Değerli dostlar; “BENLİK VE KİBİR” ruhun kanserli birer hücresi olduğunu hiç düşündünüz mü? İnsanoğlu; güç, kuvvet, zenginlik, ilim, makam, para, pul gibi fani üstünlüklere sahip olabilir. Sahip olunca da kendini büyük görme hastalığı kendisinden zahir olur. Bu hastalıklardan kurtulmanın tek yolu, nefsaniyetinin esaretinden kurtulmakla mümkündür. Çare nedir derseniz, kişi hiçliğini tefekkür ederek, sahip olduğu her zerrenin Cenab’ı Hak’ın birer emaneti olduğuna iman ederek şükrünü eda etmelidir.  

Değerli gönül dostu kardeşlerim; insanın kolay kolay terk edemeyeceği en kötü huylardan bir tanesi; enaniyeti, yani benliğidir. Sanki çok şikar bir şeymiş gibi kimi insanlar benliğinin esaretinde olması nedeniyle nefsinin peşinden koşar. Allah cc. hidayet versin bu gibi insanlara. 

Değerli dostlar; KİBİR ise, kendinden başkasını daima hakir gören, aşağılayan kimselerdir. GURUR VE KİBİR, birbirinden ayrılmayan kişinin enfüs alemini istila eden çirkin bir vasıftır. Bu olumsuz huylar, kişinin gönlü ile nefsaniyeti arasına çekilmiş birer manevi afet perdesi olup, aynı zamanda birer azap tecellileridir. Kibrin en önde gelen örneğini arz etmen gerekirse; İblis; itaatsizliğinden sonra tevbe etmek, nedamet duymak yerine gururunu ve kibirini tecih ederek, ısrarla suçunu müdafaa etmiştir. Bu nedenle; İblis, kibrinden dolayı Adem As.’a Secde etmedi (BAKARA- 34). Bu kibiri nedeni ile de cehennem İblisin daimi mekanı olmuştur. Ve böylece iblis aşağıların aşağısı Kur’an’i ifade ile; hatta hayvandan da aşağı bir akıbete duçar olmuştur. 

Değerli kardeşlerim; daha önceki yazılarımızda da arz ettiğimiz üzere; insan vücudu anasırımız bir muharebe alanı olduğundan bahsetmiştik. Bu nedenle de kavgamız hakikati asliyemize kavuşmamız için olup, benlik ile hiçliğin kavgasıdır. Amaç; kibir, gurur ve Nefsani arzularımızdan firar edip, enaniyetimizi “HİÇ”e döndürmektir. Asıl gayemiz bu olmalıdır.  

Manevi olgunlaşma; “HİÇ”i “BEN”e galip getirmekle başlar. Zaten; “NEFSİNİ BİLEN, RABBİNİ BİLİR.” sırrı bu noktadan sonra başlar. Buradan şu sonuca varabiliriz; hiçliğini fehm eden gönül dostu kardeşlerim marifetullahın sırrına erer. Erdiği zaman da, işte o zaman Rabbini tanımak nasib olur. Hiçlik haline ulaşarak Marifetullah’tan nasibini almış bir ehli dost olarak bu fani alemdeki ilahi sır ve hikmetleri gönül aleminde okumaya başlar.  

Kibrin en çirkin tezahürlerinden biride, hakikati asliyesine kavuşma gayretinde olan hak dostlarına karşı kibirlenmektir. Örnek vermemiz gerekirse; Firavun, Nemrut gibi… İslam dininin hakikatlerini getiren Peygamberimiz Sav. Efendimize kibirlerinden dolayı  iman etmeyen Ebu Cehil ve taraftarları gibi... 

Konumuzu daha iyi anlayabilmek adına; Hazret-i Mevlana, insanın acziyetine bakmadan, hiçliğini idrak edemeden, bir kişinin enaniyetinin esaretine kapılmasını şöyle tasvir eder.   

