Osmanlıca Sözlük

OSMANLICA SÖZLÜK

A B C D E F G H I J K L M N O P R S T U V Y Z

gabane : Kişinin fikir ve tedbirinin zayıf ve eksik olması.

gabari : Fr. Kara nakil vasıtalarındaki yükün yükseklik ölçüsü.

gabavet : Ahmaklık, anlayışsızlık, bönlük, kalın kafalılık. (Fıtnetin zıddı)

gabb : Sıtmanın gün aşırı tutması.

gabe : Sık ormanlar, balta girmemiş koru ormanı.

gaben : Rey ve tedbirin zayıf ve eksik olması.

gaber : Büyük meşakkat.

gabere : Ağaçlık yer. * Bir şey üzerine çökmüş toz.

gabes : Karanlık gece. * Biraz bulanık renkte olan beyazlık.

gabeş : (C.: Agbâş) Gecenin sonu.

gabgab : (C.: Gebâgıb) Çifte gerdan çene altı. Şakak.

gabî : Ahmaklık eden, budalalık eden. ◊ Anlayışsız, ahmak, bön.

gabîbe : Sabah sağılan koyun sütünün üzerine akşam yine sağıp, ertesi güne bekletilip ekşiyen süt.

gabin : Aldatıcı, hilekâr, alışverişte hile eden.

gabir : İstikbal. * Gr: Gelecek zaman. * Kalan.

gabîse : Keş ile karıştırılmış yağ.

gabît : (C: Gubut) Çukur yer. * Bir dere ismi. * Üstüne mıhfe bağlanan çok kuvvetli hayvan.

gabiyy : Zekâsı az olan. Geri zekâlı.

gabn : Alışverişte hile ile çok kazanmak. Haram olan alışveriş. ◊ Aldatmak. Hud'a. * Noksan etmek, noksanlaştırmak.

gabr : Bâki olmak, ebedi olmak. * Memede kalan süt bakiyyesi.

gabra : Yeryüzü, toprak, arz. * Nebat envâından bir nev'i. * Kuraklık, kıtlık. * Çok tuzlu. * Toprak rengi.

gabs : Karıştırmak.

gabt : Koyun semiz mi diye el ile yoklamak.

gabta : (Bak: Gıbta)

gabye : Büyük taneli olan şiddetli yağan yağmur.

gad : (Gadâ, gaden) Yarın, ertesi. ◊ Gelen, gelici.

gada : (Gazâ) (Gadat. C.) Dağ armudu ağaçları. Dikenli ağaçlar. * Ateşi uzun müddet devam eden seksek ağacı. ◊ Öğle yemeği. (Bak: Gıda)

gadab : (Bak: Gazab)

gadair : (Gadire. C.) Saç örgüleri.

gadak : Çok fazla, bol, kesir.

gadarîf : (Gudruf. C.) Kıkırdak kemikleri, kıkırdaklar.

gadat : Sabahın erken zamanı. Sabah vakti.

gaddar : Kahredici, öldürücü. Ahdine vefâ etmeyip hıyânet eden. Hâin, zâlim, çok zulmeden.

gaddarane : f. Acımadan, merhametsizcesine, zulmedercesine.

gaddare : Arapların cenbiyesine benzer pala nev'inden bir silâh.

gade : Bedeni yumuşak olan kadın.

gaden : Yarın, yarınki gün.

gadir : (A, uzun okunur) Gadreden, fenalık eden, zulmeden, hıyanet eden.

gadîr : Durgun su, gölcük, sel suyu birikintisi.

gadîre : (C: Gadâir) Saç örgüsü. * Çulha çukuru.

gadirî : (Gadiriyye) Gölde yaşayan hayvan veya bitki.

gadiyye : (C.: Gadiyyât) Tan ağarmasıyla güneş doğması arası, sabahın erken saatleri.

gadn : Sarkık ve sülpük olmak.

gadr : Hâinlik, vefâsızlık, merhametsizlik. Muâmelede aldatmak.

gadrdîde : f. Gadir görmüş, kendisine haksızlık edilmiş olan.

gadve : Sabahtan öğle vaktine kadar yürümek.

gaf : Fr. Beceriksizce ve yersiz söz yahut davranış. ◊ Ağaç cinslerinden bir nevi.

gafa : Her şeyin kemi ve yaramazı. * Toza benzer bir âfet. (Hurma koruğunun üstüne gelip olgunluktan men'eder ve lezzetini bozar.)

gafak : Yağmurun yavaş yavaş yağması.GAFER (Gufâr)Ğ : Kadının baldırında, alnında veya başka yerinde olan kıl.

gaffar : (Gufran. dan) Günahları örten, günahları bağışlayıcı. Mağfireti çok. * Kullarının günahlarını afveden.

gafî : Her şeyin kemi, yaramazı, kötüsü.

gafil : Dikkatsiz, iyi düşünmeyen, uyanık olmayan. Haberi olmayan, ihtiyatsız, başına geleceği önceden düşünmeyen. Allah'ı unutan. Kendi gayr-ı meşru zevkine dalan. (Günde bir taşı binâ-yı More…

gafilâne : f. Körü körüne, ihtiyatsızca, dalgınlıkla. Gafilcesine.

gafilen : Habersizce, gafil olarak.

gafir : Mağfiret eden, kusurları örten, afveden Allah (C.C.)

gafîr : Çok fazla, sayısız, kalabalık. * Örten, etrafını çeviren. * Umumi. * Boyun, boğaz ve kafada olan tüyler.

gafir-üz zenb : f. Günahları örtüp afveden, suçları bağışlayan Cenab-ı Hak (C.C.)

gafis : Kara ağaç.

gafk : Hücum etmek, vurmak. * Birbiri ardınca cima etmek.

gaflet : Dikkatsizlik, endişesizlik, vurdumduymazlık. En mühim vazifeyi düşünmeyip, Cenab-ı Hakk'a itaat gibi işleri bilmeyip, başka kıymetsiz şeylerle uğraşmak. Nefsine ve hevesâtına tâbi olarak More…

gafleten : Dalgınlıkla, gaflet eseri olarak.

gafr : Örtmek, setr etmek. * Menazil-i kamerden üç küçük yıldız.

gaful (gafle) : Aldanmak. * Terk etmek. * Belirsiz ve idraksiz olmak.

gafur : (Gaffar ile aynı mânadadır.) Çok mağfiret ve merhamet eden, suçları en çok afveden.

gafve : Azıcık uyumak.

gâh : (Geh) f. Yer. (Yer ve zaman bildiren 'ek' dir.)

gâh bâ-gâh : f. Zaman zaman.

gâh bâşed gâh nebâşed : Bazı olur, bazı da olmaz.

gaheb : Gaflet.

gâhî : (Gehî) Arasıra, zaman zaman.

gahvare : f. Beşik.

gaib : Göz önünde bulunmayan, hazırda olmayan. Kaybolmuş olan. Görünmeyen âlem. * Gr: Üçüncü şahıs, hazırda olmayan kimse.

gaibâne : f. Hazırda görünmeksizin, yüzyüze olmadan. Gizliden.

gaile : Dert, sıkıntı, baş belâsı. Tasa, zor iş. * Düşünce.

gair : Gayret. * İnsan topluluğu.

gait : Necaset, neces, insan pisliği. * Çukur yer. Düz ve geniş yer.

gaiyye : Bir şeyin sebeb ve neticesini ileri süren felsefe mesleği. * Maksad ve gayeye âit. Son ile alâkalı. Gaye, maksad ve neticeye mensup ve müteallik. (Fr.: Finalizm)

gaiz : Kızgın, öfkeli, gayzlı.

gaiza : Yere batan sular, eksilen su. * Bir malın değerinin eksilmesi, azalması.

gak : Karga sesi.

gakfeka : Doğan sesi.

gal : (C: Gılâl) Ağaçlı çukur yer. * Muz ağacı. * Selem ağacının bittiği yer. * Bir ot cinsi. ◊ (Gâle) f. Uzak, baid, ırak.

gala : Yüksek kıymet, pahalılık. * Bir şeyin haddini aşması.

gala (galeyân) : Kaynamak.

galak : (C: Ağlak) Kapı kilidi.

galaka : Deri dibâgat ağacı.

galal : (Gılâl) (Galle. C.) Zahireler. Mahsuller. * Akarât kiraları.

galan : Çok susayan, çok susamış olan.

galat : Hata. Yanlış. * Kaideye uymaz söz.

galat-gû : f. Yalan yanlış söyleyen.

galat-nüvis : f. Yalan yanlış yazan, yanlış tesbit eden.

galatat : Galatlar, hatalar, yanlışlar.

galba : Ağaçları gür ve sık olan koruluk, bahçe. * Pek yüksek ve büyük tepe.

galc : Azgınlık. * Su içtikten sonra dil ile yalanmak. * Atın yelmeyip bir tarzda yürümesi.

galeb : (Galb) Üstünlük. Yeğinlik.

galebe : Üstün gelmek. Yenmek. Bozmak. Çokluk. * Bastırmak. * Yeğin olmak.

galebe çalmak : Galib olmak, üstün gelmek.

galel : (C.: Eğlâl) Koruluktan akan su. * Susuzluk.

galeri : Fr. San'at eserinin sergilendiği salon veya koridor. * Tiyatroda seyircilere ait balkon. * Üstü örtülü uzun yer. * Yer altında açılmış uzun, dar yol.

gales : Gecenin sonunda olan karanlık.

galet : Hesapta yanılmak.

galeyan : Kaynayış. Çoşup taşmak. Yerinde duramamak. * Tuğyan ve azgınlık.

galfak : Geniş, vâsi. * Yumuşak. * Su içinde yetişen yassı yapraklı bir ot. * Kurbağa yosunu.

galgale : Sür'atle gitmek. * Gecenin gitmesi. * Haber vermek.

galî : Pahalı. Kıymetli. Ağır. * Haddini tecâvüz eden, haddini aşan.

galib : Üstün. Yenen. Mağlub eden. Ekser.

galiba : Tahminen. Çok zaman. Her halde. Galiben, ekseriyetle.

galibane : f. Muzaffer ve galib olana yakışacak şekil ve surette.

galiben : Ekseriya. Çok zaman. Üstün olarak. Tahmin olduğu üzere.

galibiyyet : Üstünlük. Yenmek. Mağlub etmek.

galif : Gön ve deri dibâgat etmekte kullanılan bir ot.

galil : (C: Gılâl) Güneşin harareti. * Susuzluk harareti. * Kin, hased. * Devenin yulafına karıştırıp yedirdikleri hurma çekirdeği.

galis : Arpa ve buğday karışımından yapılan ekmek.

galîs (gals) : Kenger otu.

galiye : Galeyan eden. * Değerinden çok pahalı. * Misk ve amberden yapılmış meşhur koku. * Hoş kokulu kıymetli madde.

galiye-bâr : f. Güzel kokulu şey saçan.

galiye-dân : f. Güzel kokulu şeylerin muhafaza edildiği kap, mahfaza.

galiye-gun : f. Güzel siyah renkli.

galiyun : Çoban mayası.

galîz(e) : Çirkin. * Terbiye dışı. * Yoğun. Kaba. * Kokmuş madde.

galk : Kapıyı kapamak, kapıyı kilitlemek.

gall : Girmek, sokmak, akmak. * Boynunu, elini zincir ile bağlamak. * Hâinlik yapmak. Hıyanet etmek. * Ganimet malından hırsızlık etmek.

gallat : (Galle. C.) Mahsuller, zahireler. * El emekleri, çalışmanın semereleri. * Ev kirası gelirleri.

galle : Mahsul geliri. Ekin, irat, gelir. * Akarât kirası. * Hammaliye kirası. * Susamak.

galle-dan : f. Tahıl anbarı, zahire deposu.

