir yerden ayrılıp çekilmeyi bildiren yazı.

istifaza : Feyz alma, feyz bulma, feyizlenme. İlim, irfan ve mânevi zenginlik kazanma.

istifham : Sual sorup anlamak. Anlamak için sormak. * Edb: Cevap istemek için değil, daha çok dikkati çekmek, hisleri kuvvetlerdirmek maksadıyla soru şeklinde söylemek san'atıdır. Şefkat, sevgi, More…

istifham edatlari : Gr: Arabçada: E, men, keyfe, ma.

istifhamat : (İstifham. C.) İstifhamlar, sualler, sormalar.

istifhamî : İstifhama ait, sormağa dair.

istifkad : (Fakd. den) Kaybolmuş olan bir şeyi araştırıp soruşturma.

istiflah : Felah bulma, kurtulma. Maksada ulaşma.

istifna : Fenaya gitmek. Yokluğa karışmak.

istifnan : Cins cins ayırma. Mâhirane bölme.

istifra' : Başlama.

istifrad : Ayırma, tek tek yapma. * Yalnız tek başına.

istifrag : (Ferag. dan) Kusma. Kay. * Mümkün olanı sarfetmek.

istifrak : Farkettirmek, ayırdetmeği istemek.

istifrar : Firar etme, gizlice kaçma, savuşma.

istifraş : Yataklık yapma. Odalık alma. Yatağa alıp beraber yatma. * Haremi ile beraber yatma.

istifraz : Ayırıp tefrik etme.

istifsad : (Fesâd. dan) Bir şeyin bozulmasını arzulama, fesâdını isteme.

istifsar : İfade isteme. Sorma. Sorup anlama.

istifta : Fetva istemek. Şeriata ait bir mes'ele hakkında salâhiyetli zatlardan hakikati öğrenmek. (Bak: Fetva)

istiftah : Siftah etmek. Başlamak. Açmak.

istifzal : Artırma, çoğaltma, ziyadeleştirme.

iştigal : Bir iş işlemek. Uğraşmak. Çalışmak. Meşgul olmak.

iştigalat : (İştigal. C.) Meşguliyetler, çalışmalar, uğraşmalar.

istigase : Medet isteyiş. Yardım istemek.

istigbar : (Gubar. dan) Tozlaşma.

istiğfar : (Gufran. dan) Afv dilemek. Cenab-ı Hak'tan kusurlarının affedilmesini, günahlarının bağışlanmasını dilemek. Tevbe etmek. Yalvarmak. ' Estağfirullâh' demek.

istiglab : Kemâle erme, olgunlaşma, gelişme.

istiglak : Sözde durma. Kesin olarak pazarlık etme.

istiglal : (Galle. den) Kirası veya mahsulü borca mukabil verilmek üzere bir mülkün rehine verilmesi.

istiğlalen : Gayrimenkulü rehine koymak suretiyle.

istiglaz : Bir şeyi galiz saymak, galiz bilmek. * Satın almaktan vazgeçmek.

istigmam : Sarmak, sarılmak.

istigna : Cenab-ı Hak'tan başka kimsenin minneti altına girmemek. * Gönül tokluğu. Elindekini kâfi bulmak. Zenginlik istememek. Muhtaç olmayıp zengin olmak. * Nazlanmak. * Azamet ve tekebbür More…

istignam : Ganimet araştırmak, ganimet isteklisi olmak.

istigrab : Şaşırmak, garib bulmak, taaccüb etmek, tahayyür.

istigrak : Gark olmak, dalmak. * Dalgınlık. * Ist: Seraba kapılmak. Manevî bir hal ile hayret ve taaccübden bayılmak derecesine gelmek. * Tas: Dalgınlıkla, zihni bütün bütün meşgul olmak. Aşk-ı İlâhî More…

istigrakkâr : f. Kendinden geçen, dalgın, müstağrak. Dalgın halde olan.

istigşa' : Bürünme, örtünme.

istigşaş : Nasihat edip öğüt veren ve doğru söyleyen kimseyi düşman sanmak.

istigzab : Öfkelendirme, kızdırma, gazaba getirme, hiddet ettirme.

iştiha : Meyil. Haz. Fazla istek. Arzu. * Açlıktan gelen yemeğe karşı fazla isteklilik.

istiha' : Tıraş etme veya ettirme.

iştiha-engiz : f. İştiha açıcı, iştah verici.

istihab : (Hibe. den) Hibe ve hediye olarak isteme. Bağış olarak arzulama. ◊ Saklama, gizleme. * Dostluk kurma. * Konuşma, musâhabe etme.

iştihab : Ağarma, beyazlama, kırlaşma.

istihal : Müstehak olmak, bir şeye ehil olmak. * Kolaylık elde etmek.

istihalat : (İstihale. C.) Değişmeler, başkalaşmalar.

istihale : Bir şeyin terkib ve asıl şeklinin başka hâle değişmesi. Başkalaşmak. * Mümkün olmayış, imkânsızlık.

istiham : Ayak üstüne dikili durmak. ◊ Ok ile fala bakma.

istihane : Hor ve hakir görme.

istihar : Geri bırakılma, geri kalma.

iştihar : Meşhur olma. Tanınma. Ün alma.

istihare : Tefe'ül. Sual sorup cevap istemek. * Hayırlı olmayı istemek. * Hayran olmak, şaşmak, taaccüb etmek. * Bir işin hayırlı olup olmıyacağı niyetiyle abdest alıp, dua edip rüya görmek üzere More…

istihase : Organik maddelerin, şekillerini muhafaza ederek zamanla taş hâline geçmesi. Fosilleşme.

istihbab : Bir şeyi iyi ve güzel addetmek. * Dost edinme. * Müstehab etmek ve olmak.

istihbaben : Bir şeyi güzel ve iyi kabul ederek, müstehab olarak.

istihbar : Haber sormak, haber almayı istemek.

istihbarat : Duyulup öğrenilenler. Alınan haberler. * Haber toplama merkezi.

istihcan : (Hücnet. den) Kötü görme, çirkin sayma, ayıplama.

istihda' : (Hüdâ. dan) İrşad ve hidâyet istemek. Hak, hakikat, imân ve İslâmiyet yolunu istemek.

istihdaf : Hedef edinmek, hedef saymak. * Hedef gibi karşıda durmak. * Erişilmek istenilen netice ve gaye.

istihdam : Bir hizmette kullanmak, hizmete almak, hizmet ettirmek. * Edb: Bir çok mânâsı olan bir kelimenin her mânâsına muvâfık kelime söylemek. Meselâ: 'Avcınızın attığı da, sözleri de saçma More…

istihdar : (İstihzar) Hazırlama.

istihdas : Bir şeyi sonradan ve yeniden elde etmek.

istihfa' : Gizlenme, saklanma.

istihfaf : Küçük ve aşağı görmek, küçümsemek, tahkir ve tahfif etmek.

istihfafkâr : f. Ehemmiyet vermeyerek. Küçümsemek suretiyle. Tahfif ve tahkir ederek.

istihfafkârane : f. Küçümseyerek, küçük görerek, hafifseyerek, ehemmiyet vermeyerek.

istihfaz : Hıfzetmek. Korumak. Muhafaza etmek. Bir şeyin muhafaza olunmasını birisinden rica etmek.

istihkak : Kazanılan şey, hak edilen. * Hakkını almak. Hakkını istemek.

istihkâm : Sağlamlık. Metin olmak. Kuvvetli ve dayanıklı olmak. * Askerlikte: Düşmana karşı, hücumlarını savmak için hazırlanmış bulunan siper, askeri yapılar. İstihkâm işi ile uğraşan asker sınıfı. * More…

istihkâmat : (İstihkâm. C.) İstihkâmlar. * Siperler.

istihkar : Hakaret etmek. Küçük görmek. * Hakir görülmek. Hor bakılmak.

istihla : Tatlı olmak. * Tatlılık istemek.

istihlab : Tırmalama.

istihlaf : Halef bırakmak. Birisini kendi yerine geçirmek. Kendi yerine başkasını tayin etmek. Kuyudan su çekmek.

istihlâk : Boş yere harcamak. * Yeyip bitirmek. * Müstahsilin yaptığı istihsali alıp kullanmak.