Küçük bir fare kocaman bir devenin yularını kapmış, eline almış, kibir ve gururla kurula kurula gidiyordu. Deve; uysal tabiatı sebebiyle, onunla yol alıp giderken fare, kendi küçüklüğünü göremeden; 

–Meğer ben ne müthiş bir pehlivanmışım, develeri sürükleyebilecek bir yiğitmişim! diye böbürleniyordu.        

-Gide gide bir nehrin kenarına geldiler. Nehri gören fare, kibrinin şaşkınlığı içinde donup kaldı. Onun kibrinin farkında olan deve ise, manidar bir şekilde; 

–Ey dağda, ovada bana arkadaşlık eden! Neden durakladın? Haydi, yiğitçe nehrin içine gir. Sen benim kılavuzum değil misin? Yol ortasında böyle şaşırıp kalmak, sana yaraşır mı? dedi. Mahcup düşen fare, kekeleyerek; şöyle cevap verdi: 

–Arkadaş! Bu su pek büyük, pek derin bir su; boğulurum diye korkuyorum. 

Deve suyun içine girip; 

–Ey kör fare! Su diz boyu imiş, korkmana gerek yok! dedi. 

Fare çaresiz ve mahcup itirafına devam etti: 

–Ey hünerli deve! Nehir sana göre karınca, bize göre de ejderha gibidir. Çünkü dizden dize fark vardır. Benimki gibi yüz tane dizi üst üste koysak, ancak senin bir dizin eder. 

Bunun üzerine akıllı deve, fareye şu nasihatte bulundu: 

–Öyleyse, gurur ve kibre kapılıp bir daha terbiyesizlik etmeye kalkma; haddini bil! Bu yaptığını hoş görmeme aldanıp şımarma; çünkü Allah, şımaranları sevmez!.. 

Var git; sen, kendin gibi farelerle boy ölçüş! 

Artık, iyiden iyiye gerçeği anlayıp utanmış bulunan fare; 

–Tevbe ettim, pişman oldum. Allah için olsun şu öldürücü, şu boğucu sudan beni geçir! diye yalvardı. 

Böylece deve, yine merhamet edip ona acıdı da: 

–Haydi! Sıçra da hörgücümün üstüne çık, otur! Bu sudan geçmek veya başkalarını geçirmek benim işimdir. Zira vazifem, senin gibi yüz binlerce âcize hizmetten ibarettir, dedi ve fareyi nehrin öbür tarafına geçirdi.  

Buradan şu sonuca varmamız mümkündür dostlar. Hazret-i Mevlana’nın Mesnevisinde hikayeye konu olan fare; başından büyük işler görmeye kalkışan, kendini başkalarından üstün gören, böbürlenen bir kişinin sembolüdür. Deve ise; sabırlı, vakarlı, varlığını Hakk’ın varlığında ifna etme gayretinde olan kamil bir insanı remz ettiğini görüyoruz.  

İlmi Hakikat bağlamında; kişinin kendine değer vermesi, malını, mülkünü, makam ve mevki'ini ön plana çıkararak nefsaniyetinin esaretine girmesi Hakikatten uzaklaşma anlamındadır. Benliğinden geçemeyen, nefsini terbiye edemeyen, hep "BEN" diyen, bu yolda maneviyatına eremez. Bu gibi kimselerin irşadı nasıl olabilir? Çokça tefekkür edelim.                                                                       

Sonuç olarak; İnsan; güç, kuvvet, zenginlik, ilim ve makam, mevki gibi fani üstünlüklere sahip olunca kendini büyük görme hastalığına düşebilir. Bundan kurtulmanın tek çaresi varlığını Hakkın varlığında eritmekle mümkündür. Ve ayrıca; nefsini tezkiye ederek, Hiçliğinin farkındalığı ile sahip oldukları her ne var ise; Hak’tan birer emanet olduğunu bilerek,  şükrünü eda etme gayreti ile mümkündür. Toparlayacak olursak; tek cümle ile hakikati asliyesine kavuşma gayretinde olan bir kul “ENANİYETİNDEN NEDAMET DUYACAKTIR”   

Rabbim hidayete erenlerden eylesin. 

Kalın sağlıcakla. 

Mustafa AYALTI
İstanbul, 01 Ekim 2024