galle-füruş : f. Zahireci, zahire ve hububat satan.

gals : Karıştırmak. * Lâzım olmak. * Cür'et etmek.

galsame : Solungaç. Suda yaşıyan hayvanların nefes alma organları. * Gırtlak ağzı, hançere. * Boğaz deliğinin başlangıcı.

galtan : f. Yuvarlanan, tekerlenen.

galtîde : f. Tekerlenmiş, yuvarlanmış.

galuta : (C: Gulutât) Kişiyi zora düşüren meseleler.

galva' : Yiğitliğin başlangıcı. * Gençlik sür'ati.

galve : (C: Galevât) Bir okatımı miktarı yer.

galyot : Baş ve arka tarafları birbirinin aynı olan eski cins bir gemi.

gam : f. Köy, karye. * Hatve, adım. * Ayak, kadem. ◊ (Bak: Gamm)

gama : Örtmek, setretmek.

gama' (gimâ) : Ev örtüsü, çatı.

gamaim : (Gımâme. C.) Hayvanların, yem yemelerini veya ısırmalarını önlemek gayesiyle ağızlarına takılan torba gibi şeyler.

gamak : Rutubet, ıslaklık. Rutubetli hava.

gamam(e) : Bulut. Beyaz bulut. * Örtmek.

gamare : Bönlük, ahmaklık, bilmezlik.

gamas : Göz pınarından akan irin ve çapak.

gamaza (gumuza) : Çukur, çukurluk. * Sözün anlaşılmasını zorlaştırmak.

gamc : Suyu sora sora içmek. * Deve yavrusunun anasının karnı ve ayaklarının altına gelmesi.

gamce (gumce) : Kabın dibinde kalan su.

gamd : Zarf, mahfaza. Kın.

gamem : Saçın, alnı ve başı örtmesi.

gamet : Cinsiyet hücresi.

gamez : Malın ve davarın kemi ve küçüğü.

gamgama : Haykırma. Muharebe edenlerin bağırtısı. * Kalb dinlendiğinde işitilen ses. * Sözü, belirsiz söylemek. * Kalbin bulunduğu yer.

gamic : Huy ve tabiatı doğru ve istikametli olmayan.

gamide : Yemen'de bir kabilenin adı.

gamîl : Tüyü gitmiş yumuşak deri.

gamîm : Yoğurt yapmak için kaynatılan süt. * Yoğurt.

gamîn : f. Tasalı, hüzünlü, kederli, gamlı. ◊ Yumuşak.

gamir : Ekilmemiş, terkedilmiş ıssız yer. * Faydalanılmamış şey. * Mamur olmayan harap yer. ◊ Kurumamış yeşil ot.

gamîs : Üstü kuru, altı yaş olan ot. * Ağaç ve otların arasında olan küçük su arkları.

gamiz : Anlaşılmaz, anlaşılması güç. * Kapalı ve karışık söz. * Çukur yer. * Zayıf kişi.

gamiza : Kolay anlaşılmayan ince mes'ele. Derin. * Mâruf ve mütebeyyin olmayan hesab.

gamîze : Akıl zayıflığı, ahmaklık, geri zekâlılık.

gaml : Tüyünü yolmak için deriyi dürüp gömmek.

gamm : Keder, tasa, dert, elem, kaygı.

gamm-abad : f. Keder ve hüznü bol. Gamlı.

gamm-alud : f. Kederli, gamlı, hüzünlü, kaygı veren.

gamm-feza : f. Kederi artıran, hüznü çoğaltan.

gamm-gîn : f. Kederli, hüzünlü, gamlı.

gamm-güsar : f. Teselli veren, gam ve kederi defeden dert ortağı. Arkadaş.

gamm-güsâr : f. Teselli veren, hüzün ve kederi defeden.

gamm-hane : f. Hüzün ve tasa yeri. * Mc: Dünya.

gamm-har : f. Kederlenen, hüzünlenen, tasalanan.

gamm-nisar : f. Hüzün veren, kederli eden.

gamm-penah : f. Tasalı yer, kederli yer. Kederin, tasanın sığındığı yer.

gamm-perver : f. Keder veren, hüzünlendiren, gam artıran.

gamm-zede : f. Kederli, hüzünlü, gamlı, tasalı.

gammaz : Birisine iftira ederek zarar veren. Münafık, fitneci. * Adamın ayıplarını arayıp gizli şikâyet eden. * Tersane kethüdalarına mahsus altı çifte kayık.

gammazane : f. Fitnecilikle, gammazlıkla, koğuculukla.

gammaziyyet : Koğuculuk, fitnecilik, gammazlık.

gamn : Yumuşaklık.

gamr : Derinlik, suyun derinliği. Çok su, büyük deniz. * Uzun, geniş libas. * Cehalet, gaflet. * Şiddet.

gamre : (C.: Gamerât) Tecrübesizlik, görgüsüzlük, anlayışsızlık. * İzdiham, kalabalık. * Fenalığa dalmak. * Şiddet. * Zahmet.

gams : Suyu şiddetli içmek. * Bir şeyi hakir görmek, birisine iftira etmek. * Nimete şükretmemek. * Göz yummak. ◊ Yıldız kayması. * Suya dalmak.

gamt : Minnetsiz ve şükürsüz olmak. * Horlamak, hakir görmek. ◊ Çok yemekten dolayı midenin şişmesi. * Ağırlık olmak.

gamtaş : Gözü zayıf gören.

gamus : Şiddetli emir. * Süngü ile vurup, ucunu diğer taraftan çıkarmak. * Karnındaki yavrusu belli olmayan deve. ◊ f. Manda, kömüş.

gamuz : İtham olunan, töhmet altında bırakılan. * İçinden kan giden dişi deve.

gamz : (C.: Gamuz) Göz yummak, gizli olmak, yumuşak muamele etmek. * Kolay görerek ihmal etmek. * Çukur yer. ◊ Kaş ve gözle işaret, göz kırpmak. * Çene veya yanak çukurluğu.

gamze : Süzgün bakış.

gamze-figen : f. Gamze saçan, süzgün süzgün bakan.

gân : f. Cemi' yapmak için, sonu 'e' sesi ile biten kelimenin sonuna gelir bir 'ek' tir. Meselâ: Bendegân $ : f. Hizmetçiler, bendeler.

gana : Kifayet, kâfi gelme. * Menfaat, fayda.

ganaim : (Ganimet. C.) Harpte ele geçen mallar. Ganimetler.

ganbot : Yapısı küçük olmakla beraber, nisbeten ağır toplarla mücehhez harp gemisi.

gâne : f. Bazı sayıların sonlarına eklenerek 'lik' halinde sıfatlar yapılır. (Meselâ: Cihâr-gâne: f. Dörtlük.)

ganec : Koca. * şeyh.

ganem : Koyun.

ganes : Su içtikten sonra teneffüs etmek.

gang : ing. Haydut çetesi.

ganî : Zengin, kimseye muhtaç olmayan, elindekinden fazla istemiyen. Varlıklı, bol.

ganim : Ganimet alan.

ganimen : Ganimet almış olarak.

ganimet : Harpte düşmandan alınan mal. * Çalışmaksızın ele geçen nimet.

ganimîn : Harbe bizzat iştirak edip, ganimet almağa hak kazanan muzaffer mücahidler.

ganiye : Çok hoş, çok lâtif. * Kadın şarkıcı. * Zengin kadın veya kız.

ganm : Kabile ismi.

gannac : (Gunc. dan) Çok işveli, çok nâzik.

ganyan : Fr. At yarışında birinci gelen.

gar : Mağara. İn. Kehf. * Defne ağacı. * Gayret. * Fesad. * Tren istasyonu. * Tıb: Beden âzalarında olan cep gibi çukur yer. ◊ (Ger) f. Kelimeye eklemekle nisbet veya fâillik mânası More…

garabet : Yabancılık. Gariblik. * Tuhaflık. * Âcizlik, beceriksizlik. * Gizli olmak. Hilaf-ı âdet olmak. * Iraklık. * Edb: Ne demek olduğu herkesçe anlaşılmayacak kelime ve tabirlerin söz arasında More…

garabet-cu : f. Tuhaf şeylere meraklı olan, garip şeyler arayan.

garabet-nüma : f. Yabancılık çeken. Garip, tuhaf.

garabîb : Katı, siyah şey. * Koyu renkli.

garabil : (Gırbâl. C.) Delikleri iri olan elekler, kalburlar.

garabin : (Gırbân. C.) Kargalar.

garaib : (Garib. C.) Acaib şeyler. Hayret edilecek şeyler. Tuhaflıklar.

garaibat : (Garâib. C.) Garib ve şaşılacak şeyler. Alışılmadık, tuhaf ve acaib nesneler.

garaibperest : f. Garib, tuhaf şeylere çok düşkün olan ve çok seven.

garak : Suya batmak.

garam : Helâk. Mahv. * Aşk. Sevdâ. şiddetli arzu. * Hedef.

garamet : (C.: Garâmât) Diyet ve borç gibi şeyleri ödeme. Resim, vergi.

garameten : Herkese eşit olarak, taksim ederek, paylaştırarak, hakkına göre.

garan : Tavşancıl kuşunun erkeği. * Açlık. * Zayıflık.

garare : (C: Garâyir) Büyük kıl çuval, harar. * Gafil olmak.

garat : (Gâret. C.) Yağmalar. Çapulculuklar.

garayir : (Garâre. C.) Büyük kıl çuvallar, hararlar.

garaz : (C: Ağraz) Maksat, niyet, gaye, kasıt. Kötü niyet. Kin. * Ok atılan nişan. * Izdırab. Acı. * Zelillik.

garaz-alud : f. Garezi, hususi bir maksadı olan.

garaz-kâr : f. Düşmanlıkla, eden, hased eden, kin güden.

garazen : Düşmanlıkla, garez ederek.

garazkârane : f. Hased ve düşmanlıkla.

garb : (C: Gurub) Güneşin battığı taraf. Batı. * Sığır derisinden yapılan büyük kova. * Sakaların su koydukları büyük tulum. * Atıldıktan sonra bulunmayan ok. * Yürügen at. * Nasır acısı (gözde More…

garben : Batıdan, garb cihetinden, batı tarafından.

garbî (garbiyye) : Batı ile alâkadar, Avrupa'ya mensub. * Aşağı Mısır'ın batı kısımları.

garbiyyun : Garplılar, Avrupalılar. Batı memleketleri ahalisi.

garde : (C: Megârid) Mantar.

gardiyan : Fr. Kolcu, nöbetçi, muhafız.

gare : (C: Gârât) Bükmek.

gareb : Gümüş kadeh. * Kavak ağacı. * Havuzla kuyu arasına dökülen su. * Bir nevi koyun hastalığı.

gared : Güzel ses.

gareng : f. Çığlık, feryat.

garer : Sonu mâlum olmayan, neticesi bilinmeyen.

gares : Açlık.

garet : (A, uzun okunur) Yağmacılık. Düşmanın malını yağma etmek. * Göbek.

garetger : (A, uzun okunur) f. Yağmacı. Çapulcu.

garetgerân : f. Yağmacılar, çapulcular.

gareyn : (A, uzun okunur) Alt ve üst çene, yâni ağız. * İki gar.

garez : Kayıştan yapılan üzengi. * Ağaç üzengi.

garf : (C: Guref-Agrâf) Kurtarmak. * El ile su almak. * Bir şeyi kesmek.

gargara : Suyu, içilen ilâcı veya başka bir sıvıyı, boğazda oynatıp çalkalama. * Tavuk ve güvercinin ötmesi. * Can boğaza gelip tereddüt etmek. * Çömleğin kaynayıp fıkırdaması. * Çoban koyuna haykırıp More…

garî : f. Kararsız, sebatsız.