istihlâkat : (İstihlâk. C.) Yenilip içilen şeyler. * Harcamalar.

istihlal : Yeni ay'ı gözleyip görmek. Hilâlin görünmesi. * Kılıcın kınından sıyrılıp görünmesi. * Edb: Bir ifadede birbirine benzer, seci'li ve kâfiyeli sözlerin söylenmesi. * Çocuğun doğar More…

istihlas : (Hulus. dan) Bir şeyi elde etmeğe çalışma. * Kurtarma veya kurtarılma.

istihma' : Himâye isteme, korunma arzulama.

istihmak : Ahmaklık gösterme, salaklık yapma.

istihmal : Havâle etme, havâle edilme. * Yükleme, yükletme.

istihmam : Bir kimse, bağlı olduğu cemâate ait işler için her türlü sıkıntıya düşme. * Ehemmiyet verme. ◊ Hamama girme, yıkanma.

istihrab : Bir musibet sebebi ile perişan olma, mahrum olma.

istihrac : Bir şeyin içinden bir şey çıkarmak. Bir mânâyı istidlâl etmek. Meydana ve harice çıkarmak. Bâzı emareleri beliren şeylerden ileriye âit olacak şeyleri çıkarmak. İstidlâl etmek. (Bak: Tahric) More…

istihracat : (İstihrac. C.) İstihraclar.

istihsad : Ekinlerin hasad (biçilme) zamanı gelme.

istihsal : Hasıl etmek. Husule getirmek. Elde etmek. Üretmek.

istihsalat : (İstihsal. C.) Üretilen şeyler. Bir memleketin veya fabrika gibi faaliyet merkezlerinin çıkardığı, yetiştirdiği şeyler.

istihsan : Beğenmek, güzel bulmak. Bir şeyin iyi olduğu kanaatında bulunmak. Beğenilmek. ◊ Korunmak. Korumak, müdâfaa etmek, karşı koymak. * Sağlam bir yere kapanmak.

istihsanen : Beğenerek, istihsan ederek.

istihsar : Usanmak, fütur getirmek, bıkmak.

istihşaş : Zevklenme, eğlenme.

istihva : Şaşırıp kalmak. Divane olmak. Hevâ ve hevesi hoş görmek.

istihvaz : Zafer kazanma, muzaffer ve muvaffak olma, galib gelme.

istihya : Utanma, haya etme. * Diriltme, yaşatma.

istihza : Alay etmek, birisi ile eğlenmek. * Birisini gülünç duruma düşürmek, maskara etmek.

istihza' : (İstihdâ') Alçak gönüllülük göstermek, kendisini aşağı tutmak.

istihzar : Huzura gelme, hazır etme, huzura dâvet etme. * Hazırlama, bir şeyi hatıra getirme. * Konferans verecek olan hatiplerin okumak ve araştırmak suretiyle evvelce hazırlanması.

istihzarat : (İstihzâr. C.) Hazırlıklar.

istika' : (Saky. den) Su isteme. İçmek için su alma. * Kendini zorlıyarak ve sun'i olarak kusma. ◊ Olacak veya vuku bulacak diye endişelenme.

iştikâ' : (Şekva. dan) Şikâyet etme, şekvada bulunma.

istikad : Yakma, ateşi tutuşturma.

istikade : Adam öldürmüş olan katilin kısasını isteme.

istikak : Bitkilerin sık ve çok olmalarından dolayı birbirine dolaşık olmaları. ◊ Tokuşmak.

iştikak : Türemek. Bir kökten ayrılan kelimelerin asılları ve birbirleri ile olan münâsebetleri, meydana gelişleri. * Çatallaşmak. Yarılmış bir şeyin bir şıkkını almak. * Edb: Aynı kökten türemiş olan More…

istikamet : Hatt-ı hareketi doğru olmak. Doğruluk, nâmuslu hareket. Her işte itidal üzere bulunmak. Adâletten, doğruluktan ayrılmayıp, diyânet ve akıl içinde yürümek. * Allah'a kulluk etmek. * Bir More…

istikan : Şüphesiz ve zansız olmak.

istikâne : (İstikânet) Alçaklık etmek. * Zillet ve meskenet göstermek. * Tevazu göstermek.

istikâre : Hızlı hızlı yürüme. * Yükleri sırtına yükleyip götürme.

istikaz : Uykudan uyanmak.

istikbah : (Kabih. den) Çirkin görme, ayıplama, kabih sayma.

istikbal : Ati, gelecek zaman. * Karşılayış, gelen bir kimseyi karşılamak.

istikbal-bîn : f. Geleceği bilen ve gören.

istikbalen : Karşılayarak, karşılamak üzere. * Gelecek zamanda, ilerde.

istikbalî : Gelecek zamanla alâkalı. İstikbale mensub.

istikbaliyye : Edb: Yeni gelen bir kimsenin karşılanması sebebiyle yazılan manzume.

istikbar : (Kibr. den) Önemseme, ehemmiyet verme. * Kibir, gurur, enaniyet. Kendini büyük görme, mağrurluk.

istikdam : Önde bulunma, öne geçme. * Çok ayaklı olma. Ayaklarının adedi fazla olma.

istikdar : Cenab-ı Allah'dan (C.C.) hayırlı şeylerin olmasını isteme.

istikfa : Yetinme, kâfi bulma, yeter sayma. Mevcud olan ile iktifâ etme. ◊ Bir kimsenin başına veya ensesine sopa ile vurma.

istikfaf : (Kifâf. dan) Kanaat etme, az şeyi yeter bulup râzı olma. * Yetişme. * Dilenci gibi el uzatma.

istikfal : Çekmecede, kasada veya kilitli bir yerde bulundurma. ◊ (Kefâlet. den) Kefil olma, kefilliği kabul etme.

istikla : Te'hir etme. Sonraya bırakma. * Alıkoyma, mâni olma, engel olma. * Veresiye alma, borç olarak alma.

istiklâl : (Kıllet. den) Kendi başına olmak, kimseye bağlı olmayış, müstakil oluş. * Az bulma, kâfi görmeme. * Rey sahibi olup keyfi iş görme ve başkasının emrine ve fikrine tâbi olmaktan uzak kalma. More…

istiklâlcu : f. İstiklâl arayan. Müstakil olmak, hür olmak için çalışan.

istiklâliyet : İstiklâl üzere bulunma. Hür ve müstakil olma. Başlı başına buyruk olma.

istikmal : Bir şeyin olgunluğa, kemale erdirilmesi. İkmal etmek. Eksiksiz ve tam oluş, tam ve kâmil olmak.

istiknah : (Künh. den) Bir şeyin hakikatını ve künhünü araştırma.

istiknan : Gizlenme, saklanma.

istikra' : Gezmek, dolaşmak, etraflı bilgi edinmek. ◊ Kiralamak, kiraya vermek.

istikrab : Yaklaştırma, yakınlaştırma. * Akraba olma.

istikrah : Bir şeyi kötü ve kerih görmek. Beğenmemek, nefret etmek. Bir şeyi cebir ve ikrah ile işlemek.

istikraî : Man: İstikraya ait ve müteallik. İstikra' yolu ile.

istikram : Kerem ve lütuf isteme.

istikrar : Karar ve sebat üzere olmak. Karar kılma. Sâkin olmak. Yerleşmek. ◊ (Tekrar. dan) Tekrarlatmak.

istikraz : Borçlanmak. Ödünç almak. Borç almak.

istikrazat : (İstikraz. C.) Ödünç para almalar, borçlanmalar.

istiksa : Bir şeyi inceden inceye araştırma, künhüne varmaya çalışma. * Tıb: Bir dahili hastalığı iyi teşhis edebilmek için âlet kullanma.

istiksab : Kazanma, kesbetme.

istikşaf : (C: İstikşâfât) (Keşf. den) Keşfetmeğe çalışma. * Ne olup bittiğini öğrenip anlamak için araştırma yapma.

istiksam : Yemin teklif etme. * Bölüşme, taksim etme, paylaşma.

istiksar : (Kesret. den) Çok görme, çok görünme. Çoğumsama, çoğumsanma. * Çokluğu isteme. ◊ (Kasr. dan) Kısma. Bir şeyin kısaltılmasını isteme.

istiksas : (Kısas. dan) Kısas isteme. Bir katilin şeriatça öldürülmesini isteme.

