Oruç; İslam dininin beş şartından biridir. Yılda bir kez Ramazan ayında, ibadet amacıyla, tanyerinin ağarmağa başlamasından güneş batımına kadar olan zamanda niyetlenerek bir şey yiyip içmekten ve orucu bozan türlü şeylerden nefsi korumak suretiyle tutulur.

Orucun Arap dilindeki karşılığı “savm” olup bu kelime “bir şeyden uzak durmak, kişinin kendini tutması ve engellemesi” manalarına gelmektedir.

İmsak; Arapça nefsini men ve zapt etmek, perhizli olmak manalarına gelir. Oruç; tutmaya niyetlenen kişinin ikinci fecir (fecr-i sâni) denilen şafak sökümü ile başlayan imsak vaktinden sonra güneş batıncaya kadar orucu bozan şeylerden kaçınmasıdır.

Ramazan, Arapça “yanmak” manasındadır.

Oruç hicretin ikinci yılında farz kılındı. Cenâb-ı Hak oruç ayetinde “Ey iman edenler, sizden önceki ümmetlere farz kılındığı gibi, sizin üzerinize de farz kılındı. Umulur ki korunursunuz.” diye buyuruyor. (Bakara, 183)

Bu ayet-i kerimeden de anlaşılıyor ki Rabbim bizleri kendisine yaklaştırmak için nefsimizin hile ve tuzaklarından korunmamızı istiyor. Yine Kur’an-ı Kerim’de Cenâb-ı Hak: “Ramazan ayı, insanlara yol gösterici, doğrunun ve doğruyu eğriden ayırmanın açık delilleri olarak kendisine Kuran’ın indirildiği aydır.” diye buyurmuştur. (Bakara, 185) Demek ki bu ayın diğer bir önemi, Kur’an-ı Kerim’in indirilmeye başlandığı ay olmasıdır. Diğer bir önemi bu ayda bin aydan hayırlı Kadir gecesinin bu ay içerisinde oluşudur. Diğer bir önemi de Cenâb-ı Resûllulah’ın peygamberlikle müjdelendiği aydır.

Cenâb-ı Resûllulah buyurdu ki: “Oruçlu, yatağında uyuyor olsa da ibadet halindedir.” Yine Allah Resûlü, Cenâb-ı Hak’tan rivayetle şöyle buyurdu: “ Oruç benim içindir. Onun ecrini ben veririm.”

Cenâb-ı Hak, bu âlemde her ne yaratmış ise hepsini bizim için yarattı. Bizler de O’nun bu ihsanlarına şükrederek “ben ve benim dediklerimi senin için terk ediyorum Ya Rabbi” demeli ve bu vücudu anasırımızın gerçek fâilini tanımaya çalışmalıyız. Rabbimizi bildikten sonra ‘fail sensin Ya Rabbi’ demeliyiz. Sıfatımızda, mevsuf olan sensin Ya Rabbi demeliyiz. Vücut, hüvviyet-i Hakk’ındır demeliyiz.

Oruç, sadece yeme içme ve cinsî münasebetten kesilmek demek değildir. Oruçlu iken dikkat edilecek hususlar vardır. Bu hususların en başında orucu Rabbimiz için tutmak ve insanları kandırarak menfaat temin etmeyi, gıybeti ve dedikoduyu kesmektir. Kur’an-ı Kerim’de gıybet etmek, ‘Ölmüş kardeşinin çiğ etini yemek’ olarak tarif edilmiştir. (Hucurât-12) Bu yüzdendir ki dedikodu, gıybet, hilekârlık ve her türlü kötülük tuttuğumuz orucun maneviyatını bitirir.

Oruç beş kısma ayrılır:

1- Farz Oruç: Ramazan ayı orucunun edası da kazası da farzdır.
2- Vacip Oruç: Nafile olarak tutulan ve sonradan bozulan orucun kazasıdır.
3- Sünnet Oruç: Muharrem ayında 10 gün oruç tutmaktır.
4- Mekruh Oruç: Ramazan Bayramı’nın birinci günü ile Kurban Bayramı’nın dört gününde oruç tutmak ve ara vermeden yani akşam iftar etmeden 2-3 gün peş peşe oruç tutmaktır. (Buna savm-ı visal denir) Bayram günleri de dâhil bütün sene boyunca aralıksız her gün oruç tutmak da mekruhtur.
5-Nafile Oruç: Yukarıda sayılan vakitler dışında, kerahet olmayan günlerde oruç tutmaktır.

Ramazan Orucu Kimlere Farzdır?

Buluğa ermiş, aklı başında kadın ve erkek her Müslüman, Ramazan ayında oruç tutmakla yükümlüdür. Oruç, bir kulluk borcudur ve farz-ı ayndır. Oruç, yolcu ve hasta olanlara da farzdır. Ancak Ramazan’da tutmaları mecburi değildir.