garib : (A, uzun okunur) Batan. Gurub eden. * İki omuz arası. * Devenin hörgücüyle boynu arası.

garib(e) : Hayret verici. Tuhaf. * Kimsesiz. Zavallı. * Gurbette olan.

garib-nüvaz : f. Kimsesizlere ve gariplere yardım eden. Biçareleri ve zavallıları koruyan.

garibane : f. Garip gibi, garip kimselere yakışır şekilde, garipçesine.

garîf : (C: Guruf) Birbirine girmiş sık ve çok ağaç.

garik : Suda boğulmuş.

garikun : Katran köpüğü.

garîm : Alacaklı. * Hasım. Rakib. Borçlu veya üzerinde borçtan başka hakları olan kimse.

garîn : Havuz dibinde olan balçıklı su. * Her nesnenin kap dibinde kalan çöküğü, tortusu.

garîr : Kefil. * Güzel ahlâk. * Durumdan veya işten anlamıyan.

garîse : Yeni dikilmiş fidan.

gariyy : Cemil, güzel, hüsün.

gariz : Taze nesne.

garîze : Asıl. Yaratılıştan olan. Sevk-i İlâhi. Huy.

garîziye : Tıb: Yaratılışa âit. Yaşamaya âit. Doğuştan. Normal.

gark : Batmak, suda boğulmak.

gark-ab : f. Suya batmış olan, boğulmuş.

garka : Bir içim miktarı süt. * Suya batmış.

garkad : Bir dikenli ağaç. * Medine-i Münevvere'de olan kabristana 'Baki-ul Garkad' denir.

garkan : Batarak, boğularak.

garm : Çekmek.

garnizon : Fr. Bir şehir veya müstahkem mevkideki birliklerin tamamı. * Askeri birliklerin bulunduğu şehir.

garr : Aldatmak. * Hırsa düşmek. * Alnında dirhemden büyücek beyazlık bulunan at. ◊ Beyhude ve bâtıl şey. * Gafil adam. * Aldatan. * Kuyu kazan.

garra : Parlak. Beyaz. Güzel. Şa'şaalı. * Kur'an'ın kudsi nurlarının parladığı Medine-i Münevvere'nin bir ismidir.

garran : f. Kükreyen, haykıran. Homurdanan.

garre : Gafil kişi, gaflette bulunan kimse.

garrende : f. Kükreyerek vahşileşen arslan ve benzeri yırtıcı hayvan.

gars : Ağaç fidanı dikmek. * Dikilmiş fidan.

garsan : Karnı aç kimse.

garur : Dünyada insana gurur veren herhangi bir şey. * Aldatıcı. * Allahı unutturan.

garv : Acip.

garz : Doldurmak. * Noksan etmek, noksanlaştırmak. ◊ Batırma, sokma. İğne sokma.

gasa : Uzunluk.

gasagis : Arslan, esed.

gasak : (Gusuk-Gasekan) İlk koyu karanlık. * Küfrün karanlığı. * Gözün dumanlanıp, seçemez olması. * Göz kararması. * Herhangi bir şeyin akması, dökülmesi. * Çok soğuk ve fena kokan içki veya su. * More…

gaşam : (C: Guşâm) Mübâlağa ile zulmeden.

gaşan : (Gaşayân) Gönül dönmek. * Akıl gidip, bihoş olmak.

gasas : Dolu olma. * Yediği ve içtiği şeyin boğazda durması.

gasase : (Gasis-Gususe) Davarın zayıf olması. * Sözün boş ve faydasız olması. * Yaradan irinin akması.

gasb : Başkasına âit bir şeyi zorla, rızası olmadan almak. Zorla almak. * Zorla alınan şey.

gasben : (Gasb. dan) Cebren alarak, zorla gasbederek.

gasben anh : Ona rağmen.

gasben ank : Sana rağmen.

gasem : Gecenin sonunda olan karanlık.

gaşemşem : Şecaatinden kimseye baş eğmeyen. * Başını döndürüp yabana iltifat etmeyen. * Zulmedici. * Methi istediği gibi yapamamak.

gaser : Rüzgârın çukur yere getirip yığdığı.

gaseyan : Mide bulantısı. Kusmak.

gaşeyan : Kendinden geçmek. Kendini kaybetmek. Bayılmak. Gaşyolmak.

gasgase : Silahsız savaşmak.

gasib : Gasbeden, zorla alan.

gasik : Gecenin ilk karanlığı. Gece. Karanlık. * Ay doğmak.

gasîl : Yıkanmış.

gasîme : Çekirgeli yemek.

gasîre : Cemaat, topluluk.

gaşiye : Perde. Örtü. * Kıyamet. * Dilenci ve cerrar. * Ziyârete gelen dostlar gurubu.

gaşiye suresi : Kur'an-ı Kerim'de 88. suredir. Mekkîdir.

gaşiye-dâr : f. At uşağı, seyis.

gasl : Yıkama. Gusül. Şartlarına uygun şeklide boy abdesti almak. (Bak: Gusül) * Birisini döğüp vücudunu acıtmak.

gaslak : Pişmemiş ve tuzlanmamış olan şey.

gasm : Karanlık, zulmet.

gaşm : Zulüm etmek, zulüm yapmak.

gaşmere : Yönelmek.

gasn : Kesmek.

gasr (gasrâ) : Asılsız, alçak kimseler.

gass : İncelik, zavallılık. * Biçare, zavallı. * Tatsız, yavan.

gaşş : Örtmek, setretmek. ◊ Hâin.

gass ü semin : Fakir ve zengin. Zayıf ve semiz.

gassak : Ehl-i cehennemin vücudundan akan irin. * Çok soğuk ve fenâ kokulu içilmez şey.

gassal : (Gasl. den) Ölü yıkayıcı.

gassan : Dolu, mümteli.

gasuk : Karanlık olmak.

gasul : Su. Bir şey yıkamakta kullanılan su. ◊ Çöğen denilen şey.

gaşum : Zâlim, gaddar. * Muannid, inatçı.

gaşve : (Gışâve-Guşve) Perde, hicap, örtü. * Göz kararmak.

gaşy : Bayılma, kendinden geçme.

gaşy-âver : f. Baygınlık veren, bayıltan.

gaşyet : Kendinden geçme, bayılma. * Örtmek. * Hayret.

gaşyolma : Kendinden geçme. Kendini bilemez hale gelmek.

gata : (Gıtâ) (C: Agtıye) Perde, örtü.

gatamtam : Çok su.

gatarif(e) : (Gıtrîf. C.) Başkanlar, başlar, reisler, önderler. * Soylu ve asaletli kimseler, itibarlı ve seçkin kişiler.

gataş : (C: Agtaş) Karanlık. * Devamlı su akan gözdeki zayıflık.

gatata : (C: Gıtât) Bağırtlak cinsinden bir kuş.

gataye : Kertenkeleden büyük bir hayvan.

gatfan : Ev içinde su dökmek için yapılan yer. * Erkek ismi.

gatgata : Çömleğin kuruyup kaynaması.

gatit : Horlamak.

gatrafe : Büyüklenmek, ululanmak, kibirlenmek.

gats : Batırılma, daldırılma. * Batırma, daldırma.

gatt : Birbirine tâbi olmak. * Gizlemek. * Mükedder etmek, üzmek. * Suya dalmak.

gâv : f. Öküz, sığır, bakara.

gâv-ban : f. Sığır çobanı, sığırtmaç.

gava : Yoldan çıkmış. Yolunu şaşırmış. Azgın.

gavadî : Sabah bulutu.

gavafil : (Gafile. C.) Gafiller, gaflette bulunanlar.

gavail : (Gaile. C.) Musibetler, belâlar. * Dertler, sıkıntılar, kederler, hüzünler. * Felâketler, âfetler.GAVALÎ $ (Galiye. C.) Güzel kokular.

gavamiz : (Gamız. C.) Anlaşılması zor hakikatler. İnce ve derin mes'eleler.

gavanî : (Ganiye. C) Zenginler. * Kadın şarkıcılar.

gavaş : (Gaşiye. C.) Örtücü, örten.

gavaşî : (Gaşiye. C.) Kıyametler. * Örtü. At takımından sayılan bir nevi örtü.

gavaya : (Gaviyye. C.) Sapmışlar, sapıtmışlar.

gavayet : Dalâlete düşme, hak yoldan sapma. * Azgınlık.

gavc : Enli ve yassı olmak. * Muzdarip olmak, acı çekmek.

gavelan : Acı bir ot.

gavga : Çekirge. * İnsanların rezilleri. Adi, aşağılık olan kimseler. ◊ f. Döğüşme, kavga, vuruşma. Gürültü. Savaş, muhârebe, harp.

gavî : (A, uzun okunur) Çok azgın. Çok sapkın. Yoldan şaşıp azıtan zâlim.

gaviyy : Azgın. Zâlim. * Tek başına kalan.

gavl : (C: Gavâyil) Helâk etmek. * Kin tutmak. * Çok miktar toprak. * Feyizden uzaklık.

gavr : Bir şeyin dibi. Çukur. * Batmak. * Derinlik, nihayet. Kök, esas, temel. * Tefekkür, teemmül. * Dolanmak. * Hakikat.

gavs : Suya dalmak. Dalgıçlık. * Mc: Bir mes'elenin derinliğine ve hakikatine muttali' olup bilmek. * İyi anlamak. * Maslahata gayret ile girmek. ◊ Çağırma. Nida. Medet More…

gavsiyyet : Evliyaullahın başı olmak. Velâyet mertebelerinden yüksek bir makam sahibi olmak. (Bak: Aktab)

gavt : Derin çukur. * Bir şeyin içine girme, batma, garkolma.

gavta : Ağaçlık, sulak yer. * Toprakta çukurluk. ◊ f. Suyun içindeki derinlik.

gavta-baz : f. Dalgıç.

gavta-bazî : f. Dalgıçlık.

gavta-gâh : f. Dalma yeri.

gavta-har : f. Dalan, batan.

gavun : (Gavi. C.) Azgınlar, azmışlar, doğru yoldan çıkıp dalâlete düşmüş olanlar.

gâvur : Kâfir. Merhametsiz, inatçı.

gavvas : Çok gayretli. Çalışkan. * Suya dalan. * İnci arayan dalgıç.

gayahib : (Gayheb. C.) Gece karanlıkları.

gayat : (Gâye. C.) Gâyeler. ◊ Çalgı.

gayb : Gizli olan. Görünmeyen. Belirsiz. * Güman. Hislerle veya akıl ile bilinmeyen şey.

gayb-aşina : f. Gaybı bilen. Gaybdan haberi olan. Gelecekten veya âhiretten haberi olan.

gayb-bîn : f. Gaybı gören. Herkesin bilemediği geleceği feraseti ile hissedip bilen. İstikbalden haber veren.

gayb-dan : f. Gaybı bilen.

gaybet : Başka yerde bulunmak. Hazırda olmamak. Gıybet. Bir şeyin diğer bir şey içinde gaib olması. (Bak: Gıybet)

gaybî : Hazırda olmayan. Görünmeyenlere âit. Hazır olmayanlara âit. Başka âlemdekilere âit. Âhirete âit. Gayba âit ve müteallik.

gaybubet : Gayıplık, hazırda olmayıp başka yerde olma.

gayda : (C: Guyed) Nazik ve yumuşak tenli genç kadın. (Müz.: Agyed)

gaydak : Geniş. * Yumuşak. * Kerim kişi. İyi huylu kimse. * Keler yavrusu. * Büluğ çağına varmamış çocuk.

gaye : Maksad, kasdedilen, netice, sonuç.

gayed : Nazik ve yumuşak tenli olmak.

gayet : Çok, pek çok. * Nihayet. Gaye. Encam.

gayeten : Son derece, çok fazla olarak.

gayetsiz : Nihayetsiz, sonsuz.

gayf : Eğilmek, meyl.