istiktab : Söyleyip yazdırma. Dikte ettirme. * Yazısını kontrol etmek için bir kimseye bir kaç satır yazı yazdırma. ◊ (Kutb. dan) Kutuplaşma, bir kutubun etrafında toplanma, bir kutuba More…

istiktal : Ölümden korkmayarak kendini tehlikeye atma. Tehlikeli işlere yiğitçe atılma.

istiktam : Gizlemeğe çalışma. Saklamak için uğraşma.

istiktar : (Katr. den) Damıtma. Damla damla akıtma. ◊ Damla damla akıtma, damlatma.

istikvas : Kavislenme, kıvrılma, yay gibi eğilme.

istikya : (Kayy. den) Kusma, istifrağ etme.

istikzar : Çirkin, pis ve kötü görmek.

istila : (Vely. den) Kaplamak, yayılmak. * Ele geçirmek. İşgal etmek. * Meydanın sonuna erişmek. * Basmak. Galebe etmek. ◊ Ateşte ısınma.

istilab : (Selb. den) Kapma, kapıp alma, selbetme.

istilac : İçilecek şeylerden pek çok içme.

istilad : Doğurtma. Çocuk isteme.

istiladî : Doğurtucu.

istilah : Tabir, deyim. Belirli bir topluluğun, bir lafzı lügat mânasından çıkararak başka bir mânada kullanmaları. * Bir ilim veya mesleğe âid kelime. Terim. Erbab-ı ilim arasındaki ve herkesin More…

istilahat : Istılahlar. İlmî tabirler.

istilahî : Istılaha dair. Istılaha âid ve müteallik.

istilal : Sıyırıp çıkarma. Sıyrılıp çıkarılma.

istilam : Öpmek veya el sürmek. Selâm vermeyi isteme. * Kâbeyi tavaf esnasında Hacer-ül Esvede el sürmek, el süremese el işareti ile öper gibi yapmak, okşamak. ◊ Kesme, koparma.

istilane : Bir şeyi mülâyim görmek, mülâyim bulmak.

istilbas : Geç kalma, gecikme.

istilhak : İlhâk olmağa, katışmağa çalışma.

istilka' : Arka üstü yatarak uyuma.

istilzam : Lüzumlu olmak. Gerektirmek. Lâzım addetmek. İcâbettirmek.

istilzaz : Hoşa gitmek, lezzet almak.

istim : Buharla işleyen makinaların kazanında birikip makinayı işleten buğu, buhar. ◊ f. Cerahat. Yara.

istima : Birisinin ziyaretine gitmek.

istima' : (Sem'. den) Dinlemek. Kulak vermek. Dinleyip kabul etmek. İşitmek.

istimaha : Birisinden hayır ummak. İyilik ve şefaat beklemek.

iştimal : İçine almak, kaplamak. Çevirmek, ihata etmek. Şâmil olmak.

istimale : Avutmak. Meylettirmek. Cezbettirmek. * Gönül almak. Çok mal sahibi olmak.

iştimam : Gereği gibi koklamak. Koku duymak.

istiman : Aman dilemek, himaye istemek. * Teslim olmak.

istimare : ing. Gümrük'e ticarî mallara değer takdiri. * Baha biçme.

istimaze : Ayrılma, ayrı durma, açıkta bulunma.

istimbat : (Bak: İstinbat)

istimbot : ing. Küçük vapur, çatana.

istimdad : Medet ve yardım istemek.

istimhal : (Mehl. den) Zaman isteme, mühlet isteme.

istimla : Bir şey yazılmasını istemek. Birisine birşey yazdırmak.

istimlak : İcraî karar alma salâhiyetini hâiz bir amme hükmî şahıs (Vilâyet, Belediye v.s.) tarafından bir malın, halkın faydası için karşılığı verilip alınarak umumun istifadesine arzedilmesi. * Mülk More…

istimlal : (Melâl. den) Can sıkılıp usanma, melâl getirme.

istimnan : İhsan isteme.

istimrar : Devam. Sürüp gitmek. * Kavi ve dâim olmak.

istimrarî : İstimrara ait ve müteallik. Devamlılık, sürüp gidiş.

istimsak : (İmsak. dan) Nefsine hâkim olma, kendini tutma.

istimsal : Misal edinmek. Örnek tutmak.

istimta' : (Temettü. den) Faydalanma, menfaati olma.

istimtar : Yağmur dileme.

istimzac : Uyuşmak. Beraber karışmak. * Birisinin mizacını, huyunu öğrenmeğe çalışmak. * Yoklamak. Fikrini, re'yini sormak.

iştin : Toprak kandili. ◊ Toprak kandil.

istina' : Seçme, intihab, ayırma. * Adam seçme. * İyilik etmek. * İş işletmek.

istinaa : Yürüyüşte bir kimseyi geçme.

istinabe : Niyabet istemek. * Huk: Başka bir tarafta görülen bir muhakeme için, şahid veya maznunun yazılı ifadesinin alınması. Muhakemenin icab ettirdiği muameleleri yapması için bir mahkeme More…

istinad : Dayanma. Güvenme. * Sened veya delil söylemek, göstermek.

istinaden : İstinad ederek. Dayanarak, güvenerek.

istinadgâh : f. Dayanacak yer. Güvenecek yer veya kimse.

istinadgerde : İstinad edilmiş. Kendine güvenilmiş veya dayanılmış.

istinadî : İstinad etmekle alâkalı.

istinaf : Baştan başlamak. Yeniden başlamak. * Gr: Sözün başlangıcı. * Huk: Dâvâ Mahkemesinin verdiği hükmü beğenmeyip bozulmasını daha üst mahkemeden istemek. Dâvâ mahkemeleri ile Temyiz Mahkemesi More…

istinafen : İstinaf yolu ile.

istinahe : Yaygarayı basma. * Ağlamak isteme. * Kurdun uluması.

istiname : Uyur gibi görünme. Yalandan uyuma.

istinan : Misvâk kullanma. Dişleri temizleme. (Misvâk kullanmak, sünnet-i seniyyedendir.)

istinare : Parlatmak. Parlak ve aydınlıklı olmak. * Ateş istemek.

istinas : Alışmak. Ünsiyetli olmak. Vahşiliğin gitmesi. Ürkekliğin kalkması.

istinase : Bir kimseyi beraber götürme. * Depretme.

istinba : Haber sormak. Haber istemek. * Vâkıf olmak. Bilmek.

istinbat : Bir söz veya bir işten gizli bir mânâyı meydana koymak. * Müçtehid veya büyük bir âlimin gizli bir mânâyı içtihadı ile meydana çıkarması. * Bir mes'eleyi derin tetkik ile meydana More…

istinca : 'Birisinden maksadını istihsal etmek. * İlm-i Hâlde: Pislikten temizlenmek. Abdest bozduktan sonra veya abdest almadan evvel; kan, sidik, meni' gibi şeylerin çıktıkları yeri More…

istincad : Yardım isteme.

istincah : İşinin olmasını isteme.

istincas : Bulaşma veya bulaştırma.

istinfad : Bir şeyden bıkkınlık gelme, usanma. * Bir şeyi tüketme, harcama.

istinfak : Malı harcıyarak tüketme. * Nafaka peydâ etme.

istinfar : Ürküp dağılma.

istinfaz : Bir yerin bütün her tarafını iyice öğrenebilmek için dikkatle bakma, inceleme.

istinga : İtl. Yelkenlerin yukarı kaldırılıp toplanması ve bu işin yerine getirilmesi için verilen kumanda.

istinhac : Bir kimsenin dediğine uyma. Söylediğini yapma. Yoluna gitme.

istinhas : Haberi iyice inceleme.

istinhaz : Bir kimseye bir iş için kımıldamamasını emretme.

istinka : Pâk olmasını istemek. İstincadan sonra hiç bir pislik eseri bırakmamak.

istinkâf : Kabul etmemek. Çekimser kalmak.

istinkâh : (Nikâh. dan) Bir kadını nikâhla alma, nikâhlamak isteme. ◊ Araştırma. Ağız koklama.

istinkâr : Bilmemezlikten gelmek. * İnkâr etmek. * Bilmediği bir şeyi sormak.

istinkas : Bir şeyin fiatını düşürmeye çalışma, ucuzlatmağa uğraşma.