Oruçta niyetin hükmü nedir?

İbadet niyet ile olacağı için oruç ibadetinde de niyet şarttır. Niyet, yarın oruç tutacağını bilmek ve içinden geçirmektir. Dil ile söylemek ise şart olmamakla beraber sünnettir. Gece sahura kalkmak da niyet yerine geçer.

Neden oruç tutmalıyız?

Mümin, herhangi bir menfaat düşüncesi ile değil yalnız Allah’ın emri olduğu için ve onun rızasını kazanmak maksadıyla oruç tutmalıdır. Orucunu bedene, topluma kazandırdığı hususların bulunması ile beraber, insan orucu bunlar için değil sadece Allah emrettiği için tutmalıdır.

Oruç tutmanın farz olmadığı durumlar nelerdir?

1- Yolculuk
2- Hastalık
3- Gebelik ve çocuk emzirmek
4- Yaşlılık
5- Aşırı açlık ve susuzluk
6- İkrah


Orucun temel şartları nelerdir?
Oruç tutmak için niyet etmek, niyetin başlama ve bitme zamanını bilmek, tan ağarmaya başlamasından güneş batıncaya kadar orucu bozan şeylerden sakınmak gerekir.

Oruca niyet nasıl edilir?
Oruç tutmak için niyet şarttır. Niyet, akşam ya da sahurda yemek yedikten sonra "Allah rızası için Ramazan orucunu tutmaya niyet ettim" diyerek edilir. Mutlaka bu cümleyi söylemek şart değildir. Zihinden geçirmekle de niyet olur. Sahura kalkmak da ayrıca bir niyettir.

Nafile ve adak orucu ne demektir?
Ramazan ayında tutulan farz orucunun dışında nafile olarak ya da adamak suretiyle tutulan oruçlar vardır. Ramazan ayı dışında tutulan oruçlara nafile oruç denir. Bir işin olması veya bir dileğin gerçekleşmesine bağlı olarak tutular oruca da adak orucu denir.

Keffaret nedir?
Kasti olarak bozulan bir günlük Ramazan orucunun yerine altmış gün oruç tutmaktır.

Kaza nedir?
Bozulan orucun yerine günü gününe oruç tutmaktır.

Orucu bozan haller nelerdir?
Hem kaza hem de kefareti gerektiren haller:
1- Gıda sayılabilecek şeyleri yemek, içmek, sigara, afyon gibi keyif veren maddeleri kullanmak, ağza giren yağmuru kasten yutmak, kar ve dolu gibi maddeleri bilerek yemek.
2- Cinsi münasebette bulunmak.

Sadece kaza etmeyi gerektiren haller:
1- Çiğ pirinç, hamur, un ve bir defada çok miktarda tuz yemek (az tuz yenirse kefaret gerekir).
2- Ağıza alınan suyu veya ağıza giren yağmur, kar gibi maddeleri hata ile yutmak,
3- Unutarak bir şey yedikten sonra, orucunun bozulduğunu zannederek yiyip içmek,
4- İmsak vaktinin gelmediğini veya iftar zamanının geldiğini zannederek, yanılıp bir şey yemek,
5- Kendi arzusu ile ağız dolusu kusmak,
6- Dişler arasında kalan nohut büyüklüğündeki kırıntıyı yutmak (daha küçük olan kırıntı orucu bozmaz),
7- Sakız çiğneyip suyunu yutmak,
8- Ramazan orucu dışında kalan diğer oruçları kasten bozmak.

Orucu bozmayan haller nelerdir?
1- Unutarak bir şey yiyip içmek,
2- Çiçek aşısı gibi deri üzerinden aşı yaptırmak,
3- Kan aldırmak, (vücuda kan verilmesi ise orucu bozar ve kaza gerektirir)
4- Göze sürme çekmek veya ilaç damlatmak,
5- Kendiliğinden inzal olmak (boşalmak), cünüp olarak sabahlamak
6- Banyo yaparken kulağa su kaçırmak,
7- Ağza tükürüğünü toplayıp yutmak, (orucu bozmasa da mekruhtur),
8- Eşi ile öpüşmek,
9- Banyo yapmak (serinlemek amacıyla banyo yapılması mekruhtur)
10- Abdest alma gayesi dışında ağza su alıp çalkalamak.

Rabbim, cümlemizi orucun hikmetine ermeyi, her anımızı oruçlu geçirebilmeyi, gördüğümüz her şeyi hayra yormayı nasip eylesin. Bu manada Rabbim cümlemizin yar ve yardımcısı olsun.

Enver EFE
İstanbul, 18.03.2015