gayheb : (C.: Gayâhib) Gece karanlığı.

gayir : Irak, baid, uzak.

gayit : (C: Gaytân-Agvât) Çukur yer. * Kenef.

gayk : (Gayuk) Fikri karışık olmak.

gayl : Irmak, nehir. * Ağaç, şecer. * Cima etmek. * Kadının hâmile iken çocuğuna süt emzirmesi.

gayle : Şişman kadın.

gaylem : Kul, cariye. * Kablumbağanın erkeği. * Mevzi ismi. * Mugaylân ağacı.

gaym : Bulut. * Sisli bulut tabakası. * Pek susayıp hararetlenmek.

gayme : Çok fazla susama, susuzluk.

gayn : Susuzluk. * Arapçada 'ayn' harfinden sonra gelen harfin adı.

gayna : Yaprakları çok olan yaş ağaç.

gayne : Aralarından su akamayan birbirine girmiş ve dolaşmış ağaçlar.

gayr : Diğer, başkası, mâadâ, âher, yabancı. (İstisnâ edâtıdır. Başlarına getirildiği kelimeyi nefy yapar.)

gayr-endîş : f. Başkalarını düşünen, şefkatli ve cömert kimse.

gayret : Dikkatle ve sebatla çalışmak. * Kıskanmak, çekememek. * Hareketli ve temiz hislerle çalışmak. * Dine, imana, namus gibi kıymetlere tecavüz edenlere karşı müdafaa için harekete gelmek.

gayret-mend : f. Gayretli, çalışkan.

gayret-şiar : f. Gayretli. çalışkan.

gayretkeş : Çalışkan, çabalayıcı. * Bir tarafı tutan, taraftar. * Kıskanç.

gayri : Başkası, diğeri. Artık. (Bak: Gayr)

gayriyet : Ayrılık. Gayrılık.

gays : İmdad. Yardım. * Yağmur. * Yağmurla meydana çıkan çayır.

gaysan : Gençlik şiddeti.

gaytale : (C: Gıytal) Sık bitmiş olan ağaç. * Seslerin karışması.

gayub : (Gayâb-Gaybe) Kaybolmak.

gayur : Hamiyetli. Çok çalışkan. Dayanıklı. Çok gayretli. * Kıskanç. ('Gayyur' diye yazılması yanlıştır.)

gayuran : (Gayur. C.) Çalışkanlar, gayretkeşler, gayretliler.

gayurane : f. Gayretli olan kimseye yakışır şekilde, çalışkan kimseler gibi.

gayy : Aklın istikametini, yolun doğrusunu kaybetmek. Rüşdün zıddı.

gayya : Cehennemin beşinci tabakasındaki çok korkunç bir kuyunun adı. İçine düşenin kolay kolay kurtulamıyacağı korkunç yer.

gayyir : (Gayyür) Gayretli kimse.

gayz : Bir şeyin pahası eksilmek. Hilkati noksan olma. Kıymetten düşük şey. * Suyun eksilip azalması, yere çekilmesi. ◊ Hiddet, kin, öfke, gadab. Dargınlık. Hınç.

gayz ü gazab : Kızgınlık ve hiddet.

gayz-efşan : f. Hiddetli, öfkeli, kızgın.

gayza : Meşelik.

gayzeran : İtburnu.

gaz : f. Isırma, dişle tutma. * Diş.

gaza : (C.: Gazevât) Din uğrunda kâfirlerle yapılan mücadele, muhârebe, düşmana kasdetmek. Cenketmek.

gazab : Hiddet, öfke, dargınlık, kızgınlık.

gazab-nak : f. Öfkeli, hiddetli, kızgın. Dargın.

gazaben : Gazabla, hiddetle, öfkeyle.

gazal : (C: Gazale-Gazelân) Ceylân. Geyik, âhu. Geyik yavrusu. * Şarkıcı, mızıkacı. *Güzel göz.

gazale : Dişi geyik. * Güneşin yükselmesi.

gazalî : Onyedinci asırda şiirleri ile tanınan Bursa'lı bir şâirin adıdır. ◊ (Bak: İmam-ı Gazalî)

gazamir : Malı çok olan, zengin.

gazanfer : Kahraman. * İri arslan.

gazanferâne : f. Arslancasına, arslan gibi.

gazar : Bir cins güvercin. * Çok, fazla.

gazat : (C: Guzâ) Dağ armudunun ağacı. * Dikenli ağaç. * Seksek ağacı.

gazât : Gazlar.

gazaza : Eksiklik.

gazb : Kızıl boya, kırmızı renkli boya.

gazban : (Gadbân) Dargın, kızgın.

gazbe : Sağlam, sert taş.

gaze : f. Kadınların yüzlerine sürdükleri düzgün allık. ◊ f. Çocuk salıncağı.

gazefe : Bağırtlak kuşu.

gazel : Tek kişinin özel bir ahenkle okuduğu manzume. (Aşk ve nefis gibi hislere ait olup, anlamı dine aykırı olursa ve kadın sesi ile câiz değildir.) * Edb: Klâsik şark şiirlerinin en çok More…

gazel-han : f. Gazel okuyan.

gazel-hanî : f. Gazel okuyuculuk.

gazel-nüvis : f. Gazel yazan.

gazel-sera : f. Nazım şekilleri arasında gazel meydana getiren.

gazeliyyat : Gazel tarzında yazılmış şiirler.

gazem : Bir ot cinsi.

gazete : Fr. Genellikle günlük çıkan ve büyük boy olan neşriyat organı. (Bak: Mürcif)

gazevan : Hızlı giden iyi at.

gazevat : (Gazve. C.) Din uğrunda yapılan harbler.

gazf : Kulağın sarkık olması. * Kırmak. * Geceleyin karanlık olmak.

gazgaza : Zillet, aşağılık. * Eksik, noksan.

gazi : Din uğrunda harbeden. Cihadda yaralanmış veya harbetmiş olan kimse. Harpte ordunun başına geçen kumandan. Muzaffer olan ve harpten sağ dönen.

gazid : Katı sesli. * Yumuşak ot.

gazif : Yumuşak, geniş.

gazîme : Gazem denilen otun yetiştiği yer.

gazir : İyi dibâgat olunmamış deri.

gazîr : Bol, çok, kesretli, ziyade, fazla.

gazir(e) : Mülâyim, yumuşak. Nâzik, uysal.

gaziye : Çok karanlık olan yer. * Büyük nurlu şey.

gaziyy : (C: Gazâ) Yeni doğmuş kuzu.

gazîz : Gılâfından yeni çıkan çiçek. * Taze.

gazl : İplik eğirmek, bükmek. ◊ Budaklanmak.

gazm : Güçle ve şiddetle yemek. * Defetmek, kovmak.

gazn : Hapsetmek. * Kırmak.

gazr : (Gazâre) (C: Gazâyir) Men etmek, engel olmak. * Hapsetmek. * Geçim kolaylığı, maişet genişliği. * Büyük çanak.

gazra : Ucuzluk. * Hayır. * Özlü balçık.

gazreme : (C. Gazarim) Ölçüsüz, tartısız bir şeyi satmak.

gazruf : (C.: Gazârif) Kıkırdak.

gazub : (Gazab. dan) Öfkeli, kızgın, hiddetli. Kükremiş. * Büyük yılan. * Abus deve.

gazv : Seyelân etmek, akmak. * Münkatı' olmak, kesilmek. ◊ Kasdetmek. * Küffarla cenk edip savaşmak.

gazva : Malın ve davarın kötüsü.

gazve : Din düşmanı olan cephenin üzerine taarruz. Muharebe. Cenk. Sefer. Din muharebesi. Gazve, gazivden alınmış olup cenk ve kıtal manasınadır. Düşmanla vuruşmak demektir. Siyer ıstılahında Gaza More…

gazver : Bir ot cinsi.

gazz : (Gadd) Utancından dolayı önüne bakmak. * Bir şeyin miktarını eksiltmek. * Hurmanın tomurcuğu. * Zerafet sâhibi. * Yeni buzağı.

gazzal : Eğrilen iplik.

gazze : Şam'ın doğusunda bir yerin adı. (Resullulah Efendimizin ceddi Hâşim'in kabri ordadır.)

gebe : (Bak: Hâmile)

gebeş : Koyunun erkeği. Koç. * Mc: Akılsız, ahmak adam.

gebr : f. Ateşe tapan, mecusi.

gec : f. Kireç, alçı, harç.

gecbaz : Oyunda hile yapan, hileci.

geçer akça : t. Rayiç para yerine kullanılır bir tabirdir. Bu tabir, eskiden halk arasında yapılan senetlerde, hükümet tarafından akdolunan mukavelelerde kullanılırdı.

geckâr : (Gecger) f. Kireçle badana yapan. Kireç sıvacısı.

ged : (Gedbe) f. Yoksul, dilenci, fakir, dilenen. * Dilencilik.

geda : f. Fakir. Kimsesiz. Dilenci.

geda-çeşm : f. Dilenci gözlü, yoksul gözlü. * Mc: Aç gözlü, gözü doymaz.

geda-çeşmane : f. Açgözlülükle, açgözlücesine.

gedayan : f. Fakirler. Kimsesizler. Gedâlar.

gedayane : f. Dilencilikle.

gedayî : f. Dilencilik.

gedikli : t. Tar: Yeniçeri efradı arasında eskilikleri dolayısıyla imtiyazlı olanlar. Bunlar diğer yeniçerilerden ayrılmak için bellerine seraser denilen kumaştan kuşak sararlardı. * Yıkık, çentikli More…

geh (gâh) : f. Kelimenin sonuna eklenerek yer veya zaman ifade eder.

geh(î) : f. Ara sıra. Bazan.

gehan : f. Zaman, an, vakit.

gehvare : f. Beşik.

gehvare-ger : f. Beşikçi.

gehvare-nişin : f. Beşikteki çocuk.

gele : f. Sığır, koyun ve keçi sürüsü. * Sürü.

geleban : f. Sığırtmaç, çoban.

gelu : f. Boğaz.

gelu-gir : f. Dağ armudu. Ahlat. * Boğazdan geçmesi zor olan şey.

gem vurmak : Mecaz yoluyla mâni olmak, zabtetmek, bağlamak yerinde kullanılan bir tabirdir.

genc (gencine) : f. Define, hazine. Gömülü hazine. Kenz.

gencur : f. Hazine muhafızı, hazinedar.

gend : f. Pis koku, fenâ koku.

genda(y) : f. Kokmuş, fenâ kokulu.

gendeme : f. Siğil.

gendide : Kokmuş.

gendüm : f. Buğday.

gendüm-gun : f. Buğday renkli.

gendümnüma : f. Yüze gülüp aldatan. Hilekâr.

gensoru : (Bak: İstizah)

ger : f. İsimlerin sonlarına eklenir ve yapıcılık bildirir bir edattır. Meselâ: Ahen-ger $ : f. Demirci. Zer-ger $ : f. Kuyumcu. ◊ f. Türkçedeki 'eğer' kelimesinin More…

gerçi : f. Öyle ise de, her ne kadar.

gerd : f. Kelimelere eklenir ve 'Dönen, dolaşan' anlamlarını verir. Meselâ: Tiz-gerd $ : Çabuk dönen. ◊ f. Baht, talih. Fayda. * Toz, toprak. * Hüzün, keder, gam, tasa.

gerd-âlûd : f. Toz toprak içinde.

gerd-âlûde : f. Toza toprağa bulaşmış, tozlu topraklı. * Mc: Maddiyatı olan kimse, paralı, zengin.

gerdâ-gird : f. Fırdolayı.

gerdân : f. Dönen, dönücü. Çeviren. (Bak: Gerden)

gerde : 'f. İsimlere eklenerek; etmiş, yapmış, eylemiş gibi mef'uller yapılır.'