istinkaş : Nakşetme, nakşedilmesini isteme.

istinşa : Güzel koku koklama. * Haber, havâdis araştırma.

istinsa' : Veresiye isteme. * Borcunu ödeyebilmek için mühlet isteme.

istinsab : (Neseb. den) Soyu bildirme. Soy dâvâsı gütme.

istinşad : (Neşd. den) Bir kimseden şiir okumasını isteme. * Birine manzume okutma.

istinsaf : Alacağını alma. Hakkını tamâmen alma, ödeşme.

istinsah : (Nesh. den) Sahifeyi çoğaltmak, nüshasını yazmak. Kopya etmek. * Silinmesini ve iptalini istemek. ◊ (Nush. dan) Nasihat alma. Öğüt isteme.

istinşak : Abdest veyâ gusül esnâsında burun'a (üç defa) su çekmek. * Şiddetle koklamak, koklatmak.

istinsar : Burna su veya başka bir ilâç çekip temizleme. * Püskürme. ◊ (Nasr. dan) Yardım isteme.

istinsaren : Arka çıkarak. * Yardım ümid ederek.

istintac : Netice almak. Netice çıkarmak.

istintak : Söyletmek. * Huk: Sorguya çekmek. Maznundan işlediği fiile dâir ifade almak.

istintaknâme : Huk: Sorguya çekilen kimsenin ifâdesinin yazıldığı kâğıt.

istinzal : Tenzil etmek. İndirmek. * İnmesini istemek.

istir'a : Riâyet isteme.

iştira : Satın almak. Mübayaa etmek.

istira' : İki tâne odun parçasını birbirine sürte sürte tutuşturma. * Çakmak taşında ateş çıkartma.

istirab : (Bak: Iztırab)

istirabe : Bir kimsenin hâlinden şüpheye düşme, kuşkulanma.

istirah : Yardım isteme, istimdat.

istirahat : Dinlenmek. Rahatlamak.

istirak : Sirkat etmek. Çalmak. Hırsızlık etmek.

iştirak : Ortak olmak. Ortaklık etmek. Bir işde yer almak. Hissedâr olmak. * Bir lâfızda çok mânalar müşterek olması. Meselâ: 'Ayn' kelimesi. Hem göz, hem de kaynak mânasına gelir.

iştirakî : Ortaklığa ait, ortaklıkla alâkalı. * Komünist.

iştirakiyye : Komünistlerin bir nazariyesi olan sosyalistlik.

iştirakiyyun : Komünist sosyalistler.

istiram : Hürmet etme, saygı gösterme.

iştirat : (Şart. dan) Şarta bağlama, şarttlaşma.

istirbah : (Rıbh. den) Fâize para yatırma, fazla faizle verme.

istirca : (Recâ. dan) Yalvarma, dileme, rica etme.

istirca' : Geri dönmek. Dönmeği arzulamak. * İlm-i Hâlde: Bir cenaze gördüğü zaman: $ diye söylemek.

istirda' : Çocuk emzirtme.

istirdad : Geri almak. Geri almayı istemek.

istirdaf : Beraber olmayı istemek, beraber gitmeği arzu etmek.

istirfa' : (Ref'. den) Yapılmasını arzulama. * Yukarı kaldırılmasını isteme.

istirfad : Yardım isteme.

istirfah : (Refh. den) Refah, rahatlık ve bolluk isteme. * Rahatlık ve bolluk içinde bulunma.

istirha' : (Rehavet. den) Gevşeme, uyuşma, tembelleşme, rehavet gelme.

istirhab : Korkutma veya korkutulma.

istirham : Merhamet istemek. Yalvarmak. * İzin istemek. Rica etmek.

istirhamat : (İstirhâm. C.) İstirhâm etmeler, yalvarmalar, ricâ etmeler.

istirhamname : f. Bir rica veya arzu maksadıyla yazılan mektub.

istirhan : (Rehn. den) Rehin alma veya rehin alınma.

istirhas : Bir şeyi ucuz görme, ucuz sayma.

istirkab : (Rekabet. den) Çekememe, rekabet yapma.

istirkak : (Rıkk. dan) Harbde düşman tarafından esir alma. * Köle edinme, bir kimseyi kendine köle olarak alma.

istirşa' : Bir işi yapmak için bir şey isteme. * Rüşvet isteme.

istirşad : (Reşad. dan) Hak yoluna gitmek isteme.

istirvah : Rahatlama, istirahat etme. * Şiddetle koklama.

istirzak : (Rızk. dan) Rızk ve nafaka elde etmek için çalışma.

istirzal : (Rezalet. den) Rezil sayma. Kepaze, bayağı ve aşağılık görme.

istis'ab : Zor addetmek. Güç saymak. * Güçlük çekmek.

istis'ad : (Sa'd. dan) Uğurlu sayma. Mes'ud nazarıyla bakma.

istis'al : (Suâl. den) Soruşturma, tahkik etme, araştırma.

istiş'ar : Bir mes'elenin yazılıp bildirilmesini istemek. * Kullanmak. * Ürkmek.

istiş'arat : (İstiş'ar. C.) Yazı ile bildirilmesini istemeler.

istisa' : Bollaşma, bollanma, genişleme.

istisabe : Sevap kazanmak isteme.

istisak : Bir kimseden itimad edilir bir vesika veya senet alma.

istisal : (Asl. dan) Kökten koparıp çıkarmak. * Tıb: Bedenden kesilmesi veya koparılması istenen bir parçayı, uru kökünden koparmak.

istisar : Bir şeyden fazla miktarda alma, çoğaltmağa çalışma. ◊ Kolaylaşmak, kolay olmak.

istişarat : (İstişare. C.) İstişareler, danışmalar, meşveret etmeler.

istisare : Toz savurma, tozutmak, toz kaldırma. * Fesatçılık ve fitnecilik yapmak.

istişare : Meşveret etmek. Fikir danışmak. Müşâverede bulunmak.

istişat(a) : (Şatt. dan) Çok kızma, öfkelenme, gazaba gelme. * Coşma, taşma. * (Kuş) hızla uçma.

istisbat : (Sebt. den) Acele etmeyip tedbirli ve hesaplı davranma.

istisdad : (Sedad. dan) Doğruluk, dürüstlük.

istisfa : Madeni eritip tasfiye etmek, hâlisini almak.

istişfa : Şifa istemek. Hastalıktan kurtulup iyi olmayı arzulamak.

istişfa' : Birisinin yardımını istemek, şefâat dilemek.

istişfaen : Derdine derman aramak gayesiyle. Şifa istemek suretiyle.

istişfaf : (Şeffaf. dan) Şeffaf ve saydam olma.

istisgar : Küçümsemek. Küçük görmek. Kerih görmek.

istishab : Fık: Mazide sabit olup bilâhare zâil olduğu bilinmeyen bir şeyin hâlâ devam ettiği sayılmasıdır. ◊ (Sohbet. den) Yanına alma. Birlikte götürme, beraber götürme.

istishaben : Beraber götürerek, yanına alarak.

istişhad : Birisinin şâhidliğini istemek. Şâhid göstermek. Delil olarak ileri sürmek. * Şehid olmak.

istişhadat : (İstişhad. C.) Şâhid göstermeler, delil olarak misâl göstermeler. * Şehid olmalar.

istişhaden : Şâhid göstererek, şâhid getirerek.

istishal : Kolay saymak. Bir şeyi kolay addetmek.

istishar : Alay etme, zevklenme, eğlenme.

istişhar : Şöhret sahibi olmak. Şöhret kazanmak.

istiska' : (Saky. den) Su isteme. Susama. * Yağmur duasına çıkma. * Vücudun bazı yerlerinde su toplanması hastalığı.

istiskal : Ağır bulup hoşlanmadığını anlatmak. Soğuk muamele ederek sevmediğini bildirmek.

istişkal : Zorlaştırma, güçleştirme, müşkülât verme.

istislaf : (Selef. den) Birinin yerine geçme. Selef olma.

istislah : Bir şeyi iyi olarak görmek isteme. Bir şeyin iyi olmasını isteme.

istislal : Çekip çıkarma, sıyırma.

istislam : Uyma, tabi olma. * Müslümanlığı kabul etme. İslâm olma. * Yolun ortasından gitme.

istişmam : Koklamak. Kokusunu almak. * Hissetmek, sezmek, dolayısı ile anlamak. * Uzaktan haber almak.

istismar : Menfaatine âlet etmek. İşletmek. * Kıymetlendirmek. Sömürmek.

istisna : Ayırmak. Kaide dışı bırakmak. Müstesna kılmak. * Arapçada istisnâ kelimeleri şunlardır: $

istisna' : San'atlı olarak yapmak. * Bir şey yapmak için san'atkârla anlaşma yapmak.

istisnaat : (İstisna. C.) İstisnalar, müstesna kılmalar, ayırmalar.

istisnaî : İstisnaya âit. Ayırmayla alâkalı.

istisnan : İhtiyarlama, yaşı ilerleme, yaşlılanma.

istişra : Satın alma. Satın almak isteme.

istisra' : (Sür'at. den) Sür'atlendirme, hızlandırma, çabuklaştırma.

istişrab : İmâ ederek ve kapalı olarak anlatmak isteme. * İçmek isteme.

istişraf : Ellerini güneş ışığına siper etme.

istisrar : Odalık alma.

istisvab : (Savab. dan) Doğru bulma, mâkul görme, beğenme.

istisvaben : Beğenerek, doğru bularak, mâkul görerek.

istisvabgerde : f. Beğenilmiş. Doğru bulunmuş, tasvib olunmuş, mâkul görülmüş.

istit'am : Yemek isteme. Yiyecek şeyler taleb etme.

istitaat : (Tav'. dan) Tâkat getirmek. Kudreti ve gücü yeter olmak.

istitabe : Tövbe ettirme. Tövbe teklif etme. ◊ Hoş ve iyi bulma.

istitaf : Kaplama, ihtiva etme.

istital : Gözyaşları inci gibi dökülme. * Birbiri ardınca çıkma. Birbirinin peşinden çıkma.

istitale : Uzanmak. Uzantı. Uzayıp gitmek. * Birisi üzerine faziletlilik dâvasında bulunmak. * Tecvidde: Harf okunduğunda sesin imtidadına, uzamasına denir. Bu harfe müstatıl harfi de denir. Bu sıfat More…

istitan : Vatan edinme, bir yerde yerleşme, yurt edinme.

istitar : Kapanmak, örtünmek. ◊ Yazma.

istitare : Gönderme veya gönderilme. Yollanma. * Uçurma veya uçurulma. ◊ Örtülecek, perdelenecek şey.

iştitat : Zulmetme. Haksızlık etme. Hükümde ve sair işlerde eziyet etme. ◊ Dağılma. Perişan olma.

istitba' : Tâbi olmayı istemek. Peşinden sürüklemek.

istitbab : (Tıbb. dan) Doktora başvurma, kendini hekime gösterme. * İlâç arama. * Çare isteme, derdine devâ arama.

istitla' : (C.: İstıtlâât) (Tulu'. dan) Anlamağa ve bilmeğe çalışma. Öğrenmeğe gayret etme.

istitlak : İç sürgünü olma. Amel olma, ishal olma. * Boşanmayı isteme.

istitmam : (Tamam. dan) Tamamlama, tamamlamağa çalışma. Tamamlamasını isteme. Bitirmek için uğraşma.

istitrab : Neşe arama, eğlence isteme. ◊ Sevinmeyi, süruru istemek.

istitrabî : Sürur ve sevinmeyi istemeğe dâir.

istitrad : Edb: Bir söz söylerken o fıkra içinde başka bir bahis nakletmek.

istitraden : Edb: Bir bahis anlatırken, söz gelimi, başka bir mes'eleyi de anlatıvermek suretiyle.

istitradî : İstitrad ile alâkalı. Asıl mevzudan olmayan.

istitradiyat : (İstitrad. C.) İstitrad şeklinde söylenen sözler.

istitraf : (Turfe. den) Hiç görülmemiş bir şey sayma. * Şubelendirme, dallandırma.

istiva : Müsavi oluş. Temasül. * İ'tidal, istikamet ve karar. * Kemalin sâbit olması. * Kaba kuşluk zamanı. * Yükselmek, yüksek olmak. Üstün olmak. * İstila eylemek.

iştiva' : Kızarma, pişip yenecek duruma gelme.

istivfa : Vefa istemek.

istiya' : Kötü davranma. Fena muamelede bulunma.

istiyad : Avlamak. Vahşi hayvanı ele geçirmek.

istiyaf : Yaz mevsimini geçirmek, bir yerde yazlamak.

istiyak : Misvâk kullanma.

iştiyak : Fazla arzu ve şevk. Tahassür. Hasret çekmek. Özlemek. Göreceği gelmek.

istiyas : (Ye's. den) Ye'se düşme, ümitsizlenme.

istiz'af : (Za'f. dan) Zayıf ve âdi görme, küçümseme.

istiza' : Işıklanma, aydınlanma.

istizade : (Ziyade. den) Arttırılmasını arzulama, çoğaltılmasını isteme.

istizae : (Ziya. dan) Işıklanma, aydınlanma, ziyalanma, nurlanma.

istizah : Belirsiz ve mübhem bir şey hakkında açık söylenmesini istemek. İzah istemek. * Gensoru. Bir mes'ele hakkında mebuslar tarafından başbakana veya bakanlardan birine açılan ve sonunda More…

istizahen : Bir şeyin açıklanmasını isteyerek.

istizale : (İzale. den) Yok edilme, izale olma.

istizan : Bir hususta izin istemek. İzin için danışmak.

istizare : Ziyaretine gelinmesini isteme veya ziyarete gelmesi istenilme.

istizhan : Akıl etmek, düşünmek.

istizhar : Dayanmak. Güvenmek. Arka vermek. * Yardım istemek. Zahîr istemek. * Ezberlemek. * Aşikâr etmek.

istizkâr : (Zikr. den) Hatıra getirme, hatırlama. Tahattur etme. * Ezberleme, ezber etme.

istizlal : (Zıll. dan) Gölgelenme. Gölge altına girme. * Sığınma, himâyesine girme. * Gölgede oturma. ◊ (Zill. den) Aşağılık ve zelil görme. * Bayağı ve âdi görülme. ◊ (Zelle. den) More…

istizmam : Zemmetme, yerme, tenkid etme. * Kötü ve beğenilmeyen işler yapma.

istizmar : (Zamir. den) Düşüncelerini öğrenme, fikrini yoklama. Maksad ve niyetini anlamağa çalışma.

istizraf : (Zerafet. den) Zarif görünme, incelik gösterme. Zerafet gösterme.

istuh : f. Âciz, güçsüz, kuvvetsiz. Perişan, mahzun, biçare.

isva' : Kuruma, yaşlığı ve rutubeti kaybolma.

işve : Güzellerin gönül çeken naz ve edâsı. Gönül çekici tavır.

işvebaz : f. Naz edici, edâ yapan, cilveli. * Meşhur bir cins lâle.

isvede : Küçük bir böcek adı. * Kuvvetli.

isvidad : Kararma, kara olma, esmerleşme. Siyahlanma.

isyan : İtaatsizlik. Emre karşı gelmek. Ayaklanmak.

it'ab : Yormak. Yorgunluk vermek. Sıkıntı vermek.

it'am : Yemek yedirmek. Doyurmak. Taam vermek. ◊ İkiz doğurma. ◊ (Bak: İt'âm)

it'amiyye : Bazı vakıf müesseselerinde fakirlerin doyurulması için ayrılan tahsisat.

it'as : Öldürme, katletme.

ita : Edb: Kafiyenin bir mânada olarak aynen tekrar edilmesi.

itaat : Alınan emre uymak. Söz dinlemek. İnkıyad etmek. Boyun eğmek. Âmirin meşru emirlerini dinleyip ona göre hareket etmek.

itab : Tekdir etmek. Şiddetle hitab etmek. Azarlamak. Terslemek. Paylamak. Rencide etmek. Darılmak. ◊ Kolsuz ve yakasız kadın gömleği.

itabe : İyi etmek. * Hoş kokulu etmek.

itabname : f. Azarlama mektubu.

itad : İnekten süt sağarken, hayvanın ayağına geçirilen ip. ◊ Kazık çakma.

itaf : Kaftan.