gerden : f. Dönen. Dönücü. * Boyun. * Şeci'. Bahadır. Pehlivan.

gerden-bend : f. Boyuna bağlanan nesne, boyun bağı. * Gerdanlık.

gerden-beste : f. Boynu bağlı. İtâatli. Boyun eğmiş.

gerden-efraz : (Gerden-firâz) f. Kibirli, gururlu. Boyun kaldıran, başı yukarda.

gerden-keş : f. Âsi, serkeş, isyankâr. * Mağrur, kibirli. * İnatçı, muannid.

gerdena : f. Kuş veya kuzu çevirmesi. * Yürümeye yeni başlayan çocukları, yürümeye alıştırmak için yapılmış bir cins araba. * Kebap şişi. * Fırıldak, topaç.

gerdîde : f. Tavır ve hâlleri değişmiş.

gerdiş : f. Dönme, dönüş. Çevrilme, dolaşma.

gerdun : f. Dünyâ, felek. * Dönen, dönücü, devreden, çevrilen.

gerdun-mîna : f. Gök, sema, asuman.

gerdun-sirişt : f. Mağrur, gururlu, kibirli kimse. * Zâlim, gaddar, kan dökücü. * Tenbel, uyuşuk.

gerdune : f. Araba, otomobil.

gergedan : Burnu üzerinde boynuzu bulunan ve file benzeyen vahşi bir hayvan.

gerilla : (İspanyolca) Büyük bir kuvvete karşı, dağınık küçük kuvvetler tarafından yapılan çete harbi.

gerk : f. Uyuz hayvan.

germ : f. Sıcak. Kızgın. * Çabuk öfkelenen. * Gayretli, hamiyetli. Tez meşreb.

germ ü serd : Sıcak ve soğuk. * Darlık genişlik, iyilik kötülük, acı tatlı.

germ-mend : f. Acele eden, aceleci.

germ-ran : f. Atı çok süren, hızlı at süren.

germ-ülfet : f. Görüşmesi hararetli olan, hararetli ve sıkı-fıkı görüşen.

germa : f. Sıcak.

germa-germ : f. Pek kızışmış, kızışıp ısınmış. * Sıcağı sıcağına.

germa-peyma : f. Sıcaklık ölçeği. Termometre.

germabe : f. Sıcak su hamamı. Kaynarca, kaplıca, ılıca.

germî : f. Hararet, sıcaklık, kızgınlık.

germiyyet : Sıcaklık, hararet. Ateşli ve hızlı çalışma.

gerziş : f. Zulümden şikâyet etme.

geş : Edâ ve naz yaparak yürüme. * Lâtif, hoş, güzel.

geşt : Seyretme, dolaşma, gezme, tenezzüh. * Geçme.

geşt ü güzâr : Gezip tozma, gezme.

geşte : f. 'Gezmiş, dolaşmış, dönmüş' anlamlarına gelerek birleşik kelimeler yapılır. Meselâ: Ber-geşte $ : Altüst olmuş. Ser-geşte $ : Başı dönmüş.

gestî : f. Çirkinlik.

gev : (C.: Gevân) f. Yiğit, bahadır, kahraman.

gev-çah : f. Dibi görünebilen pek derin olmayan alçak kuyu.

gevah : (Bak: Güvah)

gevahî : (Bak: Güvahî)

gevan : (Gev. C.) Kahramanlar, yiğitler.

gevar : t. Ark. Bahçeleri sulamak için çayırdan ufak bir arkla alının kol.

gevare : (Gehvâre) Beşik.

gevç : f. Ağaç zamkı.

gevden : f. Sersem, ahmak, şaşkın, anlayışsız.

geven : t. Çalı. Dikenli ve bir karış kadar boyunda bir nebat. Aslı Gevân'dır.

gevher : f. Akıl ve edeb. * Asıl ve neseb. * Elmas, cevher, mücevher. İnci. * Bir şeyin künhü ve esası. Hakikat. * Noktalı olan harf.

gevher-bar : f. Cevher yağdıran.

gevher-efşan : f. Cevher saçan.

gevher-füruş : f. Cevherci, kuyumcu, sarraf.

gevher-nisar : f. Cevher serpen. * Mc: Düzgün konuşan, güzel söz söyleyen.

gevher-nişin : f. Cevherlerle süslenmiş.

gevher-paş : f. Mücevher saçan. * Mc: Çok güzel ve düzgün konuşan.

gevher-şinas : f. Cevherden anlıyan, cevherci, kuyumcu.

gevher-tab : f. Altun ve mücevherlerle işlenmiş kadın eşarbı.

gevherî : f. Kuyumcu, cevherci.

gevherîn : f. Mücevher gibi. * Mücevherli.

gevsale : f. Bir yaşına girmiş sığır yavrusu.

gevz : f. Ceviz.

gez : f. Arşın, endaze. * İlgın ağacı. * Okun çentiği. * Tâlim için yapılmış kısa ok.

geza : f. Isırıcı, ısıran.

gezend : f. Musibet, belâ, felâket, âfet. * Elem, keder, hüzün. * Zarar, ziyan.

gezide : f. Isırılmış, dişlenmiş.

gibb : Nihayet, son, netice. * İki günde bir. Gün aşırı. * -den, -dan, sonra mânâlarına gelir ve birleşik kelimeler yapılır.

gibben : Nâdiren, seyrek, arasıra.

gibta : İmrenme. Aynı iyi hâli isteme. Şiddetle başkasının güzel bir halinin kendisinde de olmasını arzu etme.

gibta-âver : f. Gıbta ettiren, imrendiren.

gibta-fermâ : f. Gıpta verici, imrendirici.

gibta-keş : f. İmrenen, gıpta eden.

gibta-resâ : f. İmrendirici, gıpta ettirici.

gida : Besleyici madde. Vücuda lâzım olan yenecek ve içilecek şeyler. * Kuşluk vakti yenen yemek. * Zihni ve kalbi olgunlaştıracak Kur'an ve iman ilmi ve Allah'a ibadet ve taat.

gidaî : Gıda olabilen. Gıda cinsinden.

gifare : Kat kat bulut. * Başa örtülen bez parçası. * Yama.

gîl : (C: Guyul) Meşelik ve çalılık yer. * Arslan yatağı. Arslanların bulunduğu yer.

gil : f. Su ile ıslanmış toprak, balçık. Lüleci çamuru, kil.

gil-zar : f. Çamurlu yer.

gilab : Birbirine galip olmasını dilemek.

gilaf : Kın. Kılıcın kılıfı. Bir şeyin üzerinin örtüsü.

gilal : (Bak: Galâl)

gilale : (C: Galâyil) Zırh altına giyilen kısa gömlek. * Küçük kaftan zıbını.

gilaz : (Galiz. C.) Şedid. Sert. Kalın ve kaba şeyler. ◊ Yoğunluk, koyuluk.

gilbit : Taşsız yer.

gildirgiç : Mücellit ıstılahlarındandır. Kitapların kenarlarını kesmeğe mahsus, rende biçiminde bir âlettir.

gîle : f. İki dağ arasındaki yol, vadi. * Şikâyet. * Üzüm tanesi. ◊ Bir kimseyi aldatıp bir yere götürüp öldürmek.

giliger : f. Duvarcı, sıvacı. * Çamurcu.

gilk : Acip ve garip. * Zahmet, meşakkat, güçlük.

gill : Düşmanlık, garaz ve adavet, gizli kin ve haset.

gill u giş : Aklın muhtelif fikirler üzerinde kararsızlığı. * Gönül darlığı. * Kin ve hile. Hıyanet ve adavet.

gille-mend : f. Şikâyet eden, halinden memnun olmayan.

gillim : Cimâı şiddetle arzu eden.

gilman : (Gulâm. C.) Bıyığı yeni bitmiş gençler. * Cennet'te hizmet gören delikanlılar. * Köleler, esirler.

gilman ü cevarî : Köleler ve cariyeler.

gilme : (Gulâm. C.) Delikanlılar, gençler. * Esirler, köleler.

gilt : Akdolunan pazarlığı bozmak.

gilzet : Kabalık, sertlik. * Kalınlık, galizlik.

gimar : (Gamr. C.) Gaflet. Cehalet. Şiddetler. Çok su. Büyük denizler. * (Gımr. C.) Çok susuzluk. * Kin tutma.

gimd : (C.: Agmâd) Kılıf, kın, mahfaza. * Bakla, bezelye, fasulya ve benzerleri gibi şeylerin kabuğu.

gin : f. Türkçedeki 'li, lu, lı' eklerinin karşılığıdır.

gina : Zenginlik. Yeterlik. * Tok gözlülük. * Mülâki olmak. Bir kimseye dostluğunda devamlı olmak. * Bıkma, usanç. * Şarkı söylemek. Teganni etmek.

gîne : Leşten akan murdar sarı su.

gîr : f. (Giriften) 'Tutmak, yakalamak' mastarının emir köküdür. Türkçedeki: yapan, tutan, tutucu, dağılan, yayılan gibi mânalara gelir. Kelimenin sonuna eklenir.

gîra : f. Müessir, te'sir eden, tutucu.

gira : (Garrâ) Tutkal.

gîra-gir : f. Tutan tutana.

girajova ateşi : Tar: Eskiden kale müdafaalarında hücum edenlere karşı ve deniz savaşlarında düşman gemilerini tutuşturmak için kullanılan ve su ile sönmeyen bir cins ateş. Balmumu, kükürt, ispirto, kâfuru More…

giramî : f. Muhterem, aziz, hürmete değer. * Ulu, büyük.

giran : f. Pahalı. Tartısı ağır olan. Ağır. Dolu. * Sert. Katı. * Bıktırıcı. Usandırıcı.

giran-baha : f. Kıymet ve pahası çok olan.

giran-bar : f. Meyvesi çok olan ağaç. * Ağır yüklü. * Gebe insan veya hayvan. * Zengin, gani.

giran-can : f. Ağır kanlı, ağır hareketli, can sıkıcı (adam).

giran-canî : f. Can sıkıcılık.

giran-dest : (C.: Girandestân) f. İşini ağır yapan kimse. Eli ağır kişi.

giran-destmaye : f. Zengin, gani. Sermayesi ve malı mülkü çok olan. * Mârifetli, mahâretli, hünerli.

giran-dud : f. Duman, sis. * Kara bulut.

giran-guş : (C.: Giranguşân) f. Sağır, kulağı ağır işiten.

giran-guşâne : f. Sağırcasına.

giran-hab : f. Uykusu ağır olan adam.

giran-har : f. Obur, çok yiyen.

giran-hatir : f. Canı sıkılmış, gücenmiş.

giran-huy : f. Fena mizaçlı. Kötü huylu.

giran-kadr : f. Kadr u itibar sahibi. Hürmet edilen kimse.

giran-kîse : f. Cimri, hasis, pinti.

giran-maye : f. Kıymetli ve değerli olan şey.

giran-rikab : f. Ciddi ve vakur kimse. * Harpte düşmana saldıran, azimli kişi.

giran-saye : f. Yüksek makam ve mevki sahibi. * Ordu kumandanı.

giran-seng : f. Ağır başlı kişi. Ciddi ve vakar sahibi kimse. * Sabırlı, kanaatkâr.

giran-ser : (C.: Giranserân) f. Mağrur, kibirli, gururlu, kendini beğenmiş.

giran-serî : f. Kibirlilik, mağrurluk, enaniyetli oluş, kendini beğenmişlik.

giran-seyr : (C.: Giranseyrân) f. Hareketleri ve yürüyüşü ağır olan.

giran-sirişt : (C: Giransiriştân) f. Tembel, ağır tabiatlı, ağır kanlı.

girandi direği : Geminin ortasındaki en büyük direk. Bu yekpâre olmayıp üst üste dört direkten mürekkepti.