itaha : Bir şeyi tamamlama, yapıp bitirme, hazır etme.

itak : Hürriyet. * Kuvvet. * şiddet.

itaka : Güç etmek, zorlaştırmak.

itale : Uzatmak. Sözü uzun etmek. Tatvil-i kelâm etmek. * Birini zemmetmek, ayıplamak.

italik : Fr. Üstten sağa doğru yatık matbaa harfi.

itam : İdrar zorluğu, idrar tutukluğu.

itan : Vatan sayma, yurt kabul etme.

itar : (C.: Utur) Dudak kenarı. * Elin kasnağı. * Diğerlerini ihâta eden nesne.

itar(e) : Bir şeyin peşini bırakmayıp tâkib etme. * Dikkat ve hiddetle bakma.

itare : (Tayerân. dan) Uçurma veya uçurulma. * Hızla gönderme, yollama. * Otomobil tekeri. ◊ Uçurma, uçurulma.

itaş : (Atş. dan) Susuz bırakma, susuz olma. ◊ (Atşân. C.) Susamış olanlar.

itat : Düşmanlık, zıtlık, adavet, muhasame.

itave : (C.: Etâvâ) Rüşvet verme.

itba' : Tâbi' kılmak. Ardına katmak. * Gr: Bir kelimenin sonuna ilâve edilen tekerleme nev'inden mânasız söz. (Yazmak mazmak, Okumak mokumak gibi.)

itbak : (Itbak) Kaplamak. Kapamak. Kapaklamak. * İttifak etmek. * Tecvidde: Harf okunduğunda, dilin üst damağa kapanması. (Bu halde okunan harfler sad, dât, tı, zı harfleridir. (Bak: İdbak) More…

itbal : Kederlenme, kederlendirme. Derde, hüzne ve kedere düşürme.

itdan : Islanma veya ıslatma.

iteh : Ahmaklık, bunaklık.

iter : (Itret. C.) Nesiller, akrabalar, zürriyetler, aynı soydan gelenler.

itf : Omuzbaşı.

itfa' : Söndürme. Bastırma. Dindirme. * Bir borcu ödeyerek bitirme. * Fizikte: İntizamlı ve eşit zamanlarla sallanan bir hareketin yavaş yavaş azalarak sıfıra inmesi. ◊ Söndürmek.

itfaiyye : Yangın söndürme birliği, teşkilâtı.

itfak : Maksadına eriştirme, gayesine vardırma.

itfal : İnsan vücudunun fenâ bir şekilde kokması. ◊ Kadının oğlanını getirmesi.

itfet : şefkat, merhamet. * Boncuk.

itga : Azdırma, azdırılma.

ithaf : Hediye etmek. Armağan vermek. * Edb: Birisinin nâmına eser yazmak.

ithafname : f. Bir eserin bir kimse adına olduğunu gösteren yazı.

itham : Kabahatli görmek. Suç isnad etmek. Töhmetlendirmek. Kabahatli görünmek. Töhmetli olmak.

ithamî : İthamla ilgili.

ithamname : f. İddianame.

iti : Keskin, kesen. * Mc: Sert, acı.

itilaf : Anlaşmak. Görüşmek. Uyuşmak. Muvafakat. * Cem' olmak, birikmek.

itk : Azad edilmek. Hürlük. Esir veya köle olanın serbest edilmesi. Azad olmak. * Kerem ve hüsn-ü cemâl. Asâlet ve necâbet. Şeref, şan ve kıdem. Kuvvet.

itk alâ mal : Bir köle veya cariyenin kitabet suretiyle olmaksızın cins ve miktarı malum bir mal veya muayyen bir hizmet mukabilinde azad edilmesidir. Buna 'Itk alâ cu'l' da denir. (Ist. More…

itkâ' : Koltuk altına yastık veya dayak koyma. Dayanacak bir şey kullanma. * Yaslanma.

itkan : Pürüzsüz yapmak veya yapılmak. Sağlamlaştırmak. Hakikata yakından vakıf olmak, delileriyle bilmek, inanmak. Bilerek emin olmak. Muhkem kılmak, muhkem yapmak. Sâbit kılmak. ◊ More…

itkname : Azad edilmiş olan köle veya cariyeye azad edildiklerini bildirmek üzere verilen vesika.

itl : (C.: Atâl) Böğür.

itla' : Kokulu şeyler sürünmek. * Hevâiyata heves etme. ◊ Tulu ettirmek, zuhur ettirmek, doğdurmak. ◊ Başkasını geçme. * Te'hir etme.

itlaf : Ziyan etmek. Telef etmek. Bozmak. * Öldürmek.

itlak : Salıvermek. Bırakmak. Koyuvermek. Serbest bırakmak. Serbest olup her tarafta bulunmak. Cezadan kurtarmak. * Boşama. Boşanma. Afvetmek.

itlal : Havâle olma, birşey üzerine yüklenme. * Boşu boşuna zaman geçirme, vakit öldürme. ◊ Hayvanı yedeğinde götürme. * Damlatma.

itlihah : Gözden yaş akma, ağlama.

itlinsa : Çok fazla terleme.

itmah : Yukarı bakma, gözü yukarı dikme.

itmal : Mahvetme, perişan etme.

itmam : Tamamlamak. Bitirmek. İkmal etmek. Tekmil etmek.

itmas : Bir şeye geriden uzaktan bakmak. Helâk etmek.

itminan : Emniyet içinde olmak. İnanmak. Mutlak olarak bilmek. Kararlılık.

itminankârane : f. İtminan göstermek suretiyle.

itna' : Sâlim olmak, sağlam ve sıhhatli olmak.

itnab : Edb: Konuşurken, fazla tafsilât vermek. Lüzumundan fazla sözü uzatmak. (Îcazın zıddı) ◊ (Bak: Itnab)

itnabe : Gölgelik, sâyeban. * Keman teli, keman kirişi.

itnan : (Çocuk) hastalıkdan dolayı gelişememe. ◊ Çınlatma. Madeni bir ses çıkartma.

itr : Hoş ve güzel koku. Güzel kokulu şey. * Yaprakları güzel kokulu bir bitki.

itra' : Bir kimseyi mübalağa ile medhetmek. En güzel şekilde sena etmek. ◊ Doldurma.

itrab : (Tarab. dan) şevke getirme, keyiflendirme. ◊ Toprak serpme. Topraklama.

itrad : Bir kimseyle birlikte bahse girişme.

itrah : (Tarh. dan) Çıkarma, tarhetme, dışarı atma.

itrak : Sükût etmek, susmak. Gözünü yere dikip bakıp durmak. ◊ Bırakma, vazgeçme, terkettirme.

itrar : Kandırmak, igra.

itraz : Kurutma veya kurutulma.

itret : Zürriyet. Nesil. Ehl-i beyt. * Gerdanlık. * Güzel kokulu şey.

itrî : Itra mensub, ıtır gibi kokan. * Müzik ilminde bir üstaddır. Asıl adı Mustafa'dır. Bayramlarda okunan tekbirin ilâhi ve kuvvetli bestesi onundur. Bestelere âid Segâh, Ayin-i Şerif gibi More…

itrif : Habis, hilekâr, kötü, pis.

itrîh : Devenin hörgücü.

itrîs : Hiddetli, cebbar kimse. * Kuvvetli, dayanıklı deve.

itriyyat : (Itr. C.) Güzel kokulu yağ, esans gibi maddeler.

itriyye : Erişte aşı.

itrnak : f. Güzel ve hoş kokulu.

ittiad : Randevu verme.

ittias : Öldürme, helâk etme.

ittiaz : (Va'z. dan) Nasihat ve öğüt dinleme.

ittiba' : Tabi' olma. Arkasından gitme. İtaat etme. Tebaiyyet ve imtisal etme.

ittibaen : Tâbi olarak, ittiba ederek, uyarak.

itticah : Bir cihete gitmek, yönelmek. Teveccüh etmek.

itticar : Ticaret yapma. * İlâç kullanma.İTTİFAK : Beraber hareket için sözleşmek. İttihad ve muvafakat etmek. Söz birliği etmek. Anlaşmak.

ittifaka : Rast gelme.

ittifakan : Birleşerek, anlaşarak.

ittifakat : (İttifak. C.) İttifaklar, sözleşmeler, ittihadlar.