giranî : f. Ağırlık, sıklet.

girar : Devenin sütünün azalması. * Az uyku. * Miktar. * Cihet, Misâl. * Yol. * Birbiri ardınca olmak. * Her nesnenin kenarı. * Büyük kıl çuval.

giras : Ağaç budağı. * Ağaç dikecek vakit.

girbal : (C.: Garâbil) İri delikleri olan elek, kalbur.

girban : (Gurâb. C.) Kargalar.

girbil : Havuzun dibinde kalan balçıklı su. * Bardak ve şişenin dibinde olan tortu.

girbin : Selin getirdiği çamur.

gird : f. Yuvarlak.

gird-alud : f. Toz toprak içinde kalmış, toza bulanmış.

gird-gâr : f. Allah.Yaratıcı. Kudret sahibi. (Bak: Kird-gâr) GİRDİBAD $ : (Gird-bâd) f. Kasırga. Yel çevrintisi. Tehlike. Girdap.

girda-gird : f. Fırdolayı, çepeçevre.

girdab : f. Suların dönerek çukurlaştığı yer. * Tehlikeli yer. Mühlike. Tehlikeli yer ve zaman.

girdar : f. Meşgale, meşguliyet. * Tarz, âdet, yürüyüş.

girde : f. Yuvarlak, değirmi. * Evvelce yahudilerin, müslümanlardan ayırd edilebilmeleri için, omuzlarına diktikleri sarı renkte bir parça. * Açılmış yufka. * Yuvarlak yastık. * Gr: Bütün, hepsi, More…

girdeban : f. Gözcü, gözetici.

girdu : f. Ceviz.

gire : (C: Guyer) Diyet.

girgin : Her yere sokulan, herkesle görüşen, sokulgan. * Mensub, alâkalı, müteallik.

girgira : (C.: Garâgır) Yaban tavuğu.

girîban : f. Elbise yakası.

girîban-çâk : f. Yakası yırtık. * Mc: Kederli, hüzünlü, üzüntülü.

girîban-gir : f. Yaka tutan.

girîbanî : f. Bir çeşit gömlek.

girift : f. Yakalama, tutma. * Dolaşık. Birbiri içine girik. Girintili çıkıntılı, karışık. * Motifleri birbirine girik ve içiçe geçme olan tezyinat tarzı. Buna aynı zamanda arabesk de denilir. * Türk More…

giriftar : f. Tutulmuş. Yakalanmış.

girifte : f. Yakalanmış, tutulmuş. * Bir hastalığa mâruz kalmış, hastalığa yakalanmış. * Esir.

girifte-dem : f. Nefesi tutulmuş.

girifte-gî : f. Tutkunluk. * Hastalık hali. * Esirlik.

girifte-hâtir : f. Gücenik, kırgın.

girifte-leb : (C: Giriftelebân) f. Dudağı tutulmuş. * Mc: Sessiz, sakin (kimse).

girifte-ser : f. Aklı fikri dağılmış kimse. Dalgın kişi.

girih : f. Bağ, düğüm.

girih-bend : f. Bağcı, düğümcü. * Uçkur.

girih-bür : f. 'Düğüm kesen'. Yankesici.

girih-gîr : f. Düğümlü, dolaşık.

girih-küşa : f. Düğüm açan, bağı çözen. * Mc: Müşkülâtları yenen, zorlukları halleden.

girihçe : f. Küçük düğüm, düğümcük.

giris(e) : f. Oyun, hile, dalavere.

girişme : f. İşve, naz, cilve. Gözle kaşla işaret.

girîv : f. Bağırma, feryat etme, çığlık atma, bağrışma.

girive : (Girve) f. Çıkmaz yol. Çıkmaz sokak. * İçinden çıkılması müşkül olan durum.

girizgâh : (Bak: Gürizgâh)

girizî : (Bak: Gariziye)

giriziye : (Bak: Gariziye)

girk : Çok, kesir.

girkî : Yumurta kabuğu.

girnevk : (C: Garânik-Garânika) Su kuşlarından boynu uzun bir kuş. Telli turna. Kuğu kuşu.

girr : İşten anlamayan ahmak kişi.

girre : Gaflet. Boş bir şeye aldanan. * Tevbeyi sonraya bırakıp, aldanan. Övünen, gururlu. Gâfil. İşe yaramaz.

girs : (C: Egrâs) Dikilmiş ağaç. * Çocukla birlikte anadan çıkan ince deri.

gîrudar : f. Savaş, muharebe, cenk, cidâl, kavga.

giryan : f. Gözyaşı döken. Ağlayan.

girye : f. Gözyaşı.

girye-bar : f. Gözyaşı döken, ağlayan.

girye-dar : f. Ağlamış, göz yaşı dökmüş.

girye-engîz : f. Ağlatacak sebep, ağlamaya sebep olan.

girye-feşan : f. Acıklı acıklı ağlayan, gözyaşı saçan.

girye-feza : f. Çok ağlatan, ağlamayı artıran.

girye-künan : f. Gözyaşı dökerek, ağlayarak.

girye-meşhun : f. Gözyaşı ile dolu.

girye-nak : f. Ağlayan, gözyaşı döken. Ağlayıcı.

girye-nümud : f. Ağlar gibi görünen, ağlamışa benziyen.

girye-paş : f. Ağlayan, gözyaşı döken.

girye-perverd : f. Ağlatıcı, gözyaşı döktüren, ağlamayı getiren.

girye-rîz : f. Gözyaşı döken, ağlayan.

girye-zar : f. Oturup ağlanılan, gözyaşı dökülen yer.

giryende : f. Ağlayan, gözyaşı döken.

giş : f. Kalb, yürek.

gişa : Örtü, perde. * Zar. Deri. Kabuk. * Üst tabaka. * Zarf. Mahfaza.

gişaş : Az, kalil. * Evmek, acele.

gişavet : Göz kararmak. * Körlük yapan perde. Kabuk. * Baş örtüsü.

gişe : Fr. Tren istasyonu, vapur iskelesi ve mağaza gibi yerlerde bilet veya paranın alınıp verildiği yer.

gislîn : Yara yıkandığında içinden çıkan irinli ve kanlı su. * Cehennem ehlinin etleri ve kanlarının yıkandığı nesne.

gişş : Hıyânet etmek, hâinlik yapmak. * Yaramaz olmak. * Saf olmayıp karışık olmak.

gîsu : f. Uzun saç, omuza dökülen saç.

gîsu-bend : f. Saç örgüsü, saç bağı. * Altundan yapılmış kadın tarağı.

gişyan : Bürünmek, örtünmek. * Cimâdan kinâye olur.

gita : Örtü. Örtünecek şey. Perde.

gitarres : (C: Gatâris) Zâlim, mütekebbir, kibirli kimse.

gîtî : f. Âlem, dünya.

gîtî-ban : f. Hükümdar, padişah.

gîtî-neverd : f. Dünyayı gezen, dünyayı dolaşan.

gîtî-nüma : f. Dünyayı gösteren, cihanı gösteren.

gîtî-sitan : f. Dünyayı zapteden, cihangir.

gitrif : (C.: Gatârif) Başkan, reis. * Asil ve itibarlı kimse. Soylu kişi. ◊ Mütekebbir, gururlu, kendini beğenmiş.

giya(h) : f. Nebat, bitki.

giya-zar : f. Çayır, çimenlik, otluk.

giyab : Görünmemek. Göz önünde olmamak. * Hazırda bulunmamak. * Bilinmeyen şeyler. * Arka. Arkasından.

giyabe : Derinlik, dip.

giyaben : Bulunmadığı halde. Mevcut ve hazır olmaksızın. * Mahkeme veya duruşmada olmadan.

giyabî : Arkasından olarak. Kendi hazır olmadığı halde arkasından. Gayba âit. Gayba mensup ve müteallik.

giyar : Keçe. * Ehl-i zimmetin nişanı.

giyas : Medetkâr. Yardımcı. Nusrete yetişen. * Meded. Yardım.

giyasa : Suya dalmak.

gıybet : Arkadan çekiştirmek. Hazır olmayan birisinin aleyhine konuşmak. Birisinin gıyabında hoşuna gitmeyen bir şeyi söylemek.

giyer : Halden hale dönmek.

giyotin : Fr. Eskiden Fransa'da idam cezalarının infazı için kullanılan, kafa kesmeye yarar âlet.

giza : Gıda, besin. (Bak: Gıda)

gizlik : f. Uzun saplı kalemtraş. * Bıçak, çakı, kılıç gibi şeylerin keskin olan tarafı.

gladyatör : Eskiden Roma sirklerinde vahşi hayvanlarla veya birbirleriyle boğuşan kimse.

göden : Kalın barsağın son kısmı.

gökdelen : t. Yirmi veya daha çok katlı bina.

golfstrim : ing. Atlas Okyanusunda, Meksika Körfezinden başlayarak Norveç kıyılarından Avrupa Rusyası'nın kuzey kıyılarına kadar gelen ılık bir deniz akıntısı.

gön : Tabaklanmış deri, her çeşit meşin, sahtiyan vesaire.

gonce : f. Gonca. Tomurcuk. Çiçeğin açılmamış durumu.

gönder : Tar: Seferde ordunun ve ileri gelen vezir ve diğer devlet ricalinin atlarına bakmak ve sair zamanlarda ise has ahır ve çayır hizmetlerinde kullanılmak üzere gayr-ı müslimlerden ve hasseten More…

götürü : Tartı veya ölçü ile olmayarak, toptan ve kesin olan.

göynük : Arpa torbası. * Ufak süt kabı. * Kıldan yapılmış yoğurt torbası.

göz boyamak : t. Mc: Aldatmak, hileye düşürmek.

gözdaği : t. Mc: Birini istenilen yola getirmek için samimi olmayan şiddet gösterişleriyle korkutmak ve tehdit etmek.

grafik : yun. Bir hâdisenin gidişatını göstermek, birkaç şey arasında karşılaştırma yapmak için çizgi ve şekillerle yapılan rakamlı cetvel.

gramer : Fr. Cümlelerin, kelimelerin, hecelerin ve harflerin hallerinden bahseden ilim. Dil bilgisi.

granit : Fr. Jeo: Muhtelif renklerde çok sert bir çeşit taş.

gu(y) : Diyen, söyleyen mânâlarına gelir ve birleşik kelimeler yapılır. Meselâ: Rast-gu $ : Doğru söyleyen. Suhan-gu $ : Söz söyleyen, konuşan.

gubar : Toz.

gubar-âlud : f. Tozlanmış, toza bulanmış. tozlu.

gubare : f. Sığır ağılı, mandıra. * Sığır sürüsü.

gubarî : Eski harflerle yazılan bir çeşit ince yazı. Bu isim Arapça toz demek olan gubardan alınmıştır. Yazı, toz gibi ince yazıldığı için bu adı almıştır. Eski Türk devletlerinde güvercin More…

gubbe : Tavşancıl kuşunun yavrusu.

gubeyra : Yaban iğdesi. * Habeş vilâyetinde darıdan yapılan bir cins şarap.

gubre : Toprak renkli olmak.

gubşe : Toprak renkli omak.

gucme : Kabın dibinde kalan su.

gücük : Kuvvetsiz, zayıf, gevşek.

gudaf : (C.: Gudfân) Kuzgun.

güdahte : f. Erimiş.

gudat : Ayıp, zillet, noksanlık. * Ter u taze olmak.

güdaz : f. Mahveden, yakan, eriten mânâlarına gelir ve birleşik kelimeler yapılır. Meselâ: Takat-güdaz $ : Takati mahveden.

güdazende : f. Eriten, eritici.

güdaziş : f. Yakılma, yanma.

gudde : Tıb: Bez. Vücudun muhtelif yerlerinde, hususan boyunda bir nevi vücuda lazım su çıkaran depocuk. Şiş.

gudek : f. Çocuk, tıfl.

gudekâne : Çocukçasına.

gudruf : (C.: Gadârıf) Kıkırdak, kıkırdak kemiği.

gudüvv : Sabah vakti. * Sabahleyin bir şeye başlamak.

gudve : (C: Gudevât) Sabah namazı vakti ile güneşin doğuşu arası.

gufl : Belirsiz, işaretsiz.

gufr : (C: Egfâr) Dağ keçisinin oğlağı. * Hastanın iyi olduktan sonra yine üzülüp hasta olması.

gufran : Cenab-ı Hakk'ın günahları affedip örtmesi, rahmeti.

güft : f. Dedi, söyledi. * Söz, kelâm.

güft ü gu : Dedi kodu. Kîl ü kal.

güft ü şenîd : İşitilen şeyler, duyulan şeyler.

güftar : f. Sözler, lâkırdılar.

güfte : Her hangi bir makama göre bestelenen manzume. * Farsça 'söylemek' demek olan 'güften' mastarından gelen bu tabirin mânası, söylenmiş söz demektir.

guful : Dikkatsizlikten veya şaşırmaktan dolayı bir işte hata yapma.

gugird : f. Kükürt.

guh : f. Pislik, necâset.

güher-füruş : f. Mücevher satan.

güher-pare : f. Mücevher parçası.

güher-rîz : f. Cevher döken, cevher saçan.

güherçile : Barut yapmaya yarıyan bir madde.

guk : f. Kurbağa.

gul : Boş ve virane yerlerde bulunan ve helâk edici olan bir cin tâifesi. İfrit, hortlak. * Ölüm. * Belâ. ◊ f. Safdil, ahmak, bön, sersem.

gül : f. Küçük ve dikenli bir ağaçta olup şeklinin ve kokusunun güzelliği ile meşhurdur. Şairlere göre bülbülün sevgilisidir. Pek çok cinsi vardır.

gül-bağ : f. Gül bahçesi, gülistan.

gül-i ruhsar : f. Gül yanaklı. * Mc: Mânevi çok güzellik sahibi. Çok sevilen.

gül-nikab : f. Yüzü gülle örtülü, pembe yüzlü.

gül-vend : f. En çok ceviz, incir, fıstık gibi şeylerden yapılan hediye, armağan.

gülab : Gülsuyu.

gülabdan : İçine gülsuyu konularak mevlüt gibi toplantılarda serpmeye mahsus kap. Bu, çiniden, gümüşten veya altundan yapılırdı. Buhurdanlar ile birlikte bir takım teşkil ederdi.

gulam : Genç, delikanlı. Bıyığı henüz bitmemiş genç. * Esir, hizmetçi, köle.

gulame (gulme) : Cima arzusu.

gulamiye : Tar: Cizye ve diğer vergileri tahsil edenlerin topladıkları paraların hazine veznesine teslim edilişi esnasında cizye veya vergi harç pusulalarının her biri için kendilerine verilen tahsil More…

gulampare : Dost, sevgili, mahbup. (Halk ağzında kulampara şeklinde kullanılır.)

gulan : Tadı ekşi olan ilâçlar.

gulane : f. Üstün bir gayretle. Yüksek bir himmetle.

gulat : (Gali. C.) Dinde, mezhebte çok ileri salâbet gösterenler. * Galeyân edenler.

gulaz : Kalın, kaba.

gülbank : (Gülbang) f. Bir cemaat tarafından birlikte söylenen duâ, ilâhi, tekbir.

gülbeden : f. Vücudu gül gibi nâzik ve lâtif olan.

gülbiz : Gül serpen.

gülbün : f. Gül yetişen yer, gül köşkü.

gülçe : (Gül-çe) f. Küçük gül, gülcük, çiçekçik.

gülçehre : Çehresi gül gibi lâtif olan, çehresi gül gibi olan.

gülçin : f. Gül devşiren, gül toplayan.

güldan : f. Vazo, içine çiçek konan kap, gül mahfazası.

güldehan : (Güldehen) f. Ağzı gül gibi güzel ve lâtif olan.

güldeste : Çok güzel şeylerden bir tutam. * Gül demeti. * Müzikte makam adı.

güle : f. Zülüf. Bükülmüş ve kıvrılmış saç.

gülefşan : (Gül-efşân) f. Gül saçan.

gülendam : f. Güzel endâmlı, boyu gül gibi nâzik ve lâtif olan.

gulet : Fr. İki direkli ve yan yelkenli gemi.

gulf : (C.: Eglaf) Kılıf. Kışır, kabuk.

gülfam : f. Rengi gül gibi kırmızı olan, gül renkli.

gulfe : Zekerin sünnet edilecek derisi.

gülfeşan : f. Gül saçan, gül dağıtan.

gülgeşt : (Gül-geşt) f. Gül gezintisi, gül seyri.

gülgonce : f. Henüz açılmamış gül.

gulgul(e) : Bağrışıp çağrışma. Şamata, gürültü. Velvele. * Ağız tarafı dar olan bir kabdan akan suyun çıkardığı ses.

gülgun : f. Pembe, açık kırmızı. Gül renkli.

gülgune : f. Gül renkli. * Gül yanaklı. * Kadınların kullandıkları gül rengindeki düzgün.

gülhane : İstanbulda Sarayburnu'ndan Topkapı Sarayı'nın duvarlarına ve bir taraftan Çizme Kapısı hizasına kadar devam eden saha. Bunun deniz tarafında, şimdiki hat boyunun batısında vaktiyle More…

gülhîz : f. Gül yetiştiren.

gülî : f. Gül renkli. Gül gibi.

gülistan : (Gülsitân) Gülyeri, gül bahçesi.

gülizar : f. Gül yanaklı, alyanaklı.

gull : Kelepçe. Suçlunun boynuna veya ayaklarına takılan zincir, pranga.

güllabici : Tar: Akıl hastahanelerindeki gardiyanlar. Bunlar ellerinde kamçı olduğu halde deliler arasında dolaşıp azgın delileri döverek uslandırmak vazifesiyle mükellef olduklarından, dışarda bu türlü More…

gülle : Top mermisi. (Vaktiyle demirden veya taştan yuvarlak olarak yapılırdı. Şimdi çelikten, silindir biçiminde ve ucu sivri olarak yapılmaktadır.)

gullet : Sıcaklık. * Susuzluk harareti.

gülnahl : f. Gül fidanı.

gülnak : f. Hisar ve kale.

gülnar : f. Narçiçeği.

gülnefesî : f. Lâtif ve hoş sözlülük. * Güzel kokulu olmak.

gülnihal : f. Gül fidanı.

gülpuş : f. Gül örtülü, pembe yüzlü.

gülreng : (Gül-reng) f. Gül renkli, pembe renkli.

gülrîz : f. Gül serpen, gül saçan. * Meşhur bir cins lâle.

gülru(y) : f. Yüzü gül gibi güzel ve kızıl renkli olan. Al yanaklı.

gülruh : (Gül-ruhsar) f. Güzel yanaklı güzel, yanakları pembe olan güzel.

gülşen : f. Gül bahçesi. Güllük.

gülşen-ârâ : f. Gül bahçesini süsleyen.

gülşen-gâh : f. Gül bahçesi.

gülsitan : (Bak: Gülistan)

gülten : f. Gül gibi lâtif ve nâzik vücutlu.

gülu : f. İnsan veya hayvan boğazı.

gülubend : f. Boyna sarılan sargı, boğaz sargısı.

gulüf : (Gılâf. C.) Kınlar, mahfazalar, kılıflar.

gülugîr : f. Boğazda kalan, boğazdan zor geçen (şey). * Ahlat armudu.

gulul : Ganimet malında hıyanet etmek.

gulumiyye : Cimaa şehveti olan kimse.

gulüvv : Ayaklanma. Taşkınlık. * Üşüşme. Hücum. Saldırış. * Edb: Mübalağanın son derecesi. Üçe ayrılan mübalağanın diğer iki derecesinden biri tebliğ, öteki iğraktır. Aşağıdaki parçada mübalağa gulüv More…

gulv : Haddini tecavüz etmek, haddini aşmak. * Yiğitlik zamanının evveli ve sür'ati.

gülve : f. Fırın bacası.

gulyabani : İnsanı felâkete attığına itikad edilen vahşi bir mahluk ismi.

gülzar : f. Gül bahçesi. Gül tarlası.

güm : f. Yitik, kayıp, zâyi.

guma : Hava bulutlu olduğundan ayın görünmemesi.

güman : f. Zan. Tahmin. Sanmak. şüphe.

gümaşte : (C.: Gümaştegân) f. Vekil, vezir.

gümgeşt : f. Kaybolmuş, yitirilmiş.

gumgume : Nâra. * Avaz, ses.

gümkerde : (Gümkerdepey) f. İzi kalmamış, adı sanı kaybolmuş, unutulmuş. * Yaptığı işi kimseye sezdirmeyen.

gumme : Tasa, keder. * Kırba, tuluk gibi şeylerin derinliği. * Belirsiz mühim nesne.

gümnam : f. Eseri kalmamış, adı sanı kaybolmuş, unutulmuş.

gumr : (C: Agmâr) Bön, ahmak kişi. Gafil kimse.

gümrah : f. Yolunu şaşırmış. Doğru yoldan sapmış. * Bol, gür.

gümrahî : f. Sapıtma, doğru yoldan çıkmış olma.

gumre : Kadınların yüzlerine örttükleri kırmızı bez. * Küçük kadeh.

gümşüde : f. Telef olmuş, zâyi olmuş, kaybolmuş.

gumum : (Gamm. C.) Tasalar, kederler, dertler, kaygılar, hüzünler.

gumuz : Sözün kapalı ve karışık oluşu.

gun : f. Tarz, gidiş, sıfat. * Renk.

güna gûn : f. Türlü. Çeşitli nevilerde olan. Çeşit çeşit. Renk renk.

guna-gun : f. Türlü türlü, renk renk. Alaca.

günah : f. Cezayı gerektiren amel. Dine aykırı iş. Allah'ın emirlerine uymayan hareket. (Bak: Kebâir-Cünha)

günahkâr : f. Günah işleyen, günahlı.

günahkârî : f. Günahkârlık.

günahpişe : (C: Günahpişegân) Günah işlemeyi âdet haline getiren.

günahpişegân : f. Günah işlemeyi âdet haline getirenler.

günaşiri : t. İki günde bir. Bir gün olup ertesi gün olmayarak ve böylece sürüp giderek.

günbed : f. Kümbet, kubbe, üst tarafı yuvarlak şekilde olan bina veya çıkıntı.

gunc : Eda, naz, kırıtma, cilve.

günc : f. Hazine. Köşe. Zâviye.

güncayiş : f. Sığışma, sığma.

güncîde : f. Bir şey veya zarf içine sığmış olan. Sıkıştırılmış.

güncîden : f. Sığmak, girmek.

güncişk : f. Serçe kuşu, usfur.

gune : f. Tarz, gidiş, yol, tarz. Sıfat.

gune gune : f. Türlü türlü, çeşit çeşit, renk renk.

güng : Dilsiz.

güngörmek : Mc: İkbal, refah, saadet, mutlu olarak yaşamak.

güngörmüş : Tecrübeli, iyi günler yaşamış.

gunm : Bir şeye meşakkatsiz nâil olmak veya düşmandan doyumluk almak mânalarına gelir ve alınan doyumluğa da isim olarak ıtlak olunur ki ganimet de, her iki mânada böyledir.

gunne : Genizden söylemek, sesi burnundan çıkarır gibi okumak. Burundan gelen ses.(Tecvidde harfin vasıflarındandır) (Bak: İdgam)

gunya : f. Geometride kullanılan bir âlet. Gönye.