ittifakî : (İttifakiyye) Birleşmeye, sözleşmeye, ittifaka veya uyuşmaya ait. Tesadüfle, rastgele.

ittifakiyyat : Tesadüfle olan şeyler.

ittifakpezir : f. İttifak ve ittihad kabul eden.

ittihab : (Hibe. den) Karşılıksız olarak verilen bir bağışı kabul etme.

ittihad : Birleşmek. Birlik üzere âmil olmak. Birlik. Aynı fikirde olmak. (Bak: İhtilaf)

ittiham : Suç altında bulunmak. Suçlamak. Töhmet altında olmak. Suçlandırmak. (İtham yerine de kullanılır)

ittihaz : Edinmek. Kabullenmek. 'Öyle' diye bakmak. Kabul etmek.

ittika : Sakınmak. Çekinmek. Günahlardan ve bütün kötülüklerden kendini çekmek. Takvâ ile amel etmek. (Bak: Amel-i salih)

ittikâ' : Dayanmak. Yaslanmak. * Oturmak.

ittikâl : Allah'a tevekkül etme, güvenme, dayanma.

ittikan : Muhkem yapılmak. Esaslı ve şüphesiz yakından bilmek.

ittikar : Vakar, gurur ve büyüklük gelme.

ittila : Kokulu şeyler sürünme.

ittila' : (Tulu. dan) Haberli olmak. Öğrenmek. Haberi, malumatı bulunma. * Yukarıdan aşağı bakmak.

ittilaat : (Ittılâ'. C.) Bilmeler, ıttılâlar, öğrenmeler, haberli olmalar.

ittilak : İnşirahlı olma, ferahlı ve sevinçli olma.

ittira' : Dolma, nemalanma. * Solma.

ittirad : İntizamlı, uygun şekilde. Saat gibi intizamlı hareket. Sıra ile birbirini takib eden. Ritmik. ◊ (Bak: Ittırad)

ittisa : Bollaşmak. Genişlik kazanmak. Genişlemek. Vüs'at.

ittisaf : Vasıflanmak. Muttasıf olmak. Sıfat sahibi olmak. Bir hâl takınmak.

ittisafkârane : f. Vasıfları belli olur surette. Bir hal takınarak.

ittisah : Paslanma, kirlenme.

ittisak : Dizilmek. Bir nizam dahilinde sıralanmak. * Beraber olmak. * Tamam olmak. Toplanmak.

ittisal : Ulaşmak. Bitişmek. * Birbirine dokunmak. Yakınlık. Bağlılık. Kavuşmak.

ittisam : (Vesm. den) Damga ve nişan vurma. * Dağlama, süsleme.

ittitan : Bir memlekette veya bir şehirde yerleşme. Vatan edinme.

ittiza' : Alçak gönüllülük, tevazu, mütevazilik. * Devenin, boynuna basarak üstüne binebilmek için, başını aşağı eğme.

ittizah : Vazıh olmak. Açık olmak. Aşikâr olmak.

ittizan : Ölçülü olmak. Vezne girmek.

itval : Uzatmak. Uzatılmak.

itya' : Avdet etmek, dönmek.

ityan : Delil getirmek. * Gelmek. * Vermek. * Vüsul, vasıl. * Vârid olmak. * Zikir ve isbat ve takrir eylemek.

iva' : Barındırma, kondurma. Yerleştirme, oturtma, iskân ettirme.

ivad : İlk işine dönme. * Âdet edinme.

ivar : İkindi vakti, ikindi zamanı.

ivaz : Karşılık olarak verilen şey. Bedel. ◊ f. Hazırlanmış, düzülmüş. ◊ (Bak: İvaz)

ivazan : Karşılık olarak, mukabilinde, karşılığında.

ivec : Eğrilik, çarpıklık, yanlışlık. * Hakkı ve hakikatı eğri büğrü heveslerle tahrif etmek, gayr-i müstakim şekle getirmek. ◊ (Bak: İvec)

ivedi : Aceleci, savruk. Çabuk.

ivezze : (C.: İvezz) Kaz. Ördek. * Gövdesi bodur olan. Bodur gövdeli olan.

ivgen : Koşan, acele eden.

ivz : Ördek. Kaz. * Gövdesi bodur olan kimse.

iy'ad : (Bak: İ'âd)

iyab : Avdet eylemek, geri dönmek.

iyab ü zehab : Gidiş - geliş.

iyad : Kuvvetlendirme, takviye etme. * Takviye eden âlet.

iyadet : Hastayı ziyaret edip hatırını sormak, gidip görmek. ◊ (Bak: Iyâdet)

iyadeten : Hastaya hatır sorarak.

iyaf : Gönül dönmek. * Mütereddit olmak, kararsızlık, tereddüt etmek. * Tiksinmek, iğrenmek.

iyal : Fık : Bir adamın üzerine nafakasını vermek vacip olan, kendilerini geçindirdiği kimseler. ◊ (Bak: Iyâl)

iyalet : İdare etme, valilik yapma. * Bir valinin idare ettiği belde. * Vadi.

iyalullah : Halk, insanlar.

iyan : (Bak: Ayân)

iyanî : Ayân olana ait, âşikâr ve belli olana dair.

iyas : Yeis hali. Ümidsizlik ve kederli oluş.

iyase : Ye'se düşürme.

iyaz : Sığınma. İltica. ◊ (Bak: Iyâz)

iyazen : Sığınarak.

iyd : (Bak: Îd)

iyn : (Bak: În)

iyş : (Bak: Îş)

iz : (C.: Uzuz-A'zâz) Çok zekâlı kötü adam. * Dikenli ağaçların küçüğü.

iz (izin) : Hem, vakt, yevm, hîn gibi kelimelerden sonra ek olarak kullanılır. Meselâ: Hîneizin: O vakit ki. Yevmeizin: O gün ki, kelimelerinde olduğu gibi. * Mâzi fiillerinden evvel iz gelirse: İzküntü More…

iz'ac : Rahatsız etmek. Bunaltmak. * Yerinden koparıp ayırmak. ◊ Rahatsız etmek. Bunaltmak. * Yerinden koparıp ayırmak.

iz'af : Zayıflatmak, kuvvetsiz hale getirmek. * İki kat etmek. İki misline çıkarmak. ◊ Bir şeyin üstüne bir misli koyma. * Zayıflama.

iz'an : Basiret. Anlayış. * Teslim olup itaat etmek. * Akıl. Zekâ. İnanç. İdrak. Bilmek. (Bak: Dimağ)

iz'an-rüba : f. Anlayışı şaşırtan. Aklı oynatan. Çok hayret ve taaccüb veren. Aklı alan.

iza : 'Arabça kelimelerin başında kullanılırsa; birdenbire, bir de bakılır ki, gibi mânalara gelir. İsim cümlesinin evvelinde bulunur.' ◊ İncitmek, eziyet etmek. İncitilmek. More…

iza' : İyiliğe, iyilikle mukabele etme. * Korkma, havfetme. ◊ Hiza, sıra. * Bolluk ve refah sebebi.

izaa : (Izâat) Açığa vurma, belli ve âşikâr etme. * Yüksek sesle bildirme, ilân etme. * Radyo. ◊ Bir şeyi zâyi etmek. Zâyi olmak. Kaybetmek. Mahvetmek, mahvedilmek. ◊ (Bak : More…

izaat : İlân etmek, açığa vurmak. Sesle neşriyat yapmak.

izabe : Eritmek, eritilmek. Su gibi akıcı hale koymak. Yumuşatmak. Islah etmek.

izade : Ailesini koruması için bir kimseye yardım etme.

izae : (İzâet) (Zû. dan) Işık verme, aydınlatma, ziya verme. (Bak: Izaet)

izaet : Parlatmak. Işıtmak. Işıklı olmak. Aydınlık etmek.

izafat : (İzâfet. C.) İzafetler, isim takıları, isim tamlamaları. * Gr: Zincirleme isim tamlaması.

izafe(t) : Bir şeyi bir kimseye veya bir şeye nisbet etmek, yakın etmek. İsnâd etmek. Katmak, katıştırmak. * Bir şey üzerine meylettirmek, havale olmak, bağlanmak. * Mal etmek. * Gr: İki isimden More…

izafeten : İsnad etmek suretiyle, isnad ederek, ona bağlıyarak.

izafî : İzafetle alâkalı, izafete dâir. Ona bağlamak suretiyle. Alâkalı göstererek.

izafiyye : Münasebet. Bağlı oluş. Alâkalılık.

izah : Açıklamak. Bir şeyi anlaşılır hâlde söylemek veya yazmak.

izaha : Bir şeyin çevresini dolaşma.

izahat : (İzah. C.) İzahlar, açıklamalar.

izahe : Bir şeyi ayırma. * Kurtulma. * Yok etme.

izahen : Açıklayarak, izah ederek.

izahet : (C.: Izât) Dikenli büyük ağaç. * Yalan, sihir, bühtan.

izaka : (Zevk. den) Tattırma veya tattırılma. Lezzet ve zevk hissettirme.

izale : Halsiz bırakma. * Uzun etekli elbise. * Kadın yaşmağını açma. * Sarığın ucunu uzatma. ◊ Zevale erdirmek. Gidermek. Ortadan kaldırmak. Mahvetmek.

izam : (Azim. C.) Büyükler. Büyük kimseler. * (Azm. C.) Kemikler. ◊ (Bak: İzâm)

izan : Bildirmek. * Ezan okumak.

izar : Peştemal. Futa. Göğüsten aşağı örtülen elbiseler. * İsmet, iffet. * Zevce. ◊ Yanak. İnsanın yüzündeki yanak kısmı. ◊ f. Suyun dibi.

izare : Bir kimseyi kuşkulandırıp vesveseye düşürme. ◊ Ziyaret ettirme.

izat : Yalan. Sihir. Bühtan. * Dikenli büyük ağaç. ◊ (C.: Izât) Nasihat, öğüt.

izaz : Berk muhkem yer.

izazat : Noksanlık.

izbad : Köpüklenme. * (Ağaç) çiçek açma.

izbandut : Eskiden Rum korsanlarına verilen addır. * Haydut, yolkesen, şaki, eşkiya. * İri vücutlu, korkunç.

izbar : Yazma. Yazma ile bildirme.

izbe : Kuytu. Loş. Pis ve nemli yer.

izca' : Yırtma. * Yatarken vücudun yan tarafı üzerine yatma. ◊ Defetme, kovma.

izdicar : Nasihatı dinleyip kabul etme. Söylenen sözü dinleyip tutma.

izdiham : Kalabalık bir yerde halkın çok birikmesinden meydana gelen sıkıntı.

izdira' : Tahkir etme, hakir ve âdi görme. ◊ Ekin ekme, zirâat yapma.

izdirad : Yutma.

izdiram : Lokmayı iri iri yutma.İZDİVAC : Çift olmak, birbirine eş olmak. Meşru nikâhla evlenmek.

izdiyad : Ziyadeleşmek. Çoğalmak. Artmak.

izdiyal : Kaybetme, yok etme.

izdiyan : Süslenme, bezenme.

izdiyar : Ziyâret etme, gidip görme.

izem : Büyüklük.

izen : Gr: O halde, o takdirde, öyleyse. (Bak: Huruf-u nasibe)

izfaf : Gelin gönderme.

izfar : Biri tarafından tırnaklanma. Bir kimseyi tırnaklama.

izhab : Gönderme. * Giydirme veya giydirilme. * Altun kaplama.

izhac : Oturma, ikamet etme.

izhaf : Yalan söyleme. * Hıyanet etme, verdiği sözünü tutmama. * Hayrette bırakma, şaşırtma.

izhak : Yok etme, mahvetme. * Öldürme. * Oku, nişandan ayırma.

izhal : Hatırdan çıkarma, unutma.

izhar : Açığa vurma. Meydana çıkarma. * Göstermek. Zâhir ve âşikâre ettirmek. * Yalandan gösteriş. * Tecvidde, iki harfin arasını birbirinden ayırıp açarak ihfâsız, idgamsız olarak okumaya denir. Bu More…

izîn : (İze. C.) Her biri bir fırkaya mensub. Parça parça, fırka fırka. Müteferrik hâlde.

izin : (Bak: İzn)

izinname : f. Eskiden bir nikâhın kıyılabilmesi için kadı tarafından verilen izin kâğıdı.

izk : Ağaç dalı. * Hurma salkımı. ◊ (C. Azâk) Hurma salkımı.

izkâm : Zükâm hastalığına yani nezleye uğratma.

izkâr : Hatıra getirmek, andırmak, hatırlatmak.

izlaf : Yakın etmek. Toplamak, cem' etmek.

izlak : Süçtürüp kaydırma. ◊ (Bak: Zelâka)

izlal : (Zıll. dan) Gölge yapmak. Gölge koymak. Gölgelendirmek. ◊ (Züll. den) Alçaltmak. Haysiyetsiz ve hakir etmek. ◊ Gölgeli olma, gölgelendirme. ◊ (Bak: Idlâl)

izlam : Karanlık olmak. Zulme giriftar olmak. Zulme tutulmak. ◊ Karanlık, zulmet. * Zulmetme, karanlıkta bırakma.

izmam : Bir kimseden söz alma. * Bir insanı kötülenecek bir halde bulma.

izmame : (C.: Ezâmim) Cemaat, topluluk.

izmar : (İzmâr) Kalbde gizlemek, saklamak. Belli etmemek. ◊ (Bak: Izmar)

izmihlal : Bozulup gitmek. Perişan olmak. Yok olmak. Görünmez hale gelmek.

izmihrar : Surat asma. * (Yıldız) parıldama. * Kış mevsiminin şiddetli olması.

izmil : Keskin demir. * Çekiç. * Deri kesmekte kullanılan bıçak.

izn : (İzin) Yasağı kaldırmak. Bir şeye ruhsat vermek. Yol vermek. Hizmetten çıkarmak.

iznab : Günah işleme. Günahkâr olma. * Kuyruk takma.

iznan : Bir kimseyi kabahatlı çıkarma.

iznillâh : Allah'ın (C.C.) müsaadesi, izni.

izra' : Korkutma. * Çok fazla medhetme, aşırı derecede övme. * Altun arama. ◊ Zelil etmek, hor hakir etmek, alçaltmak. ◊ Arşınlama, ölçme.

izraf : Zarflamak. Zarfa koymak.

izram : Ateşi tutuşturma, ateşi alevlendirme.

izrar : Zarar vermek. Zarara uğratmak.

izrat : Yellendirmek.

iztica' : Namaz kılarken secdede koltukları sıkarak göğsü yere değdirme. * Yan üstüne yatma.

iztilam : Koparmak. Kat'etmek, kesmek.

iztimar : Atı, idman yaptırarak yola dayanabilecek şekilde kuvvetlendirme. * İnce belli olma.

iztina' : Sıkılma, utanma, kızarma.

iztirab : Acı, elem, sıkıntı, vesvese, azab.

iztirab-âver : f. Iztırab veren, elem çektiren.

iztirabat : (Iztırâb. C.) Elemler, acılar, sıkıntılar, azablar. Vesveseler.

iztiram : Saç ve sakala kır düşme. * Alevlenme.

iztirar : Çâresiz olmak. Mecburiyet. İhtiyaç.

iztirarî : Çaresizlik içinde oluş. Mecburiyet.

iztirariyat : (Iztırarî. C.) Mecburi olarak yapılan şeyler, mecburiyetler.İA' $ Bir nesneyi kab içine koyup saklamak.

izyan : Süslenme, donatılma.

izz : Kıymet. Değer. Güçlü oluş. Alikadir olmak. Kavi. Şerif. Azim.

izz ü şerefle : Güle güle, uğurlar olsun.

izzet : Bir kimse zelil iken kavi ve kudret sahibi olmak. Ziyâdelik ve üstünlük. * Değer, kıymet. Kuvvet. Muhterem ve mu'teber olmak. * Bulunmaz derecede az olan şey.

izzetlû : Şeref ve itibar sahibi. * Eskiden belirli bir mevki ve rütbe sahiblerine verilen ünvan.

izzî : Tahammüllü, sabırlı kimse.

Çerez Ayarları

Zorunlu Çerezler

Performans Çerezleri

Reklam veya Hedefleme Çerezleri

Analitik Çerezler

Kişiselleştirme Çerezleri