gunyan : Kimseye ihtiyacı olmayıp müstağni olmak.

gunyat : Kudret, zenginlik.

gunyet : Zenginlik.

gunz : Tasa, keder. * Zahmet, meşakkat.

gur : Kabir, mezar. * Meşhur pehlivan Rüstem-i İraninin lâkabı. * Yaban eşeği.

gur-hane : f. Türbe.

gur-ken : f. Mezarcı, mezar kazan.

gurab : (C: Garbân-Egribe) Karga.

gurabe : f. Kubbeli türbe.

guraf : Büyük ölçek.

güraz : f. Azgın erkek domuz.

gürbe : f. Kedi.

gurbet : Gariblik, yabancılık. Yabancı bir memleket. Yabancı yer. Yâd el.

gurbet-zede : f. Memleketinden başka yerde bulunan, gurbete düşmüş olan.

gürbüz : f. Yaşından fazla gösterişli, serpilmiş, vücutlu, genç irisi. * Cerbezeli. * Anlayışlı. İdrakli. * Kahraman, yiğit.

gürcü (gürcî) : Güney Kafkasya'nın Gürcistan ahalisinden olan ve Gürcüce konuşan kimse.

gürd : f. Cesur, kahraman, yiğit, bahadır.

gürdas : f. Gaddar, zalim.

gürde : f. Böbrek.

gureba : (Garib. C.) Garibler.

guref : (Gurfe. C.) Köşkler, kasırlar, çardaklar.

gurema : (Gerim C.) Düşmanlar, adüvler, hasımlar, rakibler. * Alacaklılar.

gurer : Her ayın ilk üç gecesi.

gurfe : Yüksek, âli bina. * Yüksek derece. * Cennet köşkleri.

gürg : (C.: Gürgân) f. Canavar, kurt, zi'b.

gurgure : Atın alnında olan beyazlık. * Ulu, şerif kimse.

gürgzade : f. Kurt yavrusu.

gürihte : f. Kaçkın, kaçmış, kaçak.

gürisne : (C.: Gürisnegân) f. Aç, fukara, fakir.

gürisne-gân : (Gürisne. C.) f. Açlar, fakirler, yoksullar.

gürisneçeşm : f. Pinti, cimri, hasis. Aç gözlü.

gürisnegî : f. Açlık, sefalet.

guristan : f. Mezarlık, türbe. Kabristan.

güriz : f. Kaçma. * Kaçan. * Edb: Kasidelerde mevzuya girmeden evvel söylenen beyit.

gürizan : f. Kaçan, kaçıcı.

gürizende : (C: Gürizendegân) f. Kaçan, kaçıcı.

gürizgâh : (Girizgâh) f. Kaçacak yer. * Edb: Bir bahisten diğer bahse, mukaddimeden maksada intikal için bir münasebet te'sis eden söz. Nedim'in:Bu şehr-i stanbul ki, bîmisl ü behadırBir More…

gurl : Sünnet olmamış kimse.

gurle : Sünnet olunacak deri.

gurm : Bir kimse üzerine eda edilmesi, yerine getirilmesi lâzımgelen şey. Borç ve diyet gibi. (Garâmet de olur)

gürmih : f. Çivi. * Hayvan bağlanan büyük kazık.

gurmul : (C: Garâmil) Erkek eşek. * At zekeri.

gurr : Beyaz leke.

gurran : f. Haykıran, gürleyen, homurdayan.

gurre : 'Parlaklık. Her şeyin başlangıcı. Bu cihetle, kameri ayların ilk günlerine gurre-i şehr denilmiştir. Köleye, cariyeye ve malların en güzidelerine, gurret-ül emval denir. Güzel parlak More…

gurrende : f. Hiddetle bağıran, şiddetle gürliyen.

gürs : f. Kir, leke, pas. Açlık, sefâlet. * Zülf, kâhkül.

gurub : Batma, batış. Batıda görünmez olma. Gözden kaybolmak. * Uzaklaşmak. Irak olmak.

güruh : f. Bölük. Cemaat. Takım. Kısım. * Fevc.

gurur : Kibir. Boş yere güvenmek. * Kıymetsiz şeylere güvenip mağrur olmak.

gurve : Burnun ucundaki kıkırdaktan yapılmış yumuşak kısım.

gürz : Silâhın icadından evvel kullanılan bir harp âleti. Gürz, yekpare veya yalnız baş tarafı demir ve bakırdan, sapı ise ağaç ve demirden olan bir nevi topuzdur. Gürzün Türkçesi More…

gurz (gurza) : (C: Guruz-Ağraz-Guraz) Su taksim olunan yer. * Eyer kolanı.

gurze : (C.: Guruz) Pamuklu elbisede kullanılan kaba dikiş.

gurzuf : Kıkırdak. * Yumuşak olan kemik.

guş : f. Kulak. * Mc: İşitmek.

guş-asb : f. Rüya. * İhtilam. Uyurken cenabet olmak.

guş-dar : f. 'Kulak tutan.' Sözü tam mânasıyla dinleyen, kulak veren.

guş-hurde : f. Kulağı bükülmüş, terbiye edilmiş.

guş-var : f. Küpe, kadınların kulaklarına taktıkları mücevher.

guş-zed : f. Kulağa çarpan, işitilen.

güşa : f. Açıcı, açan mânâsına gelir ve birleşik kelimeler yapılır. Meselâ: Dil-güşa $ : Gönüle ferahlık veren. Gönül açan.

gusa' : Sel köpüklerine karışmış çürük ağaç yaprakları tortusu, köpüğü.

guşab : f. Pekmez.

güşad : f. Açılış, açılma, açma. * Bir cins ok atma şekli.

güşade : f. Ferah, şen, Açılmış, açık.

güşade-dest : (C: Güşadedestân) f. Civanmert, cömert, eli açık.

güşade-destân : (Güşadedest. C.) f. Cömertler, civanmertler, eli açıklar.

güşade-dil : f. Gönlü şen.

güşade-ebru : f. Güler yüzlü. Mütebessim. şen.

güşade-hatir : f. Gönlü rahat.

güşadname : f. Padişah fermanı. * Boşanma vesikası.

gusale : f. Dana, buzağı. Sığır yavrusu. * Kösele. ◊ Yıkama suyu.

guşane : Düşürülmüş hurma. * Hurma ağacı altına düşüp toplanan hurma.

güsar : f. Yiyen, yiyici. İçen, içici manalarına birleşik kelimeler yapılır. Meselâ: Gam-güsar $ : Dert ortağı, arkadaş.

gusas : (Gussa. C.) Kederler, hüzünler, kaygılar, tasalar.

güşayende : f. Açan, açıcı.

güşayiş : f. Açıklık, açılış, açılma.

guşe : f. Köşe, kenar, bucak.

guşe-bend : f. Köşebent. * Ciltli kitaplarda kapağın dört köşesine yapılan süsleme.

guşe-gîr : f. Bir köşeye çekilen.

guşe-nişin : f. Köşeye çekilen, münzevi, insanlardan uzaklaşan.

guşetmek : İşitmek. Dinlemek, kulak vermek, mesmu' olmak.

gusfend : f. Koyun. (Bak: Guspend)

guşiş : f. Çabalama, uğraşma, çalışma.

güsiste : f. Kopmuş, kırılmış. * Sökülmüş, çözülmüş, gevşemiş.

gusl : (Bak: Gusül)

guşmal : f. Yola getirme, te'dib etme, kulak bükme, ihtar etme.

gusn : Ağaç dalı. Budak. * Tıb: Damar ve sinir gibi ayrılan bedenin cüzleri. ◊ Saç örgüsü.

güsn(e) : f. Açlık, sefalet.

gusne : Tek dal.

guspend : f. Koyun, ganem.

guspend-güşân : f. Kurban bayramı.

gusre : Yeşile benzer bozrak renk.

guss : Leîm, zayıf adam. * Bir şeyi beğenmeyip ayıplamak.

gussa : Keder. Tasa. *Gam. * Boğaza takılan yemek. * Ağaç, diken.

gussadâr : f. Kederli, tasalı. Kaygılı. Gussalı.

gussanâk : f. Kederli, hüzünlü, tasalı, kaygılı.

guşt : f. Et, lahm.

güşta : f. Cennet, firdevs.

güstah : f. Arsız, edepsiz, küstah, saygısız.

güsterde : f. Döşenmiş, yayılmış.

guştin : f. Etten, etten ibâret, etten meydana gelmiş.

güşude : f. Açılmış.

gusül : Boy abdesti. Temizlenmek. Maddi, manevi temizlik için şartları dahilinde yıkanmak. Taharet-i Kübrâ da denir.

gusun : (Gusn. C.) Filizler, ağaç dalları.

gusv : Zulmet, karanlık.

gutat : Sabahın erken saatleri.

gute : f. Su içine bir defa dalıp çıkma, suya dalma.

gute-hâr : (Gute-hor) f. Suya dalan.

gutguta : (C: Gatâgıt) Yeni doğmuş kuzu.

gutme : Pelteklik, kekemelik.

güva : f. şahit, delil.

güvah : f. Şahit. Gören. Bilen. Tanıyan.

güvahî : f. şahitlik. şahitlik etmek.

güvar (güvara) : Hazmı kolay olan ve zaikaya hoş gelen, nefsin meylettiği şey.

güvaraî : Tatlılık, hoşa gitme.

güvarende : f. Hazmedilmesi kolay.

güvariş : f. Sindirime yarıyan şeyler, hazme yardımı olan şeyler.

guvas : Feryâd edip, 'imdat!' diye bağırmak.

güvaş(e) : f. Boya, renk.

guvat : (Gavi. C.) Azgınlar, sapkınlar.

güveç : Yemek pişirmeye mahsus toprak kap.

güverte : Geminin anbar veya kamaralarının üstü, gezilecek kısmı.

guvl : (C: Agvâl-Gaylân) Cinden bir tâife.

guvr : Bir ölçek. (12 senc miktarıdır: Senc: 24 batmandır.)

guvta : Şam diyarında suyu çok olan ağaçlık bir yer.GUY : f. Söyleyen, konuşan, söyleyici. * Kelâm, söz. Acemlere mahsus bir cins oyun topu. * Baykuş.

güya : f. Sanki. Ke-ennehu. Söyle. Tut. Farzet. * Söyleyen.

güyan : f. Söyleyen.

güyem : f. Söylerim (mânâsına fiil).

güyende : f. Söyleyici. Söyleyen. Kail olan.

guyî : f. Söyleyiş, söyleme.

guyub : (Gayb. C.) Hazırda olmayanlar. Kayıplar.

guyum : (Gaym. C.) Bulutlar.

guyus : (Gays. C.) Yağmurlar.

güz : Sonbahar.

güzaf : f. Boş, bîhude. Lüzumsuz.

guzame : Bir miktar süt.

güzar : f. Geçiş, geçme. * Beceren, halleden, yapan. * Geçiren, geçirici mânâlarına gelir ve birleşik kelimeler yapılır. Meselâ: Dem-güzar $ : Zaman geçiren, vakit öldüren.

güzare : f. Rüyâ tâbir etme, düş yorma.

güzarende : f. Geçen, geçici. Geçiren, geçirici.

güzariş : f. Rüya tâbir etme. ◊ f. Geçiş, geçme.

güzaşte : f. Geçmiş, geçmiş olan.

guzat : (Gazi. C.) Din için harbedenler. Gaziler. ◊ (Bak: Gudat)

guzbe : Tez gadaplanan, çabuk kızan.

guze : f. Koza.

güzer : Geçiş, geçme. * Geçici, geçen.

güzeran : f. Geçen, geçici. * Geçme. Geçiş.

güzergâh : f. Geçit yeri. Geçilecek yer.

güzername : f. Geçiş tezkeresi.

güzeşt : f. Geçme, geçiş. Geçen.